 |
| ΑΠΕ-ΜΠΕ/ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ ΒΛΑΧΟΣ |
Η αδυναμία της κυβέρνησης να πείσει τους πολίτες ότι ο νόμος της προστατεύει την εργασία (ούτε τη ΔΑΚΕ δεν κατάφερε να πείσει) την οδήγησε στη χρήση φθαρμένων κλισέ: «Είστε με το παλιό, είμαστε με τον νέο». Και παραπέρα: «Πρέπει να αντιμετωπίσουμε το άναρχο τοπίο στις υπερωρίες».
Βέβαια, η αντιπαράθεση του παλιού με το νέο στερείται νοήματος αν δεν προσδιοριστεί το περιεχόμενό τους. Υπάρχουν παλιά που αποτελούν τιμαλφή για τις κοινωνίες: η ελευθερία με ισότητα, η κοινωνική δικαιοσύνη, η δημοκρατία, η κοινωνική ασφάλιση, οι συλλογικές συμβάσεις εργασίας, η αλληλεγγύη και ο συνδικαλισμός, η άδεια αναψυχής με αποδοχές κ.ο.κ. Και από την άλλη πλευρά ποιο είναι το «νέο» που φέρνει η κυβέρνηση; Αυτό που φέρνει η κυβέρνηση είναι η συρρίκνωση των συλλογικών συμβάσεων και της διαιτησίας του ΟΜΕΔ και παράλληλα η παλινόρθωση της ατομικής σύμβασης εργασίας, ένα προ-εργατοδικαιικό εργαλείο ρύθμισης των όρων εργασίας.
Οσο για το άναρχο τοπίο στις υπερωρίες, κανείς δεν το αμφισβητεί, το ζήτημα είναι πώς το αντιμετωπίζεις. Με τον τρόπο της κυβέρνησης οι παράνομες υπερωρίες γίνονται πλέον νόμιμες και φθηνότερες (με την αύξηση του ορίου των υπερωριών και τη μείωση της αμοιβής τους). Με άλλα λόγια η κυβέρνηση, αντί να αντιμετωπίσει αποτελεσματικά την παραβατικότητα στην αγορά εργασίας, κάνει πλέον τη διάχυτη βία και ανομία νόμο του κράτους. Αλήθεια, θα έκανε ποτέ το ίδιο η κυβέρνηση για την αντιμετώπιση της εντεινόμενης εγκληματικότητας; Θα νομιμοποιούσε ποτέ εγκληματικές πράξεις για να… μειώσει την εγκληματικότητα;
1. Το Εργατικό Δίκαιο χτίστηκε ακριβώς στον αντίποδα της ατομικής σύμβασης εργασίας και φυσικά και του διευθυντικού δικαιώματος, δηλαδή οικοδομήθηκε πάνω στον περιορισμό έως, σε ορισμένες περιπτώσεις, και στην πλήρη απώθηση της ατομικής σύμβασης. Γιατί η ατομική σύμβαση είναι μια ανελεύθερη σύμβαση: «Ο εργαζόμενος είναι ελεύθερος να διαθέτει την εργασιακή του δύναμη αλλά δεν είναι εξίσου ελεύθερος να μην τη διαθέτει». Αυτός που ενεργεί υπό το κράτος της ανάγκης βιοπορισμού δεν μπορεί, εξ ορισμού, να είναι ελεύθερος, γιατί χωρίς ισότητα ούτε ελευθερία υπάρχει. Η ατομική σύμβαση εργασίας είναι στην πραγματικότητα η παρενδυσία της βίας και της ανομίας στις εργασιακές σχέσεις. Της βίας γιατί ο ισχυρότερος επιβάλλει τη θέλησή του και της ανομίας γιατί το περιεχόμενο μιας τέτοιας συμφωνίας παραβιάζει, κατά κανόνα, την αρχή της ισότητας.
2. Το θεσμικό πλαίσιο της εργασίας που δημιουργεί η Ν.Δ. υιοθετεί, αμέσως ή εμμέσως, την ατομική σύμβαση ως βασικό παράγοντα διάπλασης των όρων εργασίας, κάτι που μας γυρίζει στις απαρχές του 19ου αιώνα, όταν τέθηκαν οι πρώτες βάσεις των εργατικών νομοθεσιών. Αυτός ο βάρβαρος αναχρονισμός δείχνει, μεταξύ άλλων, και περιφρόνηση της ελληνικής παιδείας, αν και αυτό είναι, όπως φαίνεται, το τελευταίο που ενδιαφέρει την κυβέρνηση των «αρίστων». O Θουκυδίδης, στον διάλογο των Αθηναίων πρέσβεων με τους Μηλίους, μας παρέδωσε ανάγλυφα τη σχέση ισότητας με την ελευθερία: Χωρίς ισχύ ούτε ελευθερία μπορεί να υπάρξει.
3. Θα χρησιμοποιήσω λοιπόν παραδείγματα από το νομοθετικό έργο της κυβέρνησης της Ν.Δ. για να εικονογραφήσω το ποιες νομοθετικές επιλογές της κάνουν νόμο του κράτους τη βία και την ανομία στις εργασιακές σχέσεις και γιατί η ανατροπή αυτής της βίαιης αντιμεταρρύθμισης είναι ζωτική ανάγκη όλης της κοινωνίας. Γενικά, με το νομοθετικό έργο της Ν.Δ. η σε πολλές περιπτώσεις διάχυτη στην πράξη των εργασιακών σχέσεων ανομία και βία, π.χ. με μαύρη και απλήρωτη εργασία κανονική και υπερωριακή, με υποδηλωμένη εργασία κ.ο.κ., τώρα έγινε νόμος του κράτους.
Η κυβέρνηση θέτει την ατομική σύμβαση στο κέντρο του συστήματος του Εργατικού Δικαίου. Ετσι, μεταξύ άλλων,
α) γίνεται διευθέτηση με ατομική σύμβαση. Κατά τον κ. Χατζηδάκη, η 10ωρη εργασία με απλήρωτες τις δύο ώρες υπερωρίας απελευθερώνει τον εργαζόμενο,
β) η εργασία στις πλατφόρμες ρυθμίζεται ελεύθερα από τον εργοδότη, που αφήνεται να επιβάλει στον εργαζόμενο ψευδοανεξάρτητη εργασία,
γ) με ατομική σύμβαση δίνεται, κατά κανόνα επιβάλλεται και πάλι από τον εργοδότη και μάλιστα επ' αόριστον, άδεια χωρίς αποδοχές, μια μορφή προσωρινής απόλυσης που θα γίνει οριστική, αφού ο εργαζόμενος θα αναγκαστεί να αναζητήσει αλλού εργασία για να ζήσει. Επιπλέον η ομαδική άδεια χωρίς αποδοχές θα είναι ομαδική απόλυση χωρίς κανέναν έλεγχο,
δ) οι νόμοι για τη ΔΕΗ και τα ΕΛΤΑ υπάγουν όσους εργαζομένους θα προσλαμβάνονται στο εξής σε ατομικές συμβάσεις, αφού τους εξαιρούν από τις συλλογικές συμβάσεις των δύο επιχειρήσεων,
ε) με τον νόμο για τις συλλογικές συμβάσεις και τη διαιτησία (4635/2019) ανοίγεται διάπλατα ο δρόμος για ατομικές συμβάσεις, αφού οι εξαιρέσεις από τις συλλογικές συμβάσεις είναι πυκνές και το συνταγματικό δικαίωμα μονομερούς προσφυγής στη διαιτησία (ΟλΣτΕ 2307/2014) ακρωτηριάζεται. Τώρα, ο νόμος 4635/2019 δίνει στους εργοδότες ένα πλήθος ευχερειών «δραπέτευσης» από τις συλλογικές συμβάσεις εργασίας και αποκλεισμού της διαιτησίας του ΟΜΕΔ. Από την άλλη πλευρά, ο νόμος Χατζηδάκη (4808/2021) καθιστά όχι μόνο, περίπου, αδύνατη τη νόμιμη και αποτελεσματική άσκηση του δικαιώματος απεργίας αλλά και εξαιρετικά ριψοκίνδυνη για τους εργαζομένους.
4. Με ακρωτηριασμένες τις συλλογικές συμβάσεις και τη διαιτησία και με την ατομική σύμβαση εργασίας στο κέντρο του συστήματος και, νομικά και πρακτικά, αδύνατη την άσκηση του συνταγματικού δικαιώματος απεργίας, η συλλογική διαπραγμάτευση για τη σύναψη συλλογικών συμβάσεων εκφυλίζεται σε «συλλογική ζητιανιά». Οταν πυροβολούν δικαιώματα είναι οι άνθρωποι που πέφτουν.
5. Η κυβέρνηση με βιτρίνα την, υποχρεωτική για τη χώρα, επικύρωση δύο διεθνών συμβάσεων εργασίας και την ενσωμάτωση μιας οδηγίας της Ευρωπαϊκής Ενωσης, ισχυρίζεται ότι κάνει νόμο τις βέλτιστες πρακτικές άλλων ευρωπαϊκών χωρών. Πρώτα πρώτα δεν πρόκειται για τις βέλτιστες αλλά για τις χείριστες πρακτικές. Αλλά ακόμη και οι βέλτιστες δεν είναι απαραίτητα καλές για την κοινωνία και τις ανάγκες της: η βέλτιστη πρακτική να κινούνται τα οχήματα στην αριστερή πλευρά του δρόμου στο Λονδίνο δεν είναι βέλτιστη και στην Αθήνα.
6. Τώρα, α) χωρίς πλέον τις δουλείες των μνημονίων, β) επιβάλλονται όχι προσωρινά, όπως ήταν τα περισσότερα μέτρα των μνημονίων, αλλά μόνιμα μέτρα που παραλύουν τους μηχανισμούς θέσπισης συλλογικών ρυθμίσεων και αναδεικνύουν την ατομική σύμβαση εργασίας σε βασικό παράγοντα ρύθμισης των όρων εργασίας. Αυτοί που χρεοκόπησαν τη χώρα λεηλατώντας την ή που τη λεηλάτησαν χρεοκοπώντας τη, λεηλατούν τώρα και πάλι την εργασία και την επικουρική κοινωνική ασφάλιση. Η Ν.Δ. αποδεικνύει με το νομοθετικό έργο της στα εργασιακά και την επικουρική κοινωνική ασφάλιση ότι οι μνημονιακές πολιτικές, που κατέστρεψαν την παραγωγική οικονομία και όχι μόνο τους εργαζομένους, είναι το πραγματικό πιστεύω της. Η Ν.Δ. υποστηρίζει, με την πολιτική εργασίας που προπαγανδίζει και εφαρμόζει, το δόγμα ότι το Εργατικό Δίκαιο βλάπτει την οικονομία, όταν όλες οι εκθέσεις (π.χ. του ΟΟΣΑ) αποδεικνύουν το ακριβώς αντίθετο.
Το σύνδρομο ενοχής της κυβέρνησης της Ν.Δ. είναι αδύνατο να κρυφτεί, καθώς την οδηγεί και πάλι στη νομοθέτηση «ασυλίας» για τα μέλη της διοίκησης του νέου επικουρικού ταμείου, όπως παλαιότερα για τους τραπεζίτες, το ΤΑΙΠΕΔ και την Επιτροπή Εμπειρογνωμόνων. Αυτή η σκανδαλώδης διαπλοκή με την, κρατικοδίαιτη και μη, μεγάλη επιχειρηματικότητα και τις μιντιακές της αποφύσεις χαρακτηρίζει έναν εγχώριο καπιταλισμό που βρίσκεται σε καθυστέρηση φάσης ή φάσεων, όταν σήμερα αναδύεται σε πλήθος χωρών η ανάγκη αναδιάρθρωσης του καπιταλισμού μέσω της ενίσχυσης του κοινωνικού κράτους και της προστασίας της εργασίας και μιας «νέας κοινωνικής συμφωνίας» (για τη λεγόμενη «μεγάλη επανεκκίνηση» βλ. Schwab Malleret, Covid-19: The Great Reset, 2020). Θαρρεί κανείς ότι στο κέντρο του πολιτικού μας συστήματος βρίσκεται μια μικρή, βρόμικη και σκοτεινή Γκόθαμ Σίτι. Η επαναφορά της βίας και της ανομίας στις εργασιακές σχέσεις μέσω της ατομικής σύμβασης εργασίας δεν χαρακτηρίζει ένα δημοκρατικό κράτος δικαίου.
*Ομότιμος καθηγητής Εργατικού Δικαίου στη Νομική Σχολή του ΑΠΘ
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου