ΕΕ: «Πράσινες» επενδύσεις στα … πυρηνικά όπλα
Η Ευρωπαϊκή Ένωση ξαναγράφει το λεξικό της «βιωσιμότητας» με τρόπο που κανείς δεν θα μπορούσε να φανταστεί. Εντάσσοντας τα πυρηνικά όπλα κάτω από μια ετικέτα που κάποτε είχε στόχο να εγγυάται καθαρές τεχνολογίες και εταιρική ευθύνη.
Με τον πόλεμο στην Ουκρανία να λειτουργεί ως καταλύτης, οι πιέσεις της αμυντικής – και ιδιαίτερα της πυρηνικής – βιομηχανίας βρίσκουν πλέον πρόσφορο έδαφος στους ευρωπαϊκούς θεσμούς. Το ESG (Environmental, Social, and Governance ), ένα σήμα που κάποτε συμβόλιζε «καθαρές» και κοινωνικά υπεύθυνες επενδύσεις δίνει τώρα χώρο ακόμη και σε εταιρείες που κατασκευάζουν τα πιο καταστροφικά όπλα στον πλανήτη.
Την περασμένη εβδομάδα, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο ενέκρινε κρίσιμη τροποποίηση στη νομοθεσία για τα βιώσιμα χρηματοοικονομικά πρότυπα, ανοίγοντας τον δρόμο για τη συμπερίληψη επιχειρήσεων που εμπλέκονται στην παραγωγή «αμφιλεγόμενων όπλων» στους λεγόμενους δείκτες βιωσιμότητας.
Παρά τις έντονες αντιδράσεις της ευρωομάδας της Αριστεράς, των Σοσιαλιστών και των Πρασίνων, η αλλαγή πέρασε, επιτρέποντας πλέον σε εταιρείες που παράγουν εμπρηστικά όπλα, πυρομαχικά από απεμπλουτισμένο ουράνιο, ακόμη και πυρηνικές κεφαλές να μπορούν πλέον να επιλεγούν για ταξινόμηση ESG.
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή υποστήριξε ότι η έννοια των «αμφιλεγόμενων όπλων» χρειαζόταν αποσαφήνιση, καθώς οι διεθνείς συνθήκες αναφέρονται μόνο σε «απαγορευμένα όπλα». Η αλλαγή, όμως, έρχεται σε μια περίοδο κατά την οποία οι Βρυξέλλες αναζητούν έως και 800 δισ. ευρώ για την ενίσχυση της αμυντικής ικανότητας της ΕΕ τα επόμενα χρόνια. Με την Ευρώπη να επιχειρεί να ξαναχτίσει την αποτρεπτική της ισχύ, η ηθική διάσταση των επενδύσεων φαίνεται να υποχωρεί μπροστά στην ανάγκη στρατηγικής ασφάλειας και τις πιέσεις της πολεμικής βιομηχανίας.
Η θεαματική μεταστροφή των ESG κεφαλαίων
Η αλλαγή δεν αφορά μόνο τη νομοθεσία, αλλά και ολόκληρο το πεδίο των «βιώσιμων επενδύσεων» — την τεράστια ευρωπαϊκή αγορά κεφαλαίων ESG, αξίας σχεδόν 9 τρισεκατομμυρίων. δολαρίων. Από το 2022, τα ευρωπαϊκά ESG μετοχικά κεφάλαια που έχουν επενδυθεί σε εταιρείες πυρηνικών όπλων αυξήθηκαν κατά πάνω από 50%. Έτσι, περίπου τα μισά μετοχικά επενδυτικά κεφάλαια ESG στην Ευρώπη κατευθύνονται πλέον προς τη βιομηχανία πυρηνικών όπλων.
Το φαινόμενο αυτό αποτυπώνει τον μετασχηματισμό μιας έννοιας που εδώ και είκοσι χρόνια παρουσιάστηκε ως «ηθική πυξίδα» των επενδύσεων. Όπως λέει ο Σάσα Μπέσλικ, επικεφαλής στρατηγικής επενδύσεων στο SDG Impact Japan, «μια βιώσιμη επένδυση υποτίθεται ότι δεν κάνει κακό — και η χρήση πυρηνικών όπλων κάνει πολύ κακό».
Ωστόσο, για πολλούς διαχειριστές κεφαλαίων, η σύνδεση του ESG με την ασφάλεια και τη σταθερότητα αποτελεί πλέον λογική προσαρμογή στη νέα γεωπολιτική τάξη πραγμάτων. Η Allianz Global Investors, για παράδειγμα, ανακοίνωσε ότι θα συμπεριλαμβάνει πλέον κατασκευαστές πυρηνικών όπλων στα “βιώσιμα” επενδυτικά της χαρτοφυλάκια (ESG funds) θεωρώντας ότι η ενίσχυση της ευρωπαϊκής άμυνας αποτελεί κοινωνική αναγκαιότητα.
Στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, ωστόσο, η αλλαγή προκάλεσε βαθύ διχασμό. Ο Ισπανός Σοσιαλιστής ευρωβουλευτής Χονάς Φερνάντεθ κατήγγειλε ότι η τροπολογία «διαστρεβλώνει τις πληροφορίες στις οποίες βασίζονται οι επενδυτές», επεκτείνοντας τη λέξη «πράσινο» σε βαθμό που «την αδειάζει από κάθε νόημα». Ο Μαρκ Μποτένγκα από την Ευρωπαϊκή Αριστερά εκτιμά πως η κίνηση «σχεδιάστηκε για να ενισχύσει την παραγωγή καινοτόμων, αμφιλεγόμενων όπλων», όπως εμπρηστικά συστήματα, μη ανιχνεύσιμα θραύσματα και αυτόνομα φονικά συστήματα.
Όμως η ιστορία του ESG δεν ήταν ποτέ μια ιστορία καθαρών ηθικών επιλογών, επισημαίνει ο Πολ Κλέμεντς-Χαντ, πρώην αξιωματούχος του ΟΗΕ που συνέβαλε στη διαμόρφωση του όρου το 2004. «Το ESG αφορά το κατά πόσο οι περιβαλλοντικοί και κοινωνικοί κίνδυνοι επηρεάζουν την οικονομική απόδοση μιας εταιρείας και την υποχρέωση του διαχειριστή να προστατεύει τα συμφέροντα του επενδυτή» σημειώνει υπογραμμίζοντας ότι «δεν είναι ηθική, δεν είναι κοινωνική υπευθυνότητα». Με αυτή τη λογική, το ESG «μπορεί να συμπεριλάβει» και αμυντικές εταιρείες, ακόμη και πυρηνικές.
Η αμυντική βιομηχανία γίνεται “πράσινη”
Στην πράξη, οι πυρηνικοί κατασκευαστές εισέρχονται στο ESG σύμπαν κυρίως μέσα από τους χρηματιστηριακούς δείκτες που ακολουθούν τα παθητικά funds. Έτσι, εταιρείες όπως οι BAE Systems, Airbus, Safran, Thales, Leonardo και Babcock — εταιρείες που βρίσκονται στη λίστα αποκλεισμού του νορβηγικού κρατικού ταμείου — εμφανίζονται πλέον σε πλήθος επενδυτικών προϊόντων με ESG πιστοποίηση.
Το φαινόμενο προκαλεί σοβαρές ανησυχίες για την εικόνα και τη φήμη των επενδυτών («reputational risk»), ενώ οργανώσεις όπως η PAX προειδοποιούν ότι η χρηματοδότηση εταιρειών που εμπλέκονται στην παραγωγή πυρηνικών όπλων εκθέτει τα επενδυτικά ταμεία και τους ιδιώτες σε σημαντικούς κινδύνους παραβίασης ανθρωπίνων δικαιωμάτων.
Την ίδια ώρα, η άνθηση των αμυντικών μετοχών λειτουργεί ως ισχυρό κίνητρο: ο δείκτης της S&P για την αεροδιαστημική και άμυνα έχει αυξηθεί κατά περίπου 40% το τελευταίο έτος — σχεδόν διπλάσια απόδοση σε σχέση με τον αντίστοιχο δείκτη καθαρής ενέργειας.
Η ενίσχυση της ευρωπαϊκής άμυνας έχει και βαρύ κλιματικό αποτύπωμα. Σύμφωνα με την εταιρεία Greenly, οι στρατιωτικές δαπάνες του ΝΑΤΟ για το 2024 προκάλεσαν περίπου 256 εκατ. τόνους εκπομπών CO₂ — περίπου πενταπλάσιες από τις ετήσιες εκπομπές της Ελλάδας. Με τη Συμμαχία να σχεδιάζει σημαντική αύξηση των εξοπλισμών, οι περιβαλλοντικές επιπτώσεις αναμένεται να διογκωθούν.
Η συζήτηση για το μέλλον του ESG βρίσκεται ακόμη στην αρχή. Για κάποιους, η συμπερίληψη πυρηνικών όπλων αντιπροσωπεύει την απόλυτη διαστροφή μιας ιδέας που γεννήθηκε για να προωθήσει την εταιρική υπευθυνότητα. Για άλλους, αποτελεί ρεαλιστική αναγνώριση του ότι η ασφάλεια είναι προϋπόθεση κοινωνικής και οικονομικής σταθερότητας — άρα και βιωσιμότητας.
Ίσως όμως η πιο γλαφυρή απάντηση να βρίσκεται σε ένα ιστορικό μάθημα. «Κάντε ένα ταξίδι στη Χιροσίμα και αναλογιστείτε αν αυτά τα όπλα συμβάλλουν σε ένα ασφαλές και βιώσιμο μέλλον», σημειώνει ο Μπέσλικ.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου