 |
| © Anna Krivitskaia | Dreamstime.com |
Οι πρόδρομοι των σύγχρονων υπαίθριων φεστιβάλ ξεκίνησαν τη δεκαετία του 1960 με μουσικά φεστιβάλ, όπως το Monterey International Pop Festival το 1967 ως ένα από τα πρώτα στο είδος του, το Φεστιβάλ Woodstock 1969 και τις αρχικές μορφές του Glastonbury Festival το 1972 ως αρχέτυπο των υπαίθριων μουσικών φεστιβάλ. Στην δεκαετία του 1990 ο χαρακτήρας των φεστιβάλ μεταβλήθηκε, η εμπορευματοποίηση και η άφιξη χορηγών άλλαξαν τον τρόπο που είναι τα φεστιβάλ οργανωμένα και η έμφαση δόθηκε στην επίτευξη κέρδους με την προσέλκυση πιο δημοφιλών καλλιτεχνών. Οι συναυλίες και τα φεστιβάλ πλέον έχουν γίνει σημαντικό κομμάτι του τουρισμού και της συνολικής οικονομίας, αποτελώντας μέρος ενός τέταρτου κλάδου της οικονομίας, της λεγόμενης «βιωματικής οικονομίας», η οποία αναπτύχθηκε στα τέλη της δεκαετίας του 1990.
Φεστιβάλ στη φύση
Η αυξανόμενη τάση της διοργάνωσης φεστιβάλ σε ορεινές περιοχές, σε ποτάμια, σε λίμνες και προστατευόμενες περιοχές, εγείρει ανησυχίες για τις επιζήμιες επιπτώσεις στα ευαίσθητα οικοσυστήματα, τα οποία έχουν εξελιχθεί εδώ και χιλιάδες χρόνια για να υποστηρίξουν μια λεπτή ισορροπία χλωρίδας και πανίδας. Η καθιέρωση φεστιβάλ μεγάλης κλίμακας διαταράσσει αυτή την ισορροπία, προκαλώντας διαταραχή των οικοτόπων. Στην χώρα μας υπάρχουν πάρα πολλά φεστιβάλ στη φύση, σε πάρα πολλές περιοχές: στο Νεστόριο Καστοριάς, στις Καστανιές Έβρου, στο Βλάστη Κοζάνης, στη Λίμνη Πλαστήρα, στον Αχέροντα, στη Βαρβάρα Χαλκιδικής, στη Δράμα, στις Σέρρες, στο Σπήλαιο Γρεβενών, στην Πίνδο, στη Ζήρεια, στην Ελάτεια Φθιώτιδος, στην Αιδηψό Ευβοίας, στην Πάρο κτλ, στα περισσότερα από τα οποία διοργανώνονται μεγάλες συναυλίες με διάσημους καλλιτέχνες.
Η επισκεψιμότητα σε αυτά είναι ιδιαίτερα υψηλή καθώς συνδυάζουν επαφή με τη φύση και διασκέδαση που προσφέρεται συνήθως σε αστικά κέντρα. Το φεστιβάλ δάσους της Αρβανίτσας, ένα ετήσιο τριήμερο μουσικό δρώμενο που λαμβάνει χώρα εδώ και μια δεκαετία, σε μια δασική έκταση 5 χλμ. έξω από το χωριό Κυριάκι Βοιωτίας, σε υψόμετρο 1000 μέτρων στις βορειοδυτικές πλαγιές του Ελικώνα, έχει επισκεψιμότητα πάνω από 12.000 ανθρώπους ετησίως. Παρομοίως φέτος στο Φεστιβάλ στο Χελμό, σε περιοχή που ανήκει στον Εθνικό Κατάλογο Περιοχών του Ευρωπαϊκού Οικολογικού Δικτύου Natura 2000, στα 1700 μέτρα στα Καλάβρυτα, στην καρδιά του Εθνικού Πάρκου, την περίοδο που κορυφώνεται η αναπαραγωγή σε ζωικά είδη και σε ένα από τα "θερμά σημεία" (hotspots) ενδημισμού για την βιοποικιλότητα της Ευρώπης, παρευρέθηκαν 12.000 άτομα με τα οχήματα τους και διέμειναν στο βουνό για δύο ημέρες. Μολονότι οι εντυπώσεις από το συγκεκριμένο φεστιβαλ είναι διθυραμβικές, υπήρξαν εύλογες αντιδράσεις που επισήμαναν την χρήση εκατοντάδων καπνογόνων, αλλά και την διατάραξη της οικολογικής ισορροπίας του βουνού. Να σημειωθεί ότι Βουραϊκός ποταμός ήδη υποφέρει από αποκομιδή οικιακών και βιομηχανικών απορριμμάτων, ενώ πρόσφατα κάηκε μεγάλο μέρος των δασών κατά μήκος της διαδρομής του.
Παρότι τέτοιες εκδηλώσεις προσφέρουν μοναδικές εμπειρίες στους συμμετέχοντες, οφείλουμε να κατανοήσουμε τις πιθανές οικολογικές συνέπειες που επιφέρουν τέτοιες διοργανώσεις με μεγάλη πλήθη ανθρώπων συγκεντρωμένα σε βουνοπλαγιές, οροπέδια, εθνικά πάρκα, αλλά και σε προστατευόμενα τοπία και προστατευόμενους φυσικούς σχηματισμούς. Οι βουνοπλαγιές είναι ιδιαίτερα επιρρεπείς στη διάβρωση του εδάφους, μια διαδικασία που μπορεί να επιταχυνθεί από τη μαζική εισροή των συμμετεχόντων. Η καταπάτηση, η κατασκευή προσωρινών κατασκευών και η μεγάλη κυκλοφορία πεζών σε εύθραυστο έδαφος μπορεί να οδηγήσουν σε συμπίεση, αποσταθεροποίηση και αυξημένη διάβρωση του εδάφους, απώλεια φυσικού εδάφους και αρνητικές επιπτώσεις στη βλάστηση και στα υδάτινα συστήματα.
Ηχορύπανση
Η ένταση της μουσικής που συνοδεύει τα φεστιβάλ έχει αρνητικές επιπτώσεις στην τοπική πανίδα. Οι δυνατοί θόρυβοι προκαλούν άγχος, τάσεις φυγής, αλλαγές στη συμπεριφορά, ακόμη και σωματική βλάβη σε πάρα πολλά είδη ζώων. Τα αμφίβια και τα θηλαστικά που βασίζονται στην ακουστική επικοινωνία είναι ιδιαίτερα ευάλωτα στις βλαβερές συνέπειες της ηχορύπανσης. Τα πουλιά επηρεάζονται με μυριάδες τρόπους, συμπεριλαμβανομένων της φυσικής βλάβης στα αυτιά, στρες, αποκρίσεις μάχης ή πτήσης, απόκριση αποφυγής, αλλαγές σε άλλες συμπεριφορικές αντιδράσεις, όπως αναζήτηση τροφής, αλλαγές στην αναπαραγωγική δραστηριότητα και στη φωνητική επικοινωνία, παρεμβολή στην ικανότητα να ακούσουν θηρευτές και άλλους σημαντικούς ήχους και πιθανές αλλαγές στους πληθυσμούς τους. Λαμβάνοντας αυτό υπόψην η ονομασία του φεστιβάλ Καλοσκοπής, ως Φεστιβάλ “Ήχοι του Δάσους” που διοργανώνονταν επί χρόνια σε ένα κατάφυτο από έλατα οροπέδιο στην Φωκίδα, είναι τουλάχιστον ατυχής.
Σε ορεινές περιοχές, όπου πολλά είδη είναι ευαίσθητα σε ενοχλήσεις, η δυνατή μουσική μπορεί να διαταράξει σημαντικές δραστηριότητες ζευγαρώματος, αναζήτησης τροφής και επικοινωνίας. Αυτές οι διαταραχές μπορούν να οδηγήσουν σε μακροπρόθεσμη μείωση του πληθυσμού, ακόμη και σε τοπικές εξαφανίσεις. Η περιοχή του Χελμού για παράδειγμα εξακολουθεί να είναι πλούσια σε αρπακτικά πτηνά, παρόλο που ο Γυπαετός (Gyps fulvus) που κάποτε φώλιαζε εκεί, έχει εξαφανιστεί, υπάρχουν ακόμη χρυσαετοί (Aquila chrysaetos) και βραχυαετοί (Circaetus gallicus), καθώς και γεράκια (Falco peregrinus) κ.λπ. Αποτελεί επίσης μια από τις πιο σημαντικές περιοχές για την πέρδικα, όπου ο πληθυσμός της είναι ακόμα υγιής και επικοινωνεί με άλλους πληθυσμούς της ευρύτερης περιοχής. Σε πρόσφατη έρευνα υπολογίστηκε ότι στην Ευρώπη, η ορνιθοπανίδα έχει μειωθεί κατά 550 εκατομμύρια πουλιά, τα τελευταία 40 χρόνια και τα επιστημονικά δεδομένα υποστηρίζουν ότι πρέπει να παρθούν άμεσα μέτρα ως προς τη διαχείριση του θορύβου σε φεστιβάλ με αυστηρότερους κανονισμούς για τη συντήρηση ή και την αποκατάσταση της ακεραιότητας των φυσικών οικοσυστημάτων.
Φωτορύπανση
Ο υπερβολικός τεχνητός φωτισμός που σχετίζεται με τα φεστιβάλ διαταράσσει φυσικούς κύκλους φωτός-σκότους των ορεινών οικοσυστημάτων. Τα νυκτόβια ζώα, όπως τα έντομα, οι νυχτερίδες και ορισμένα είδη πουλιών, βασίζονται στο φυσικό σκοτάδι για βασικές δραστηριότητες όπως η σίτιση, η μετανάστευση και η αναπαραγωγή. Η φωτορύπανση διαταράσσει αυτές τις συμπεριφορές, οδηγώντας σε αποπροσανατολισμό και μειωμένη αναπαραγωγική επιτυχία. Επιπλέον, ο αποπροσανατολισμός που προκαλείται από τα έντονα φώτα μπορεί να οδηγήσει σε αυξημένα ποσοστά θνησιμότητας, καθώς τα ζώα γίνονται πιο ευάλωτα στα αρπακτικά.
Ρύπανση
Τα φεστιβάλ σε προστατευόμενες περιοχές προκαλούν έξαρση της ρύπανσης του αέρα, των υδάτων και του εδάφους. Οι εκπομπές των μεταφορών από οχήματα, η αυξημένη παραγωγή απορριμμάτων και η χρήση εγκαταστάσεων που απαιτεί υψηλές τάσεις ενέργειας συμβάλλουν σε αυτή τη ρύπανση. Επιστημονικές μελέτες έχουν δείξει ότι η ατμοσφαιρική ρύπανση ιδιαίτερα από τα καυσαέρια των οχημάτων, από καπνογόνα και βεγγαλικά, αλλά και από τη σκόνη που δημιουργείται, μπορεί να έχει σοβαρές επιπτώσεις στα εύθραυστα οικοσυστήματα των βουνών. Τα αυξημένα επίπεδα ρύπων βλάπτουν τη βλάστηση, διαταράσσουν τους μικροοργανισμούς του εδάφους και εγκυμονούν κινδύνους για την άγρια ζωή που κατοικεί σε αυτές τις περιοχές. Η συσσώρευση ρύπων στα υδάτινα συστήματα μπορεί να οδηγήσει σε μόλυνση και μείωση της υδάτινης βιοποικιλότητας.
Παραγωγή Αποβλήτων
Τα φεστιβάλ παράγουν σημαντικές ποσότητες απορριμμάτων, συμπεριλαμβανομένων πλαστικών μπουκαλιών, δοχείων τροφίμων και άλλων ειδών μιας χρήσης όσα μέτρα και να πάρουν οι διοργανωτές . Στις ορεινές περιοχές, η διαχείριση των απορριμμάτων είναι συχνά ανεπαρκής να αντιμετωπίσει ξαφνικές εισροές επισκεπτών, με αποτέλεσμα την περαιτέρω ρύπανση και μόλυνση των υδάτινων σωμάτων και του εδάφους. Η παρουσία μη βιοδιασπώμενων αποβλήτων αποτελεί απειλή για την άγρια ζωή, ενώ, η αυξημένη ζήτηση φυσικών πόρων κατά τη διάρκεια των φεστιβάλ, επιδεινώνει περαιτέρω το οικολογικό αποτύπωμα στα ήδη εύθραυστα ορεινά οικοσυστήματα.
Κλιματική Κρίση
Η διαταραχή των οικοτόπων, η διάβρωση του εδάφους, η μόλυνση των υδάτων, η απώλεια βιοποικιλότητας, οι επιπτώσεις τους στην κλιματική αλλαγή είναι μεταξύ των σημαντικών ανησυχιών που σχετίζονται με τα φεστιβάλ στη φύση. Η ηχορύπανση, η αυξημένη ανθρώπινη δραστηριότητα και η ανάπτυξη υποδομών μπορούν να εκτοπίσουν ή να ενοχλήσουν τους πληθυσμούς της άγριας ζωής, επηρεάζοντας τα πρότυπα διατροφής, αναπαραγωγής και μετανάστευσης. Τα βουνά είναι κρίσιμα για τη ρύθμιση των παγκόσμιων κλιματικών προτύπων. Λειτουργούν ως καταβόθρες άνθρακα, αποθηκεύοντας τεράστιες ποσότητες διοξειδίου του άνθρακα.
Τα φεστιβάλ συμβάλλουν στην κλιματική αλλαγή μέσω της αυξημένης κατανάλωσης ενέργειας, των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου από τις μεταφορές και της αποψίλωσης των δασών για την ανάπτυξη υποδομών. Τέτοιες δραστηριότητες επιδεινώνουν τις οικολογικές επιπτώσεις και εμποδίζουν την ικανότητα των βουνών να μετριάζουν την κλιματική αλλαγή. Δεδομένου ότι η χώρα μας έχει υποστεί τεράστια οικολογική υποβάθμιση, ίσως θα έπρεπε και ως πολίτες να αναθεωρήσουμε τη σχέση μας με τη φύση, καθώς το νομοθετικό πλαίσιο δεν είναι επαρκές και οι πολιτικές που ακολουθούνται έρχονται σε αντίθεση με την προστασία της βιοποικιλότητας. Υπάρχουν αμέτρητα θέατρα, στάδια και άλλοι χώροι κατάλληλοι για συναυλίες και φεστιβάλ σε όλη την επικράτεια, στους οποίους μπορούμε να ενωθούμε υπό την επήρεια της μουσικής, δίχως να επηρεάσουμε τα οικοσυστήματα των βουνών και άλλων οικοτόπων. Είναι ζωτικής σημασίας να προωθηθεί η οικοκεντρική συνείδηση και να απομακρυνθούμε από ανθρωποκεντρικά κίνητρα για να προστατέψουμε τη βιοποικιλότητα και τη φύση, σε μια τόσο χρονικά καθοριστική στιγμή για το είδος μας, αλλά και για όλα τα άλλα είδη.
*Αρθρογράφος, Απόφοιτος ΔΠΜΣ Ζώα: Ηθική, Δίκαιο, Ευζωία του Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου