 |
| Dreamstime.com |
«Αποψυχιατρικοποίηση της LGBT+ ταυτότητας και βήματα που πρέπει να γίνουν»
Μισό αιώνα από την πρώτη αποψυχιατρικοποίηση της ομοφυλοφιλίας από την Αμερικανική Ψυχιατρική Εταιρεία, ακόμα στη δημόσια σφαίρα ο λόγος περί ανωμαλίας σε σχέση με τους ΛΟΑΤΚΙ δεν έχει εκλείψει. Πολλά έχουν αλλάξει στο κοινωνικό πεδίο, λιγότερα στο θεσμικό, ωστόσο η εξόχως πολιτική μάχη για ίσα δικαιώματα είναι ανοιχτή και μας αφορά όλους.
Από το μακρινό 1973, πόσα έχουν αλλάξει ως προς την παθολογιοποίηση των ΛΟΑΤΚΙ+/κουίρ φύλων και σεξουαλικοτήτων; Με αυτό το κεντρικό ερώτημα, ο επιστημονικός φορέας Orlando LGBT+ διοργανώνει μια εξαιρετικά ενδιαφέρουσα ημερίδα την Τετάρτη.
Μια πλειάδα από επιστήμονες θα αναζητήσουν μέσα από την κινηματική ιστορία και την ιστορία της ιατρικής εξουσίας το πώς αντιμετωπίζονται οι ταυτότητες, οι εμπειρίες και οι επιθυμίες των κουίρ υποκειμένων, θα φωτίσουν το πώς μιλάμε για την ποικιλομορφία σχέσεων και σεξουαλικών πρακτικών και θα ανιχνεύσουν τι σημαίνει συμπεριληπτική, κουίρ, ριζοσπαστική ψυχανάλυση και ψυχοθεραπεία και πώς σχετίζεται με τις κινηματικές διεκδικήσεις.
● Γιατί διοργανώνετε τώρα αυτή την εκδήλωση και με τι στόχο;
Η πρώτη αποψυχιατρικοποίηση της ομοφυλοφιλίας από την Αμερικανική Ψυχιατρική Εταιρεία έλαβε χώρα ύστερα από πολλές έρευνες που αποδείκνυαν το αυτονόητο, ότι κανείς δεν μπορεί να τη «διαγνώσει», αλλά και μετά την οργάνωση του κινήματος για τα ΛΟΑΤΚΙ+ δικαιώματα στις ΗΠΑ. Πρόθεσή μας είναι να συζητήσουμε όσα έχουν αλλάξει, αλλά και όσα έχουν μείνει ίδια αυτά τα 50 χρόνια. Ενώ η ορατότητα και τα δικαιώματα των ΛΟΑΤΚΙ+ ατόμων συνεχώς διευρύνονται και πλέον τα ίδια αναγνωρίζονται τυπικά ως «υγιή», ταυτόχρονα κάποιες ταυτότητες και εμπειρίες εξακολουθούν να θεωρούνται «ανώμαλες», πέραν του φυσιολογικού ή επιθυμητού.
Στόχος
είναι να αναδείξουμε τις πιο κρυφές και περιθωριοποιημένες εκφάνσεις
του φύλου και της σεξουαλικότητας που αντιμετωπίζονται με επιφύλαξη ή
υπό παθολογικό πρίσμα: το BDSM (ή σαδομαζοχισμό, κι αυτή λέξη που έχει
αποκτήσει αρνητικό πρόσημο), την τρανς εμπειρία και τα δικαιώματα των
τρανς ατόμων που τώρα δέχονται μια νεοφασιστική επίθεση στις ΗΠΑ και την
Ευρώπη, τις ανοιχτές συντροφικές και σεξουαλικές σχέσεις που ξεφεύγουν
από το πρότυπο της αποκλειστικής μονογαμίας κ.ά.
 |
| Νάνσυ Παπαθανασίου |
Η ψυχιατρικοποίηση των ΛΟΑΤΚΙ+ ταυτοτήτων/εμπειριών δεν έγινε σε κενό χώρο, αλλά αντικατόπτριζε την ετεροκανονικότητα και την ουσιοκρατία της εποχής που η επιστήμη αναπαρήγαγε (δηλαδή την ιδέα ότι η βιολογία είναι η ύψιστη αρχή που ορίζει αυστηρά το φύλο και τη σεξουαλικότητα των ανθρώπων). Συχνά θεωρούμε ότι η ιατρική επιστήμη είναι κάτι «αντικειμενικό», που συμβαίνει σε κενό χώρο, αλλά φυσικά δεν είναι έτσι, η επιστήμη έχει εξουσία, άρα είναι βαθιά πολιτική.
Ας σκεφτούμε μόνο πώς αντιμετώπισε η ιατρική εξουσία τη γυναικεία σεξουαλικότητα - ο βαθύς σεξισμός και η προστασία της ετεροκανονικότητας υπαγόρευαν τις καταπιεστικές ερμηνείες της γυναικείας απόλαυσης. Ετσι λοιπόν και σήμερα, ενώ υπάρχουν όλα τα επιστημονικά δεδομένα που «αποδεικνύουν» ότι η ομοφυλοφιλία ή η τρανς εμπειρία δεν είναι ψυχικές διαταραχές, οι κοινωνικές και πολιτικές ρίζες που προκαλούν την περιθωριοποίηση και παθολογιοποίησή τους δεν έχουν ακόμα κοπεί. Δεν είναι τυχαίο επομένως που τα σχετικά αποπαθολογιοποιητικά δεδομένα δεν συμπεριλαμβάνονται σε όλα τα σχετικά με την ψυχοκοινωνική στήριξη ακαδημαϊκά τμήματα, ούτε σε προγράμματα εκπαίδευσης στην ψυχοθεραπεία (με ελάχιστες φωτεινές εξαιρέσεις).
Ολα αυτά καταδεικνύουν τις αιτίες που εξακολουθεί να αναπαράγεται ένας κακοποιητικός λόγος: οι ΛΟΑΤΚΙ+ ταυτότητες εξακολουθούν να θεωρούνται (και είναι με έναν τρόπο) παρέκκλιση από αυτό που θεωρείται «κανονικό» για τη σεξουαλικότητα και το φύλο, μέσα σε έναν πατριαρχικό, ετεροκανονικό κόσμο. Εξακολουθούν να θεωρούνται ανωμαλία. Εξ ου και η οικειοποίηση του όρου στον τίτλο της εκδήλωσής μας.
● Παρ’ όλα τα νομοθετικά βήματα που έχει κάνει η ελληνική πολιτεία, αυτά είναι καταφανώς λειψά και στην πράξη συχνά δεν αποτυπώνονται αυτή η αποψυχιατρικοποίηση και η ισότητα.
Θα σταθούμε ενδεικτικά σε δύο παραδείγματα: Οσον αφορά τα τρανς άτομα, η Ελλάδα δεν έχει ευθυγραμμιστεί ως όφειλε με το νεότερο Εγχειρίδιο του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (ICD-11), το οποίο ορίζει με σαφήνεια ότι η τρανς εμπειρία δεν συνδέεται με ψυχοπαθολογία και άρα δεν χρειάζεται καμία ψυχιατρική διάγνωση. Τα βήματα αυτά όφειλε η χώρα μας να τα έχει ακολουθήσει εδώ και σχεδόν 18 μήνες - το τελικό όριο ήταν η 1η Ιανουαρίου 2022 και οι αλλαγές αυτές είναι γνωστές εδώ και περισσότερο από τρία χρόνια.
Οταν λοιπόν ζητάμε αποψυχιατρικοποίηση, πέρα από τα στερεότυπα που αναπαράγονται στον δημόσιο λόγο, μιλάμε και για πολύ συγκεκριμένα θεσμικά βήματα που δεν έχουν γίνει. Αλλο παράδειγμα είναι η απαγόρευση των λεγόμενων θεραπειών μεταστροφής, που είναι ίσως η πιο διαφημισμένη πρωτοβουλία της κυβέρνησης της Ν.Δ. Ο πρόσφατος νόμος τις απαγορεύει πλήρως σε ανήλικα και ευάλωτα άτομα (ορθό βήμα), τις επιτρέπει όμως στα ενήλικα με τη συναίνεσή τους. Το πρόβλημα είναι ότι εδώ η έννοια της συναίνεσης εργαλειοποιείται και ουσιαστικά επιτρέπει την εφαρμογή βασανιστηρίων (έτσι χαρακτηρίζονται οι θεραπείες μεταστροφής από τον ΟΗΕ).
Θεωρεί λοιπόν ο νόμος ότι ένα νέο ενήλικο άτομο, που μπορεί να έχει μεγαλώσει σε μια πολύ συντηρητική και καταπιεστική οικογένεια, μέσα στο ελληνικό κοινωνικό πλαίσιο, ακούγοντας ότι η ομοφυλοφιλία είναι αμαρτία ή αρρώστια, μπορεί να συναινέσει σε μια τέτοια ψευδοθεραπεία χωρίς καμία κύρωση για όποιον τις κάνει. Ετσι, επαγγελματίες Υγείας, τσαρλατάνοι κάθε είδους αλλά και ιερείς μένουν στο απυρόβλητο και μπορούν ελεύθερα να συνεχίζουν την κακοποίηση ΛΟΑΤΚΙ+ ατόμων.
Σε σχέση με τα πεπραγμένα της κυβέρνησης του ΣΥΡΙΖΑ, τόσο το σύμφωνο συμβίωσης όσο και η Νομική Αναγνώριση της Ταυτότητας Φύλου ήταν σημαντικά βήματα με σημαντικές ελλείψεις: το πρώτο αφήνει εκτός την τεκνοθεσία, αναπαράγοντας το στερεότυπο περί ακαταλληλότητας των ομόφυλων ζευγαριών να γίνουν γονείς, ενώ το δεύτερο θα έπρεπε να είναι δωρεάν εξωδικαστική διαδικασία, που να αφορά και τα ανήλικα άτομα (η υπάρχουσα συνθήκη το καθιστά σχεδόν αδύνατο για αυτά). Χρειάζεται λοιπόν συνέπεια για μια ολοκληρωμένη προσέγγιση εκ μέρους της εκάστοτε κυβέρνησης - και βέβαια αποφυγή νομοθετικών βημάτων που έμμεσα κανονικοποιούν περισσότερο, παρά αντιμάχονται, τις διακρίσεις.
● Ο λόγος περί «ανωμαλίας» δεν έχει εκλείψει στη δημόσια σφαίρα. Πολλές φορές περνάει και στην κεντρική πολιτική σκηνή. Τι πιστεύετε ότι πρέπει να γίνει;
Να πούμε αρχικά ότι στη δημόσια σφαίρα μπορεί να μην εκλείψει ποτέ εντελώς: μπορεί πάντα να υπάρχει, όπως υπάρχει ο ρατσιστικός λόγος. Η διαφορά είναι ότι ο λόγος περί ανωμαλίας είναι κανονικοποιημένος, θεωρείται αυτονόητη και κοινή θέση - και ως τέτοια περνάει και στην κεντρική πολιτική σκηνή. Σε επίπεδο πολιτικής, πρέπει αρχικά να ολοκληρωθούν αυτά τα ημιτελή βήματα, γιατί είναι ακριβώς αυτό το ημιτελές, το μη οριστικό, ξεκάθαρο και πλήρες που δίνει ένα διπλό μήνυμα και στην κοινωνία, ένα «τόσο όσο», ένα «δεν θα τα ισοπεδώσουμε και όλα» και που κλείνει ουσιαστικά το μάτι σε όλη την καθημερινή ομοφοβία και τρανσφοβία.
Δεν είναι τυχαίο ότι στην κεντρική πολιτική σκηνή δεν υπάρχει κανένα εκλεγμένο ανοιχτά ΛΟΑΤΚΙ+ άτομο· οι αποκλεισμοί παίρνουν πολλές μορφές, όπως και τα στερεότυπα. Ταυτόχρονα, χρειάζεται ουσιαστική νομοθετική συμπερίληψη σε όλα τα επίπεδα, υγεία, παιδεία, εργασία κ.λπ., και αναγνώριση ότι τα ΛΟΑΤΚΙ+ άτομα δεν είναι μονοθεματικά: αντιμετωπίζουν διαφορετικές προκλήσεις και δυσκολίες ανάλογα με την οικονομική τους κατάσταση, το φύλο, την ηλικία, τη φυλή κοκ. Δεν υπάρχει μια κοινή εμπειρία ούτε κάποιο πεδίο που να μένει ανεπηρέαστο από τις διακρίσεις.
Για το τι χρειάζεται να γίνει, μπορούμε να το πούμε κωδικοποιημένα: πραγματική μηδενική ανοχή σε ομο/αμφι/τρανσφοβικό και σεξιστικό λόγο (αυτό επομένως μπορεί να σημαίνει δημόσιες απολογίες αν κάτι τέτοιο προκύψει ή ακόμα και διαγραφές αν επιμένει). Και ενεργητικά, θετικές αναφορές και συμπερίληψη - η εποχή τού «δεν μιλάμε για αυτά» έχει παρέλθει. Η πολιτική οφείλει να μιλάει και να παίρνει θέση, ξεκάθαρα και δυνατά.
 |
| Ελενα-Ολγα Χρηστίδη |
Οι ιατρικές διαδικασίες φυλομετάβασης καλύπτονται μόνο κατά ένα μέρος: Πλήρως καλύπτεται η λήψη ορμονών (και αναστολέων ορμονών), αλλά δεν καλύπτονται καθόλου οι χειρουργικές επεμβάσεις φυλομετάβασης που μπορεί ένα άτομο να επιθυμεί και που είναι εξαιρετικά ακριβές. Οσον αναφορά τη νομική φυλομετάβαση, δηλαδή τη Νομική Αναγνώριση Ταυτότητας Φύλου (που ψηφίστηκε το 2017), δυστυχώς χρειάζεται αναμόρφωση του νόμου - η διαδικασία παραμένει δικαστική, άρα χρονοβόρα, αλλά και δαπανηρή. Και όλα αυτά αφορούν μια ομάδα πληθυσμού, τα τρανς άτομα που βιώνουν από τους χειρότερους αποκλεισμούς στην εργασία αλλά και την υγεία: περιορισμένες ή ανύπαρκτες ευκαιρίες εργασίας και ασφαλιστικής κάλυψης, διακρίσεις, περιθωριοποίηση.
● Δεδομένων των ηγεμονικών ποσοστών της Νέας Δημοκρατίας αλλά και της ανόδου της Ακροδεξιάς τι σημαίνουν αυτά για τη ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητα;
Τα ΛΟΑΤΚΙ+ ζητήματα από τη Νέα Δημοκρατία αντιμετωπίζονται με τρόπο συχνά ξεπλυματικό: μικρές επιμέρους παρεμβάσεις και αλλαγές (κάποιες από αυτές φυσικά προς τη σωστή κατεύθυνση) αλλά και πολλές επιφανειακές κινήσεις που δίνουν εντύπωση προοδευτικότητας χωρίς να έχουν ουσία (όπως το πρόγραμμα του ΟΑΕΔ για τα τρανς άτομα που δεν στηρίχτηκε μακροπρόθεσμα και δεν μπόρεσε να έχει ουσιαστικά αποτελέσματα).
Καμία οριζόντια και διαθεματική προσέγγιση των προβλημάτων και βέβαια αποφυγή των ζητημάτων που αποτελούν «καυτή πατάτα» για τη συντηρητική παράταξη, όπως ο γάμος και η τεκνοθεσία. Αυτό αποτελεί μια σύγχρονη νεοφιλελεύθερη προσέγγιση: την ίδια ώρα που η κυβέρνηση επιτρέπει την αιμοδοσία σε ΛΟΑΤΚΙ+, αρνείται τον γάμο.
Την ίδια ώρα που απαγορεύει τις επεμβάσεις κανονικοποίησης σε ίντερσεξ βρέφη, αρνείται να οργανώσει ένα πλαίσιο για επιβεβαιωτικές (affirmative) ιατρικές υπηρεσίες προς τρανς παιδιά και έφηβα άτομα ή να εκδώσει σαφείς οδηγίες για την προστασία των ΛΟΑΤΚΙ+ και ειδικότερα των τρανς και φυλοδιαφορετικών παιδιών στο σχολείο. Την ίδια ώρα που λέει ότι υπερασπίζεται τα ΛΟΑΤΚΙ+ δικαιώματα, αρνείται το άσυλο σε ΛΟΑΤΚΙ+ πρόσφυγες - όταν δεν αναλαμβάνει την εγκληματική επαναπροώθησή τους.
Η ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητα δεν είναι ένα ενιαίο πράγμα με μόνο μία προσέγγιση στη διεκδίκηση δικαιωμάτων, παρ’ όλα αυτά ξέρει πως η συντηρητική στροφή, είτε με την ηγεμονία της Νέας Δημοκρατίας είτε με την ενίσχυση ακροδεξιών κομμάτων, την αφορά άμεσα. Σε αυτό το επίπεδο απαιτείται από τα δημοκρατικά κοινοβουλευτικά κόμματα, και βέβαια την αξιωματική αντιπολίτευση, μεγαλύτερη συνέπεια και καλύτερα αντανακλαστικά για την υπεράσπιση των δικαιωμάτων της.
______________________________________________________________________________________
Το πρόγραμμα της ημερίδας
▶ 17.00
«50 χρόνια πριν/τώρα. Από πού ερχόμαστε και πού είμαστε»
Νάνσυ Παπαθανασίου, Ελενα-Ολγα Χρηστίδη
▶ 17.15-18.15
«Η επιστήμη και τα κινήματα»
Η Ελενα-Ολγα Χρηστίδη και η Νάνσυ Παπαθανασίου συζητούν με τη Χριστίνα-Αντουανέτα Νεοφώτιστου
▶ 18.30-19.45
«Πυγμαλίωνες και Gatekeepers»
Η
παθολογιοποίηση και οι αποκλεισμοί όπως ενισχύονται από τις κυρίαρχες
διδασκαλίες γύρω από το φύλο και τη σεξουαλικότητα. Τι διεκδικούμε και
τι μπορεί να σημαίνει «ριζοσπαστικοποίηση» των υπηρεσιών ψυχικής υγείας
για κουίρ άτομα; Συζητούν οι: Αλεξάνδρα Βασιλείου, Χριστιάνα Γεννατά,
Λίνα Λαχανιώτη, Βενετία Μπουρονίκου
▶ 20.00-21.15
«Γιατί το σεξ είναι μια άλλη ιστορία»
Η
παθολογιοποίηση σεξουαλικών πρακτικών και μορφών σχέσεων σήμερα - BDSM,
chemsex, polyamory, ανοιχτές σχέσεις και όσα δεν χωράνε στο ντιβάνι.
Συζητούν οι: Χρυσούλα Ηλιοπούλου, Αννη Παπάζογλου, Αντώνης Πούλιος
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου