 |
Από τη φετινή 24η Ετήσια Στρογγυλή Τράπεζα κατά των Διακρίσεων του κέντρου «Αντιγόνη» σε αίθουσα της ΕΣΗΕΑ |
Ο ρατσισμός για πρόσφυγες στα ελληνικά ΜΜΕ
Τη σχεδόν πλήρη εξαφάνιση των ατόμων ξένης καταγωγής από το περιεχόμενο των μέσων μαζικής ενημέρωσης με την ιδιότητα του ενεργού πολίτη ή του ειδικού και, αντιθέτως, την επικράτηση αφηγήσεων που συνδέουν τη μετανάστευση με το έγκλημα, με την απειλή στην ασφάλεια και με το οικονομικό βάρος, αναδεικνύει μεταξύ των βασικών ευρημάτων η έκθεση «ΜΜΕ, Μετανάστευση και Φυλετικότητα στην Ελλάδα: Εμπόδια στην πρόσβαση και εκπροσώπηση αλλοδαπών» που παρουσιάστηκε την περασμένη εβδομάδα στο πλαίσιο της φετινής 24ης Ετήσιας Στρογγυλής Τράπεζας κατά των Διακρίσεων του κέντρου ΑΝΤΙΓΟΝΗ. Θέμα της στρογγυλής τράπεζας που έγινε σε αίθουσα της ΕΣΗΕΑ ήταν «Οι μεροληπτικές πολιτικές των ΜΜΕ σε βάρος των μεταναστών και ατόμων με διαφορετική φυλετική καταγωγή και η ανίχνευση μεθόδων για την αντιμετώπισή τους».
Ερωτηματολόγιο
Οι συμμετέχοντες στην έρευνα (έγινε στο πλαίσιο του προγράμματος MILD - More Information Less Discrimination – Περισσότερη Πληροφόρηση Λιγότερες Διακρίσεις, μέσω ερωτηματολογίου που συμπλήρωσαν 18 δημοσιογράφοι, ακτιβιστές και εκπρόσωποι οργανώσεων) απέδωσαν το πρόβλημα πρόσβασης μεταναστών στο δημοσιογραφικό επάγγελμα κυρίως στο εμπόδιο της γλώσσας, ενώ η πρόσβαση είναι ευκολότερη για τη δεύτερη γενιά, που παίρνει ιθαγένεια και έχει υψηλή εκπαίδευση. «Η ιθαγένεια αποτελεί τον παράγοντα που διευκολύνει περισσότερο την πρόσβαση στο δημοσιογραφικό επάγγελμα πέρα από τις πολιτικές μη διάκρισης των εταιρειών μέσων ενημέρωσης. Επιβεβαιώνεται έτσι ότι η έλλειψη πρόσβασης είναι σύμπτωμα δομικών διακρίσεων στην ευρύτερη αγορά εργασίας» σημείωσε η δικηγόρος και συνεργάτιδα της «Αντιγόνης», Βάσω Καρζή, που συνέταξε την έκθεση.
Από αριστερά: Ραφίκ Αμπντίν, Ελενα Κουτρούμπα, Χάρης Αθανασιάδης (συντονιστής, καθηγητής Δημόσιας Ιστορίας στο Πάντειο Πανεπιστήμιο), Βοντιόνα Βόντα, Βάσω Καρζή, Νάσος Θεοδωρίδης
Οι συμμετέχοντες υπογράμμισαν επίσης ότι τα μέσα ενημέρωσης αναγνωρίζουν μεμονωμένα και σποραδικά ρατσιστικά περιστατικά αλλά όχι δομικό πρόβλημα ρατσισμού. «Η αποτυχία να αναγνωριστεί ο ρατσισμός ως δομικό πρόβλημα, ριζωμένος σε θεσμούς και πολιτικές, επιτρέπει στα μέσα να αγνοούν ή να δικαιολογούν συστημικές κρατικές παραβιάσεις όπως οι παράνομες επαναπροωθήσεις. Η απεικόνιση των μεταναστών ως απειλής παρέχει το απαραίτητο έρεισμα για την αιτιολόγηση τέτοιων πρακτικών» σημείωσε η κ. Καρζή.
Η Ελενα Κουτρούμπα, ειδική επιστήμονας στον Συνήγορο του Πολίτη, αναφέρθηκε, εκφράζοντας προσωπικές απόψεις, στην πολιτική μετάλλαξη που έχει οδηγήσει κόμματα του δημοκρατικού τόξου να ασπάζονται αντιμεταναστευτικές αντιλήψεις και να υιοθετούν μέρος της αντιπροσφυγικής ατζέντας της Ακροδεξιάς. «Το μεταναστευτικό έχει εξελιχθεί πανευρωπαϊκά σε πολιτικό εργαλείο, συμβάλλοντας όσο καμιά άλλη θεματική, στην έξαρση της ξενοφοβίας και στην ενίσχυση ακροδεξιών μορφωμάτων. Τα περισσότερα μέσα συντονίζονται με αυτήν την πραγματικότητα και αντιμετωπίζουν το ζήτημα απλοϊκά και φοβικά, εμπεδώνοντας μάλιστα μία αντίληψη πυγμής έναντι των μεταναστών. [... ] Είναι μειοψηφία τα μέσα που επιχειρούν να αναδείξουν με ψυχραιμία τη νομοτελειακή διάσταση της μετανάστευσης και τις θετικές της όψεις στην ανάπτυξη των σύγχρονων κοινωνιών».
Ανιση μεταχείριση
Ο δημοσιογράφος Ραφίκ Αμπντίν επισήμανε ότι στόχος του στην εκπομπή «Ραδιοκοινότητες», που επιμελούνταν μέχρι πρότινος στον ραδιοφωνικό σταθμό «Στο Κόκκινο», ήταν να βάλει «ένα λιθαράκι στην κανονικοποίηση της χρήσης της γλώσσας έστω με λάθη» από ανθρώπους που δεν ακούγονται συχνά. «Εχει αξία να παίρνεις από το χέρι ανθρώπους που δεν αισθάνονται άνετα με τη δημόσια έκθεση και να τους πείθεις πως έχουν να συνεισφέρουν στον δημόσιο διάλογο, ακόμα κι αν αρθρωθεί με σπαστά ελληνικά το βίωμά τους».
Υπογράμμισε ότι τα προβλήματα μιας κοινωνίας δεν αφορούν μόνο όσους έχουν πολιτογραφηθεί αλλά όλους όσους μένουν στη χώρα. «Εάν ένα νοικοκυριό γηγενών αδυνατεί να φέρει εις πέρας τις υποχρεώσεις του λόγω παγίων εξόδων, ακρίβειας ή της οικονομικής διαχείρισης που εφαρμόζεται στη χώρα, χρήσιμο είναι να σκεφτούμε πόσο δυσκολότερη γίνεται αυτή η διαδικασία για ένα νοικοκυριό προσφύγων ή μεταναστών, που αντιμετωπίζουν επιπλέον προβλήματα λόγω άνισης μεταχείρισης στον εργασιακό τομέα και λόγω της ελλιπούς μέριμνας του κράτους να χορηγήσει νομιμοποιητικά έγγραφα», είπε. Κι έφερε το παράδειγμα του μηδαμινού ενδιαφέροντος που έδειξε η αθλητική δημοσιογραφία για την Εθνική Ομάδα Προσφύγων που πήρε το χάλκινο μετάλλιο τον Οκτώβριο για δεύτερη συνεχόμενη χρονιά στο Unity Euro Cup 2025 στην Ολλανδία. «Ολόκληρη UEFA και Υπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες είναι πίσω από ένα διεθνές τουρνουά ποδοσφαίρου, αλλά μόνο για δύο-τρία Μέσα στη χώρα συνιστά είδηση», υπογράμμισε.
Η κατάκτηση της τρίτης θέσης στο πρόσφατο Unity Euro Cup 2025 από την Εθνική Ομάδα Προσφύγων δεν έτυχε ιδιαίτερης προβολής από τα ελληνικά μέσα ενημέρωσης
Η Βοντιόνα Βόντα από το Δίκτυο Νέων Μεταναστευτικής Καταγωγής «Ορίζοντες» σημείωσε ότι η μετανάστευση είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με την ανθρώπινη ιστορία και πως η φτώχεια αποτελεί πρώτιστο λόγο μετανάστευσης, γιατί συνιστά βία. Αναφέρθηκε στην κίτρινη δημοσιογραφία των προκαταλήψεων και των στερεοτύπων που προσπαθούν αν παρουσιάσουν τους μετανάστες σαν κίνδυνο και απειλή, όπως στη γνωστή φράση του δημοσιογράφου Νίκου Ευαγγελάτου «Αλβανός με όπλο – θα μου πείτε, τι πιο σύνηθες να συμβεί» και στον τρόπο που κάλυψαν τα ελληνικά μέσα ενημέρωσης το εγκληματικό πολύνεκρο ναυάγιο στην Πύλο, αναφέροντας τον αριθμό των θυμάτων αλλά όχι άλλα στοιχεία τους, αντίθετα από την πολυήμερη κάλυψη του ναυαγίου υποβρυχίου που επισκεπτόταν το κουφάρι του «Τιτανικού», με πέντε πολυεκατομυριούχους.
Ελάχιστα ελληνικά μέσα ενημέρωσης ασχολήθηκαν με την αναζήτηση ευθυνών για το πολύνεκρο ναυάγιο της Πύλου
Σε παρέμβασή του, ο φοιτητής Πολιτικών και Κοινωνικών Επιστημών του Παντείου Πανεπιστημίου Γιάννης Γκόγκουλης, ιρανικής καταγωγής, μίλησε για το πρόβλημα της πρωτοκαθεδρίας του αστυνομικού ρεπορτάζ. «Μας καλεί να ανδρανοποιηθούμε, να καθίσουμε σπίτι μας και να απαιτήσουμε περισσότερη αστυνομία. Δεν χωράει την πολιτική, η οποία απαιτεί να δράσουμε για να αλλάξουμε μια συνθήκη», σημείωσε.
«Η γενική στάση των ΜΜΕ είναι ρατσιστική και ξενοφοβική. Κύριο χαρακτηριστικό της κάλυψης του προσφυγικού είναι η αντίληψη του πρόσφυγα ως απειλής και η απανθρωποποίηση, ότι οι πρόσφυγες γίνονται αντιληπτοί ως αντικείμενα, όχι ως υποκείμενα, σπάνια θα κληθούν να μιλήσουν για το δικό τους πρόβλημα», σημείωσε ο Γιώργος Πλειός, καθηγητής στο τμήμα Επικοινωνίας και ΜΜΕ και Διευθυντής του Εργαστηρίου Κοινωνικής Ερευνας στο ΕΚΠΑ.
Παρουσίασε την εξέλιξη των στάσεων των μέσων ενημέρωσης απέναντι σε πρόσφυγες και μετανάστες από την περίοδο 1990-2015, όταν κυριαρχούσε το αφήγημα ότι οι ξένοι ευθύνονται για την εγκληματικότητα, παίρνουν τις δουλειές των γηγενών και αποτελούν οικονομική απειλή, ενώ τα δημογραφικά τους χαρακτηριστικά, ότι δηλαδή ήταν οι περισσότεροι νεαροί άνδρες χωρίς οικογένεια, τροφοδοτούσαν το αφήγημα ότι αποτελούν την πέμπτη φάλαγγα της Τουρκίας στην Ελλάδα. Από το 2015 ώς το 2020 οι πρόσφυγες αντιμετωπίζονταν, ερήμην των πραγματικών στοιχείων, σαν απειλή, κυρίως υγειονομική και οικονομική, και μετά το 2020, με την εξαίρεση των Ουκρανών, σαν εισβολείς. Υπογράμμισε ότι στο πλαίσιο αυτό διακόπτεται από τα πανεπιστήμια η χορήγηση φοιτητικής βίζας σε φοιτητές τρίτων χωρών που έχουν εκδηλώσει ενδιαφέρον να σπουδάσουν στην Ελλάδα.
Δημόσιος λόγος
«Η ιστορία μας έχει δείξει ότι όταν σπέρνουμε ανέμους θερίζουμε θύελλες. Την περίοδο πριν από την είσοδο της Χρυσής Αυγής στη Βουλή ο δημόσιος λόγος είχε πλημμυρίσει ρατσιστικά και απανθρωποποιητικά στερεότυπα, με αποτέλεσμα να αυξηθεί η ρατσιστική βία, η μισαλλοδοξία και ο κοινωνικός διχασμός και να φτάσουμε στις ρατσιστικές δολοφονίες από χρυσαυγίτες» σημείωσε η Αντλα Σασάτη, διευθύντρια του Ελληνικού Φόρουμ Μεταναστών. Υπογράμμισε τη δυσκολία των μεταναστευτικών κοινοτήτων να παράξουν εναλλακτικές αφηγήσεις. «Οι οργανώσεις των μεταναστών δεν είναι όπως τα ελληνικά σωματεία. Αφιερώνουν το μεγαλύτερο μέρος των περιορισμένων πόρων τους στη στήριξη των μελών τους, σπανίως διαθέτουν χρηματοδότηση, γραφεία και χώρους συνάντησης. Η συστηματική επικοινωνία, η εκπαίδευση, η παραγωγή περιεχομένου και η συμμετοχή στον δημόσιο διάλογο μένουν πίσω και η φωνή των κοινοτήτων δεν ακούγεται όπως θα θέλαμε», παρατήρησε.
Για το φαινόμενο του ρευστού ρατσισμού μίλησε ο Αργύρης Αρχάκης, καθηγητής Ανάλυσης Λόγου και Κοινωνιογλωσσολογίας στο Πανεπιστήμιο Πατρών και επιστημονικός υπεύθυνος του Προγράμματος TRACE. Πρόκειται για το φαινόμενο που αναδύεται από την παράδοξη σύζευξη ρατσισμού και αντιρατσισμού έτσι ώστε να συνυπάρχουν στα ίδια κείμενα ρατσιστικές και αντιρατσιστικές θέσεις. «Κλειδί είναι η έννοια της αφομοίωσης, της διαδικασίας κατά την οποία κρατούμε τον διαφορετικό άλλο εντός της εθνικής επικράτειας αλλά του βγάζουμε την ψυχή, τον ξεντύνουμε από τις διαφορετικότητές του προκειμένου να τον ενδύσουμε με τα εθνικά μας χρώματα. […] Ο σύγχρονος ρατσισμός δεν αρέσκεται τόσο στην απαγόρευση, στην εκδίωξη, στον εξοβελισμό -όχι ότι δεν το κάνει, νωπά είναι τα γεγονότα της Πύλου και η γενοκτονία στη Γάζα- αλλά προτιμά να υπαγορεύει με τρόπο έμμεσο και αποτελεσματικό την αφομοίωση».
Κατανόηση
Αναφέρθηκε στο κείμενο της Μαχντιά Χοσσαϊνί, προσφύγισσας αρχισυντάκτριας της εφημερίδας «Αποδημητικά Πουλιά» που διανεμόταν μαζί με την «Εφ.Συν.», η οποία αμφισβητούσε τη δημοσιογραφική αναπαράσταση του άλλου ως παθητικού, αδρανούς, στιγματοποιημένου και απομακρυσμένου αποδέκτη βοήθειας, ενώ απομακρυσμένος μπορεί να είναι ο πλειονοτικός. «Δεν χρειαζόμαστε οίκτο αλλά κατανόηση. […] Ελάτε πιο κοντά και μη φοβάστε» έγραφε η Χοσσαϊνί στο κείμενο που παρέθεσε ο κ. Αρχάκης.
Τέλος, η δημοσιογράφος του Solomon, Δανάη Μαραγκουδάκη, μίλησε για τη δουλειά των ανεξάρτητων ερευνητικών δημοσιογραφικών ομάδων, για την καταπολέμηση του ρατσισμού και σε θετικά παραδείγματα δημοσιογραφικού λόγου που αμφισβητούν τα ρατσιστικά στερεότυπα και δίνουν φωνή στις μειονότητες. Αναφέρθηκε, για παράδειγμα, στο ρεπορτάζ της Δάφνης Καράβολα για τους Reporters United σχετικά με τους Ρομά του οικισμού του Σοφού Ασπροπύργου. Σημείωσε ότι το ρεπορτάζ ανέτρεψε το αφήγημα που θέλει τους Ρομά νομάδες που επιλέγουν με επιπολαιότητα να μετακινούνται συνεχώς και έδειξε ότι τα τελευταία 35 χρόνια οι κάτοικοί του έχουν εκτοπιστεί από 6 διαδοχικές τοποθεσίες. «Βάζεις τους ανθρώπους να μιλάνε οι ίδιοι στο ρεπορτάζ. Ετσι τους μαθαίνεις, έτσι καταλαβαίνεις τα προβλήματά τους», σημείωσε.
Αλλη μία χρονιά ρατσιστικών διακρίσεων και βίας
Παραβιάσεις δικαιωμάτων και περιπτώσεις ρατσιστικών διακρίσεων προσφύγων, μεταναστών και Ρομά καταγράφει η ετήσια έκθεση της «ΑΝΤΙΓΟΝΗΣ - Κέντρου Πληροφόρησης και Τεκμηρίωσης για το Ρατσισμό, την Οικολογία, την Ειρήνη και Μη Βία» που κυκλοφορεί σήμερα, ανήμερα της Παγκόσμιας Ημέρας Μεταναστών.
Η έκθεση, την οποία επιμελήθηκε ο υπεύθυνος Γραφείου Αθήνας της οργάνωσης Νάσος Θεοδωρίδης, περιλαμβάνει εκτεταμένες αναφορές σε δημοσιεύματα για ρατσιστικές διακρίσεις, πολλά από τα οποία της «Εφ.Συν.», όπως η έρευνα στο πλαίσιο του ευρωπαϊκού προγράμματος PULSE για τις ελλείψεις εργατικών χεριών στην ελληνική αγορά εργασίας και οι αποτυχημένες συμφωνίες μετακλήσεων μεταναστών με την Αίγυπτο και το Μπανγκλαντές.
Καταγράφεται επίσης η κοινή έρευνα της «Εφ.Συν.» και του omnia TV για τα ηχητικά ντοκουμέντα από το Ενιαίο Κέντρο Συντονισμού Ερευνας και Διάσωσης τις ώρες πριν και μετά το πολύνεκρο εγκληματικό ναυάγιο στην Πύλο, που δείχνουν ότι το Λιμενικό σε κεντρικό επίπεδο μεθόδευε την αποφυγή επιχείρησης διάσωσης και τη συγκάλυψη των ευθυνών του. Η έκθεση καταγράφει επίσης την ποινική δίωξη εναντίον πολλών υψηλόβαθμων αξιωματικών του Λιμενικού για το ναυάγιο, μεταξύ των οποίων ο νυν αρχηγός του Λιμενικού, Τρύφων Κοντιζάς, και ο τότε αρχηγός, όπως και πολλοί επιτελικοί αξιωματικοί του αρχηγείου.
Η έκθεση περιλαμβάνει αναφορές στην καταδίκη της Ελλάδας στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου για υπόθεση αστυνομικής βίας κατά Ρομά, στην επιβολή ποινής με αναστολή στον αστυνομικό που δολοφόνησε τον 16χρονο Ρομά, Κώστα Φραγκούλη, και στην ιατροδικαστική επιβεβαίωση ότι ο θάνατος του μετανάστη Καμράν στο Αστυνομικό Τμήμα Αγίου Παντελεήμονα οφείλεται σε άγριο ξυλοδαρμό από αστυνομικούς ενώ ήταν κρατούμενος.
Στον τομέα της απασχόλησης η έκθεση καταγράφει επίσης τις αποκαλύψεις για εργασιακό τράφικινγκ στην Ηλεία και την καταγγελία μετανάστη εργάτη για καταναγκαστική εργασία σε τάνκερ ανοιχτά του Γυθείου. Στον τομέα της εκπαίδευσης γίνεται αναφορά στις ανακοινώσεις των Συντονιστών Εκπαίδευσης Προσφύγων ενάντια στην εντολή έξωσης παιδιών από τα καμπ και άρα και από τα σχολεία της περιοχής, ενώ επισημαίνονται ως καλές πρακτικές οι δράσεις των παραρτημάτων Ρομά του Κέντρου Κοινότητας του Δήμου Ρόδου και του Δήμου Αγρινίου.
Η έκθεση αποτυπώνει την επιδείνωση της νομοθεσίας με την ποινικοποίηση της διαμονής μεταναστών που επιφέρει ο νόμος Πλεύρη αλλά και την τρίμηνη αναστολή της καταγραφής των αιτημάτων ασύλου που παραβιάζει τη Σύμβαση της Γενεύης, ενώ την εφαρμογή της σταμάτησαν με προσωρινά ασφαλιστικά μέτρα στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου πρόσφυγες από το Σουδάν και την Υεμένη μέσω των οργανώσεων Ελληνικό Συμβούλιο για τους Πρόσφυγες και Υποστήριξη Προσφύγων στο Αιγαίο.
Οι συνθήκες διαβίωσης σε κέντρα κράτησης και ασυντήρητες προσφυγικές δομές χωρίς επαρκείς παροχές σε κλινοσκεπάσματα, ρούχα, είδη υγιεινής καταγράφονται επίσης στην έκθεση, όπως και οι απαράδεκτες συνθήκες υποσιτισμού παιδιών στο Κέντρο Κράτησης της Σάμου και τα προβλήματα υδροδότησης της δομής.
Η έκθεση καταγράφει επίσης την αυτοκτονία Πακιστανού κρατούμενου στην Αμυγδαλέζα, τις άθλιες συνθήκες υποδοχής στο προσωρινό κέντρο στην Αγυιά Χανίων το φθινόπωρο, την αναιτιολόγητη διακοπή του μηνιαίου οικονομικού βοηθήματος σε όσους ζητούν άσυλο, την ομόφωνη δικαστική αθώωση ανήλικων μεταναστών που φυλακίστηκαν επί 3,5 χρόνια, την ακύρωση από το Συμβούλιο Επικρατείας της ΚΥΑ που όριζε την Τουρκία «ασφαλή τρίτη χώρα» για τους πρόσφυγες, αλλά και την επαναφορά της ΚΥΑ από την κυβέρνηση.
ΠΗΓΗ: efsyn.gr
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου