Καταρχήν να δούμε που είμαστε διεθνώς. Κανείς δε συζητά αυτή τη στιγμή τον καθολικό υποχρεωτικό εμβολιασμό, αλλά όλοι συζητούν το κατά πόσο θα αποδειχθεί βλαπτική ή όχι για τις εκστρατείες πειθούς η υποχρεωτικότητα για τους υγειονομικούς και όσους εργάζονται με υπερήλικες. Όπως έγραψα και σε παλαιότερα άρθρα μου, θεωρώ ότι είναι ηθικά αποδεκτός ο υποχρεωτικός εμβολιασμός ειδικών κατηγοριών του πληθυσμού όταν τα εμβόλια έχουν πλήρη έγκριση (δε θα επιμείνω σε αυτό στην παρούσα πανδημία, ειδικά μετά τον πλήρη εμβολιασμό 1,1 δις σε όλο τον κόσμο), όταν έχουν εξαντληθεί όλες οι εκστρατείες επικοινωνίας και οι λιγότερο παρεμβατικοί τρόποι (εμβολιασμός στο σπίτι που μόλις ξεκίνησε), και όταν είναι σίγουρο πλέον ότι δε μπορούμε να αγγίξουμε ποσοστά της τάξης του 80%. Υπάρχει ένας αγώνας δρόμου για να εμβολιάσουμε όσο το δυνατόν περισσότερους στο λιγότερο δυνατό χρόνο, αλλά εδώ οι μαξιμαλιστικές φωνές και οι κρίσεις πανικού, πραγματικά δε βοηθάνε. Λέγεται συχνά ότι υπάρχει ένα σημαντικό μέρος του πληθυσμού που αρνείται να εμβολιαστεί αλλά αυτό δεν προκύπτει από καμία μελέτη, αλλά μόνο συμβαδίζει με τον πανικό των social media.

Στην Ελλάδα, αυτή τη στιγμή (31 Ιουλίου 2021), έχουμε 5,08 εκατομμύρια πλήρως εμβολιασμένους (47,3% του πληθυσμού), μετά από 7 μήνες από τη στιγμή που άρχισαν οι εμβολιασμοί στη χώρα μας και η καλή εικόνα αποτυπώνεται και στον χαμηλό αριθμό νοσηλειών και θανάτων, παρόλα τα αυξημένα κρούσματα. Επίσης γνωρίζουμε ότι σχετικά εύκολα εμβολιάζεις το 50% του πληθυσμού αλλά από εκεί και πάνω είναι πιο δύσκολο, αλλά όχι ακατόρθωτο. Σε αυτό το σημείο οι επιθετικές εκστρατείες επικοινωνίας αποδίδουν όπως έχουμε δει και στο Ισραήλ. Επίσης, η χαλαρότητα των τελευταίων εβδομάδων, όχι μόνο δεν έχει επιβαρύνει το σύστημα υγείας, αλλά δείχνει ξεκάθαρα ότι το εμβόλιο λειτουργεί. Αυτό δε σημαίνει ότι δεν θα είμαστε σε επιφυλακή, ειδικά για επιθετικές μεταλλάξεις, όπως η δέλτα, αλλά και με αυτήν να κυριαρχεί φαίνεται ότι η επιδημιολογική εικόνα σε χώρες με εμβολιασμένο πάνω από τον μισό πληθυσμό, είναι ελεγχόμενη. Υπάρχουν κάποια θέματα με την ποιότητα των εμβολίων και την κάλυψη του πληθυσμού, αλλά δεν είναι του παρόντος άρθρου.

Για να πάρουμε τα πράγματα από την αρχή, ο καθολικός υποχρεωτικός εμβολιασμός στην παρούσα πανδημία δεν είναι ηθικά αποδεκτός. Ξέρουμε ότι σε πανδημίες μειώνουμε τις ελευθερίες των λίγων (απομόνωση κρουσμάτων, καραντίνα επαφών) για να σώσουμε τους πολλούς. Μερικές φορές περιορίζουμε και τις ελευθερίες των πολλών (περιορισμοί κυκλοφορίας και μέτρα κοινωνικής απόστασης) για να ελέγξουμε μια πανδημία, παρόλο που το τελευταίο είναι άκρως προβληματικό, γιατί μέχρι στιγμής δε βασίζεται σε ισχυρή επιστημονική γνώση αλλά σε πρώτες αναλύσεις και από ότι φαίνεται λειτουργεί σε μερικές περιοχές και όχι σε άλλες. Σε χώρες της Ευρώπης οι καραντίνες, λειτούργησαν ειδικά στην πρώτη φάση της πανδημίας, αλλά σε χώρες της Λατινικής Αμερικής όπως το Περού, απέτυχαν.

Όλα τα παραπάνω μπορούμε να τα κάνουμε και τα κάναμε. Αλλά να περάσουμε τη λεπτή κόκκινη γραμμή και να υποχρεώσουμε όλους τους πολίτες να εμβολιαστούν, ειδικά όταν ο εθελοντικός εμβολιασμός δείχνει να έχει επιτύχει (χαμηλός αριθμός θανάτων) είναι καταρχήν ακραία δυσανάλογο μέτρο. Και έχουμε πει ότι στη δημόσια υγεία οφείλουμε να ακολουθούμε αρχές στις αποφάσεις μας. Έχουμε την αρχή της προφύλαξης, όπου μπορούμε να πάρουμε μέτρα σε καθεστώς αβεβαιότητας, χωρίς να γνωρίζουμε πολλά επιστημονικά στοιχεία, την αρχή της αναλογικότητας ή της λιγότερο περιοριστικής εναλλακτικής, όπου παίρνουμε τα λιγότερο περιοριστικά μέτρα για να επιτύχουμε το στόχο μας, την αρχή της αμοιβαιότητας, όπου οφείλουμε να βοηθάμε αυτούς που περιορίζουν την ελευθερία τους (οικονομικές και άλλες ενισχύσεις), την αρχή της διαφάνειας στις αποφάσεις μας, και την αρχή της δικαιοσύνης όπου κατανέμουμε δίκαια τα βάρη και αποφεύγουμε την στόχευση ομάδων του πληθυσμού για την αποφυγή διακρίσεων. Αυτό το δρακώνιο μέτρο σήμερα, σίγουρα δεν περνάει τον πήχη της αναλογικότητας, δεν είναι το λιγότερο περιοριστικό και ενισχύει τις διακρίσεις ενάντια στους μη εμβολιασμένους.

Για να δούμε όμως, τι εννοούν όταν κάποιοι μιλούν για καθολικό υποχρεωτικό εμβολιασμό; Σημαίνει ότι θα μπαίνουμε όλοι υποχρεωτικά σε μια σειρά και θα εμβολιαζόμαστε; Μετά τα ναζιστικά στρατόπεδα συγκέντρωσης, καταναγκαστική ιατρική πράξη δε νοείται στη σύγχρονη ιατρική, ούτε σε δημοκρατικά ούτε σε αυταρχικά καθεστώτα. Δεν είναι θέμα ότι «το δικαίωμα στον μη εμβολιασμό θεωρείται απαράβατο» από κάποιους. Η προστασία της σωματικής ακεραιότητας είναι απαράβατο ανθρώπινο δικαίωμα. Τελεία και παύλα. Επειδή όμως δε νομίζω ότι όταν κάποιοι λένε καθολικός υποχρεωτικός, εννοούν αναγκαστικός, θεωρώ ότι εννοούν ότι αν δεν εμβολιαστείς δε θα μπορείς να πας στη δουλειά σου, δε θα μπορείς να βγεις από το σπίτι σου, δε θα μπορείς να πας στο σούπερ μάρκετ. Αν αυτό σας θυμίζει το νοτιοαφρικάνικο απαρτχάιντ, είναι γιατί είναι ακριβώς αυτό. Αν πάλι θέλουν να το κάνουν «πιο ανθρώπινο» μπορεί να πουν ότι δεν πας στη δουλειά σου αν δεν είσαι εμβολιασμένος, αλλά πας σε καφέ και στο σούπερ μάρκετ; Δε το πάω παραπέρα γιατί είναι εμφανής ο παραλογισμός.

Βλέπουμε λοιπόν ότι η καθολικότητα προκαλεί τεράστια ηθικά ζητήματα, ώστε εύκολα θα χαρακτήριζε κανείς το όλο σχέδιο ανήθικο, ειδικά όταν έχουμε να κάνουμε με μια νόσο για την οποία όπως είπα και δε θα σταματήσω να επαναλαμβάνω, δείχνει να ελέγχεται, όταν έχεις εμβολιάσει το 50% του πληθυσμού σου, όταν υπάρχουν γρήγορα τεστ και όταν χρησιμοποιούνται μάσκες σε εσωτερικούς χώρους. Ο συνδυασμός εθελοντικών εμβολιασμών, τεστ και μασκών φαίνεται ότι είναι ο ιδανικός συνδυασμός για τον έλεγχο αυτής της πανδημίας.

Πέρα από την ανηθικότητα του επιχειρήματος, που ούτε η κατηγορηματική προσταγή του Κάντ δε σώζει σε ένα κόσμο ηθικού πλουραλισμού, δεν είναι και εφικτό το επιχείρημα ούτε σε δημοκρατικά ούτε σε αυταρχικά καθεστώτα. Και δεν είναι εφικτό, γιατί όλες οι υποχρεωτικότητες στους εμβολιασμούς έχουν τη μορφή «συνθηκών», νομικά ή όχι ενισχυμένων. Αποτελεί πολιτική υγείας και όχι νομική υποχρέωση ο υποχρεωτικός εμβολιασμός για ηπατίτιδα Β, στο Ηνωμένο Βασίλειο σε υγειονομικούς της πρώτης γραμμής. Δεν μπορείς να γράψεις τα παιδιά σου στο σχολείο σε πολλές χώρες αν δεν έχουν κάνει τα απαιτούμενα παιδικά εμβόλια. Δεν μπορείς σήμερα να πας σε μια συναυλία στην Ιερουσαλήμ αν δεν δείξεις πιστοποιητικό εμβολιασμού. Δεν μπορείς να καθίσεις μέσα σε ένα καφέ στην Ελλάδα αν δεν δείξεις πιστοποιητικό εμβολιασμού. Όλα τα παραπάνω αποτελούν συνθήκες και είναι στόχος των αναλύσεων των βιοηθικών σε όλο τον κόσμο για τις διακρίσεις που δημιουργούν. Ποια κυβέρνηση λοιπόν θα διασχίσει την κόκκινη γραμμή και θα πει ότι για να βγεις από το σπίτι σου πρέπει να είσαι εμβολιασμένος; Ποια κυβέρνηση θα οδηγήσει στον θάνατο από πείνα έναν σκληρό ιδεολογικά αρνητή, όσο ψεκασμένος και να είναι; Ή μήπως θα οργανώσουμε συσσίτια για μη εμβολιασμένους; Πόσο μακριά είμαστε από το να ζητούμε τον παραδειγματικό θάνατο των αρνητών; Πόσο πλέον γινόμαστε το τέρας που προσπαθούμε να αποφύγουμε;

Οι συνθήκες που είδαμε παραπάνω είναι για να ενισχύσουν το ποσοστό των εμβολιασμένων και να πιάσουμε τη ανοσία της αγέλης. Και λειτουργούν. Γιατί δε μπορούμε να περιμένουμε να λειτουργήσουν και στην παρούσα πανδημία, ειδικά όταν οι θάνατοι είναι πλέον σε μονοψήφιο νούμερο ημερησίως, δηλ. χαμηλότερα από άλλες παθήσεις;

Άραγε υπάρχει καμιά περίπτωση που ο καθολικός υποχρεωτικός εμβολιασμός θα ήταν ηθικά αποδεκτός; Σκέφτομαι όταν δούλευα στη Δυτική Αφρική με ασθενείς με έμπολα και τι τρόμο μας δημιουργούσε αυτή η ασθένεια με θνησιμότητα μεταξύ 30 και 50%. Εκεί, αν υπήρχε εμβόλιο, νομίζω ότι θα έμπαινα στον πειρασμό να πω ότι σε μια συγκεκριμένη περιοχή με πολύ υψηλά ποσοστά (όχι σε ολόκληρη χώρα) για να βγει κάποιος από το σπίτι του πρέπει να εμβολιαστεί και θα φρόντιζα να στηρίξω με δωρεάν φαγητό στο σπίτι καθημερινά αυτούς που το αρνούνταν. Και αυτό σαν έκτακτο μέτρο για μικρή χρονική περίοδο και για μια ασθένεια με 50% θνησιμότητα.

Στον κόσμο που ζούμε, η ανθρώπινη ζωή έχει καλώς ή κακώς απόλυτη προτεραιότητα, αλλά για να μπορέσουμε να ζούμε σε κοινωνίες ενσωμάτωσης και ανεκτικότητας, θα πρέπει να μάθουμε ότι κάποιοι συμπολίτες μας μπορεί να θέλουν να διαλέξουν το θάνατο τους και να φύγουν παίρνοντας και κάποιους άλλους μαζί τους. Είναι άδικο; Σίγουρα! Μπορούμε να προσπαθήσουμε να τους πείσουμε, αλλά δε μπορούμε να τους εξοντώσουμε για να σώσουμε κάποιους άλλους. Αν το κάνουμε αυτό, απλά γινόμαστε εμείς το τέρας.

ΥΓ. 1-08-2021. Ενόχλησε πολλούς αυτό που έγραψα ότι η πανδημία δείχνει να ελέγχεται, όταν έχεις εμβολιάσει το 50% του πληθυσμού σου, όταν υπάρχουν γρήγορα τεστ και όταν χρησιμοποιούνται μάσκες σε εσωτερικούς χώρους. Θέλω να επιμείνω σε αυτό γιατί γράφτηκε λίγο προβοκατόρικα, γιατί είναι κουραστικό να ακούγονται διάφοροι να κάνουν προβλέψεις χωρίς κανένα επιστημονικό στοιχείο για την κόλαση που θα ζήσουμε τον Σεπτέμβριο και άλλα πολλά. Αυτό που ξέρουμε ότι θα έχουμε τον Σεπτέμβριο είναι περίπου 55-60% πλήρως εμβολιασμένων, και φοβόμαστε αλλά δεν είναι καθόλου σίγουρο ότι θα έχουμε αύξηση των διασωληνώσεων και των θανάτων στους μη εμβολιασμένους μιας και η πλειοψηφία αποτελεί ανθρώπους κάτω των 40 ετών. Ήδη ξέρουμε και από άλλες χώρες ότι η αύξηση των κρουσμάτων στους εμβολιασμένους αλλά και συνολικά δεν οδηγεί μέχρι τώρα σε αύξηση των θανάτων. Αυτά με τα επιστημονικά δεδομένα που έχουμε “μέχρι τώρα”, γιατί στην ουσία δεν ξέρουμε τι θα γίνει αύριο και δεν είναι ντροπή να το λέμε.

*Ο Ηλίας Παυλόπουλος έχει σπουδάσει Δημόσια Υγεία στο Λονδίνο και Βιοηθική στην Ιατρική Σχολή του Χάρβαρντ. Έχει εργαστεί τα τελευταία 15 χρόνια με ιατρικές ανθρωπιστικές οργανώσεις σε πολλές χώρες στην Αφρική, την Ασία αλλά και την Ελλάδα.

Πηγές

Εμβολιασμοί και δικαιώματα, Νίκος Μουζέλης, ΤΑ ΝΕΑ, 24-07-2021
Yποχρεωτικός εμβολιασμός: μεταξύ πρόβλεψης και επιβολής, Αντώνης, Ρουπακιώτης, ΕΦΗΜΕΡΙΔΑ ΤΩΝ ΣΥΝΤΑΚΤΩΝ, 24-07-21
Οι πολίτες έχουν όχι μόνο δικαιώματα, αλλά και υποχρεώσεις, Μιχάλης Σταθόπουλος, ΤΑ ΝΕΑ, 24-07-2021
Η δημόσια συζήτηση για τον υποχρεωτικό εμβολιασμό, Θεόδωρος Γεωργίου, ΕΦΗΜΕΡΙΔΑ ΤΩΝ ΣΥΝΤΑΚΤΩΝ, 31-07-21

ΠΗΓΗ