Τα καθάρματα: Εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας

AP/THANASSIS STAVRAKIS

 

Αλέξης Κροκιδάς*

Τραγωδίες συμβαίνουν. Φυσικές καταστροφές συμβαίνουν. Εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας όμως, όπως ορίζονται στο Καταστατικό της Ρώμης, δεν συμβαίνουν απλά. Σχεδιάζονται, ενορχηστρώνονται και υλοποιούνται μεθοδικά, συστηματικά,  από συγκεκριμμένους ανθρώπους με ονόματα, επώνυμα και θεσμικούς ρόλους εξουσίας με πλήρη γνώση και mens rea. 

Το 2019 μια ομάδα δικηγόρων με επικεφαλής τους Omer Shatz και Dr. Juan Branco κατέθεσε στον Εισαγγελέα του Διεθνούς Ποινικού Δικαστηρίου μία έκθεση 244 σελίδων (https://www.front-lex.eu/icc-case) ζητώντας την προσαγωγή ενώπιον του δικαστηρίου, αξιωματούχων της Ευρωπαϊκής Ενωσης σε ανώτατα κλιμάκια της ιεραρχίας, συγκεκριμμένων πολιτικών από διάφορα κράτη μέλη της ΕΕ (συμπεριλαμβανομένων υπουργών), επικεφαλής φορέων της Ευρωπαϊκής Ενωσης όπως η Frontex και άλλων οι οποίοι ενεπλάκησαν ενεργά και με πλήρη γνώση των συνεπειών των πράξεων τους στην χάραξη και υλοποίηση μεταναστευτικής πολιτικής η οποία οδήγησε αιτιακά και προβλέψιμα σε πάνω από 20.000 θανάτους από πνιγμό στην Μεσόγειο από το 2014.

Σκοπός της έκθεσης είναι να στοιχειοθετήσει το έγκλημα κατά της ανθρωπότητας προσκομίζοντας αποδεικτικά στοιχεία. Είναι σημαντικό να σημειωθεί εδώ ότι η κατηγορία δεν αφορά αφηρημένα και αόριστα ούτε την Ευρωπαϊκή Ενωση, ούτε κράτη μέλη, αλλά συγκεκριμένα Ευρωπαίους αξιωματούχους σε ανώτατες θέσεις ευθύνης, σχεδιασμού και υλοποίησης πολιτικών διαχείρισης του μεταναστευτικού / προσφυγικού. Δεν πρόκειται, αυστηρά μιλώντας, για ηθική ή πολιτική απόδοση ευθυνών αλλά για νομική υπαιτιότητα ατόμων εμπλεκομένων σε εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας που διαπράχθηκαν ως μέρος μιας προσχεδιασμένης / προμελετημένης πολιτικής αποτροπής μεταναστευτικών ροών από την Αφρική μέσω της κεντρικής Μεσογείου από το 2014.

Η αιτιακή αλυσίδα στον σχεδιασμό, στη λήψη και υλοποίηση αποφάσεων που προκάλεσαν τον θάνατο από πνιγμό χιλιάδων ανθρώπων στη Μεσόγειο, αλλά και χιλιάδες βιασμούς, δολοφονίες και φριχτά βασανιστήρια στα στρατόπεδα συγκέντρωσης στη Λιβύη μέσα από συστηματικές αναχαιτήσεις στη θάλασσα και επαναπροωθήσεις πίσω στη Λιβύη, είναι πολύπλοκη και δαιδαλώδης μεν, αλλά ανιχνεύσιμη.

Δεν πρόκειται για τυχαία τραγικά συμβάντα αλλά για ένα απαρτιωμένο επιχειρησιακό σχέδιο, οι αρχιτέκτονες του οποίου είχαν πλήρη επίγνωση των θανατηφόρων συνεπειών του, όπως μαρτυρούν πληθώρα στοιχείων που παραθέτονται στην έκθεση.

Η γενεαλογία της ανατριχιαστικής μεθόδου αποτροπής μεταναστευτικών / προσφυγικών ροών από την Αφρική προς την Ευρώπη παρουσιάζεται αναλυτικά και ανάγλυφα από το 1998 με τις πρώτες συμφωνίες συνεργασίας μεταξύ Λιβύης και Ιταλίας, τις μετέπειτα συμφωνίες μεταξύ Μπερλουσκόνι και Καντάφι, τη συνέχεια και μετεξέλιξη των μεθόδων αποτροπής μετά την στρατιωτική επέμβαση του ΝΑΤΟ, τη πτώση του Καντάφι και την κατάρρευση της Λιβύης.

Ας μη γελιόμαστε όμως. Το Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο δεν πρόκειται να κάνει τίποτα. Θα μελετήσει την έκθεση, ίσως βγάλει και κάποια γενικόλογη και κάπως δακρύβρεχτη ανακοίνωση, αλλά ως εκεί. Έχει άλλες προτεραιότητες φαίνεται, όπως μάλλον πάντα είχε από την σύσταση του.

Εξάλλου το μεταναστευτικό/προσφυγικό είναι ανεξίτηλα πολιτικό-ιστορικό φαινόμενο με τις φρικιαστικές ουλές της αποικιοκρατίας και νεο-αποικιοκρατίας σε σώματα και πρόσωπα αλλά και στο φυσικό περιβάλλον, ακόμα φρέσκες και ορατές με γυμνό μάτι.

Καμία νομικίστικη λύση δεν μπορεί να ανατρέψει την βαρβαρότητα. Ισως μόνο, να την κρύψει λίγο, σαν φύλλο συκής.

Ωστόσο, ίσως θα έπρεπε να σκουπίσουμε για λίγο τα δάκρυα από τα μάγουλα μας, να στεγνώσουμε τα μάτια μας για λίγο και να διαβάσουμε προσεκτικά αυτή την έκθεση. Ναι, είναι μεγάλη, 244 σελίδες, αλλά δεν οφείλουμε ίσως, κάπως, λίγο, στους ανθρώπους που πνίγηκαν και σ’ αυτούς που θα συνεχίσουν να πνίγονται στη Μεσόγειο να προσπαθήσουμε τουλάχιστον να εξετάσουμε το ενδεχόμενο αυτοί οι πνιγμοί να είναι εκ προμελέτης; Να θυμηθούμε για άλλη μια φορά την δήλωση Πλεύρη το 2011,  "η φύλαξη των συνόρων δεν μπορεί να υφίσταται αν δεν υπάρχουν απώλειες και για να γίνω κατανοητός, αν δεν υπάρχουν νεκροί!". Οχι, δεν πρόκειται για μια παραληρηματική, εξωφρενική εκφορά λόγου ενός, ας πούμε, περιθωριακού, μοναχικού καθάρματος. Εξέφραζε τότε και συνεχίζει να εκφράζει με ακρίβεια την πολιτική της ΕΕ, την οποία ακολουθεί όχι μόνο η Ελλάδα βέβαια. Ασήμαντη όσο και γραφική λεπτομέρεια: όταν το επιχειρησιακό σχέδιο Mare Nostrum καταργήθηκε και αντικαταστάθηκε το 2014 από το Triton, ελληνιστί Τρίτων, δικό μας παιδί δηλαδή από την ελληνική μυθολογία, η εθνική μας περηφάνεια δεν κρυβόταν πια. Οχι τόσο ασήμαντη λεπτομέρεια: ο Τρίτων αποδείχθηκε τριάντα φορές πιο θανατηφόρος από το σχέδιο που αντικατέστησε.

Στο μεταξύ τα ερωτήματα δίνουν και παίρνουν, ρίχτηκε σχοινί ή όχι από το λιμενικό και γιατί, μπατάρισε το πλοίο σαν αποτέλεσμα προσπάθειας ρυμούλκησης, ή μήπως ήταν από μετακίνηση των επιβαινόντων πάνω στο πλοίο, είχε δικαίωμα ή / και υποχρέωση η Ελλάδα να παρέμβει σύμφωνα με τους κανόνες διαφόρων διεθνών συμβάσεων για το δίκαιο της θάλασσας, η καθυστέρηση στην προσπάθεια διάσωσης ήταν εσκεμμένη / υπαγορευμένη, ή πηγάζει από άλλους λόγους, κοκ.

Φυσικά και πρέπει να διερευνηθούν εξονυχιστικά αυτά και άλλα παρεμφερή ερωτήματα, αλλά η διερεύνηση της αιτιακής αλυσίδας και η απόδοση ευθυνών δεν πρέπει να σταματήσει εκεί.

Γιατί αν σταματήσει εκεί, τα καθάρματα, ή για να χρησιμοποιήσουμε την ακριβή τεχνική ορολογία, αυτοί που διαπράττουν εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας, θα συνεχίσουν ανενόχλητοι την δολοφονική πολιτική εξωτερίκευσης (externalisation) των συνόρων της Ευρώπης με κύριο υπεργολάβο, όσον αφορά την Μεσόγειο, τη Λιβύη ή μάλλον ό,τι έχει απομείνει από τη Λιβύη μετά την «ανθρωπιστική» και «σωτήρια» επέμβαση του ΝΑΤΟ το 2011, δηλαδή ένα κατατεμαχισμένο κουφάρι χώρας.

Mare Mortis. Η Μεσόγειος δεν έγινε υγρός τάφος τυχαία..

*Κοινωνιολόγος

ΠΗΓΗ