«Aς ιδιωτικοποιηθούν τα πάντα, ας ιδιωτικοποιηθεί η θάλασσα και ο ουρανός, ας ιδιωτικοποιηθεί το νερό και ο αέρας, ας ιδιωτικοποιηθεί η Δικαιοσύνη και ο Νόμος, ας ιδιωτικοποιηθεί και το περαστικό σύννεφο, ας ιδιωτικοποιηθεί το όνειρο, ειδικά στην περίπτωση που γίνεται την ημέρα και με τα μάτια ανοιχτά. Και σαν κορωνίδα όλων των ιδιωτικοποιήσεων, ιδιωτικοποιήστε τα Κράτη, παραδώστε επιτέλους την εκμετάλλευση υμών των ιδίων σε εταιρείες του ιδιωτικού τομέα με διεθνή διαγωνισμό. Διότι εκεί ακριβώς βρίσκεται η σωτηρία του κόσμου»…

Παραλείψαμε την τελευταία και πιο γνωστή φράση από την παραπάνω πασίγνωστη παράγραφο του νομπελίστα Πορτογάλου συγγραφέα Ζοζέ Σαραμάγκου, προκειμένου να αφήσουμε στην άκρη τις μανάδες τους (οι οποίες ενδεχομένως και να μην φταίνε σε τίποτε) και να επικεντρωθούμε σε αυτά καθαυτά τα τέκνα του νεοφιλελευθερισμού και τις συνέπειες της «λογικής» και των έργων τους.

Θα ρωτήσει κάποιος: «Μα φταίει ο νεοφιλελευθερισμός για τη θεομηνία και όσα αυτή προκάλεσε;». Ας ρίξουμε μια ματιά…

Νεοφιλελεύθερο χάος

Το βασικό επιχείρημα της νεοφιλελεύθερης «πρότασης», το οποίο ασπάζεται η κυβέρνηση Μητσοτάκη, είναι ότι το κράτος θα πρέπει να απαλλαχτεί από καθήκοντα (έναντι του πολίτη) τα οποία του κοστίζουν, καθώς δεν έχει τα φόντα να είναι επιχειρηματίας. Τα εν λόγω καθήκοντα λοιπόν (δρόμοι, σιδηρόδρομοι, σχολεία, νοσοκομεία κ.λπ.) μετατρέπονται σε υπηρεσίες και το κόστος τους σε κέρδη που γεμίζουν τις τσέπες των ιδιωτών.

Ο ρόλος του κράτους, σύμφωνα με τους νεοφιλελεύθερους «μάγους», είναι αυτός του τροχονόμου που ρυθμίζει (πάντα με το αζημίωτο, έστω κι αν αυτό ουδέποτε ομολογείται) την κυκλοφορία των κερδών…

Κάπως έτσι προκύπτουν δηλώσεις σαν αυτές «για το πολυτελές σύστημα Υγείας το οποίο δεν έχουμε ανάγκη», που σηματοδοτούν τις κυβερνητικές προθέσεις για το τι πρόκειται να συμβεί στον χώρο της Υγείας, αν και όταν τελειώσει η πανδημία. Με τέτοιου είδους επιχειρήματα, τα προηγούμενα χρόνια (μνημονιακά και προμνημονιακά) ξεπουλήθηκε το κρατικό (ακόμη και κερδοφόρο) σύμπαν…

Ανάμεσα στα δώρα του κράτους προς τους ιδιώτες ήταν η Αττική Οδός (καθότι «το κράτος δεν μπορεί να είναι επιχειρηματίας», έστω και με εξασφαλισμένα εκ των πραγμάτων κέρδη, που θα μπορούσαν να αναδιανεμηθούν υπέρ του κοινωνικού συνόλου) καθώς και ο Οργανισμός Σιδηροδρόμων Ελλάδος.

Τα εν λόγω «διαμάντια» του ιδιωτικού επιχειρείν (Αττική Οδός και ΤΡΑΙΝΟΣΕ) έμελλε, κατά την επέλαση της «Ελπίδας», να επιβεβαιώσουν το αυτονόητο: οι ιδιώτες, όταν αναλαμβάνουν κρατικές ευθύνες (όπως είναι η διασφάλιση των συγκοινωνιών), είναι συνεπείς μόνο ως προς την είσπραξη των κερδών τους και αποστρέφονται μέχρι αδιαφορίας κάθε υποχρέωση η οποία συνεπάγεται κόστος…

Κάπως έτσι δημιουργήθηκαν οι τριτοκοσμικές εικόνες στην Αττική Οδό με τα χιλιάδες παγιδευμένα αυτοκίνητα (μαζί με τους επιβάτες τους φυσικά) για πάνω από 24 ώρες.

Κάπως έτσι τα «βέλη» της ΤΡΑΙΝΟΣΕ, που… όπου να ’ναι θα κάνουν επιτέλους την απόσταση Αθήνας – Θεσσαλονίκης σε 3 ώρες, ταλαιπώρησαν αφάνταστα την περασμένη Δευτέρα εκατοντάδες επιβάτες, υποχρεώνοντας τελικά τον αρμόδιο υπουργό να επιβάλει στην εταιρεία να αποζημιώσει όσους έζησαν αυτήν την περιπέτεια…

Δομική ανεπάρκεια

Θα πει κάποιος: «Μα δεν διαλύθηκε το σύμπαν μόνο όπου υπήρχε εμπλοκή ιδιωτών. Το ίδιο συνέβη σε ολόκληρη την περιφέρεια της Αττικής και στην πόλη και σε (πολλές) γειτονιές της Αθήνας».

Αυτή είναι η αλήθεια (αποτυχία του κρατικού μηχανισμού), η οποία μάλιστα εμφανίζεται κάθε φορά που προκύπτουν «ιδιαίτερες συνθήκες».

Αυτές τις ιδιαίτερες συνθήκες επικαλέστηκε ο πρωθυπουργός, λέγοντας ότι μια μεσογειακή χώρα όπως η Ελλάδα δεν είναι προετοιμασμένη να τις αντιμετωπίσει. Το ίδιο ωστόσο (τις ιδιαίτερες συνθήκες) επικαλέστηκε ο πρωθυπουργός για να δικαιολογήσει την κρατική αδυναμία να αντιμετωπίσει και τις φωτιές του καλοκαιριού, οι οποίες χαρακτηρίζουν ως φυσικό φαινόμενο τη λεκάνη της Μεσογείου…

Είναι προφανές ότι πίσω από τις ιδιαίτερες συνθήκες κρύβεται μια δομική αδυναμία του κράτους και η ανικανότητα των κυβερνήσεων να παρέμβουν.

Δεν έχει περάσει καιρός για να ξεχαστούν οι παρόμοιες δικαιολογίες που χρησιμοποίησαν προηγούμενες κυβερνήσεις για να καλύψουν την ανεπάρκειά τους και τις δομικές ανεπάρκειες του κρατικού μηχανισμού. Από τον «στρατηγό Άνεμο» που θέρισε τόσες ψυχές στην Ηλεία επί κυβερνήσεως Κώστα Καραμανλή μέχρι «τα ιδιαίτερα καιρικά φαινόμενα» στο Μάτι και τη Μάνδρα επί κυβέρνησης Τσίπρα.

Σε όλες αυτές τις περιπτώσεις, όπως και στην προκειμένη περίπτωση με τη χιονοκαταιγίδα, οι διαχειριστές της εξουσίας απέδειξαν την αδυναμία ή την απροθυμία τους να παρέμβουν ουσιαστικά και να ανασυντάξουν έναν αποδιαρθρωμένο κρατικό μηχανισμό.

Αυτή η αδυναμία / απροθυμία των κυβερνήσεων να ανασυντάξουν τον κρατικό μηχανισμό αποτελεί σε τελική ανάλυση πολιτική επιλογή στο πλαίσιο της νεοφιλελεύθερης «κυρίαρχης» αντίληψης, η οποία προωθεί την απορρύθμιση (και) των κρατικών λειτουργιών έτσι ώστε κομμάτι – κομμάτι να εκχωρηθούν ως κερδοφόρα λάφυρα στους ιδιώτες χορηγούς της πολιτικής εξουσίας.

Κάπως έτσι το πολιτικό προσωπικό μετατρέπεται σε μάνατζερ που αναλαμβάνουν τη βρόμικη δουλειά της εμπέδωσης μετατροπής του κράτους σε εργαλείο των μεγάλων ιδιωτικών συμφερόντων.

Μεταξύ των κινδύνων που αναλαμβάνουν οι κυβερνήσεις-μάνατζερ είναι και η ανάληψη των (πολιτικών) ευθυνών, αν και σε όποια περίπτωση «κάτι στραβώσει στη βάρδια τους» και κάποιος πρέπει να πληρώσει, προκειμένου να εκτονωθεί η πρόσκαιρη λαϊκή οργή, το μάρμαρο…