Ακόμη ένα κυβερνητικό ψέμα αποδεικνύεται το ενδιαφέρον της κυβέρνησης Μητσοτάκη για τις βιβλιοθήκες, με την πολιτική ηγεσία του Υπουργείου Παιδείας να απαντά επί της ουσίας στο πρωθυπουργικό «βιβλιοθήκη ή βαριοπούλα», θέτοντας το δίλημμα «βιβλιοθήκη ή νόμος Κεραμέως;».
Έτσι, λίγες ημέρες μετά την έφοδο των ΜΑΤ στο ΑΠΘ και την στοχοποίηση των φοιτητών από τον ίδιο τον πρωθυπουργό υπό το πρόσχημα της διαφύλαξης της ακαδημαϊκής γνώσης και ελευθερίας, η κυβέρνηση –στο πλαίσιο του νέου νόμου νέο νόμου – πλαίσιο για τα ΑΕΙ– κατέθεσε προσχέδιο νόμου στο οποίο καταργούνται οι πανεπιστημιακές βιβλιοθήκες ως αυτοτελείς μονάδες των πανεπιστημίων και απαξιώνεται το θεσμικό πλαίσιο του Συνδέσμου Ελληνικών Ακαδημαϊκών Βιβλιοθηκών (ΣΕΑΒ). Ειδικότερα, το προσχέδιο νόμου που κατέθεσε το Υπουργείο Παιδείας καταργεί το άρθρο 48 του Ν. 4009 και οι βιβλιοθήκες χάνουν το θεσμικό καθεστώς αυτοτελούς και οργανικής μονάδας που με διάφορους τρόπους ίσχυε για δεκαετίες. Η μόνη αναφορά σε πανεπιστημιακές βιβλιοθήκες γίνεται στο άρθρο 223 του προσχεδίου νόμου όπου δίνεται η δυνατότητα να καθοριστούν «οι κανόνες οργάνωσης και λειτουργίας των βιβλιοθηκών» στον Εσωτερικό Κανονισμό του κάθε πανεπιστημίου».
Με λίγα λόγια, η συγκρότηση των πανεπιστημιακών βιβλιοθηκών δεν περιλαμβάνεται υποχρεωτικά στις οργανωτικές μονάδες του Πανεπιστημίου. Δηλαδή, δεν συνιστά προϋπόθεση λειτουργίας ενός πανεπιστημίου!
Το προσχέδιο νόμου όχι μόνο έρχεται σε πλήρη αντίθεση με το υποτιθέμενο ενδιαφέρον της κυβέρνησης Μητσοτάκη για τις ακαδημαϊκές βιβλιοθήκες αλλά δημιουργεί και ανησυχία για το ενδεχόμενο ιδιωτικοποίησης ακόμη ενός δημόσιου αγαθού, ενώ έρχεται στο φόντο όχι μόνο της κλιμάκωσης της αστυνομικής καταστολής στο ΑΠΘ αλλά και της πρόθεσης του υπουργείου Υγείας να καταργήσει τη δωρεάν διανομή συγγραμμάτων στα ΑΕΙ.
Τις ανησυχίες της σχετικά με την κατάργηση του καθεστώτος των πανεπιστημιακών βιβλιοθηκών εξέφρασαν με κοινή τους δήλωση οι προϊστάμενοι των ακαδημαϊκών βιβλιοθηκών, επισημαίνοντας μεταξύ άλλων πως «συντάσσεται με το αίτημα του ΣΕΑΒ για την επαναφορά του άρθρου 48 του 2009 ως ελάχιστη προϋπόθεση σύγκλισης με τα ευρωπαϊκά πρότυπα του ακαδημαϊκού και ερευνητικού χώρου.».
Ακολουθεί η κοινή δήλωση των προϊσταμένων των ακαδημαϊκών βιβλιοθηκών:
Κοινή δήλωση των προϊσταμένων των ακαδημαϊκών βιβλιοθηκών
Με έκπληξη και απορία διαπιστώσαμε την πλήρη απουσία αναφοράς στις ακαδημαϊκές βιβλιοθήκες στο νέο Νομοσχέδιο «Νέοι Ορίζοντες στα Ανώτατα Εκπαιδευτικά Ιδρύματα: Ενίσχυση της ποιότητας, της λειτουργικότητας και της σύνδεσης των ΑΕΙ με την κοινωνία και άλλες διατάξεις» του ΥΠΑΙΘ. Η απαλοιφή του άρθρου 48 του ν. 4009/2011 («Βιβλιοθήκες - Σύνδεσμος Ελληνικών Ακαδημαϊκών Βιβλιοθηκών») από το άρθρο 343 του υπό διαβούλευση νομοσχεδίου αφαιρεί πλήρως το πλαίσιο λειτουργίας των ακαδημαϊκών βιβλιοθηκών, ένα κεκτημένο που αποδεδειγμένα ωφέλησε τα ιδρύματα της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης. Το πλαίσιο του άρθρου 48 υπήρξε η αναγκαία θεσμική θωράκιση του έργου των βιβλιοθηκών που επέφερε μια σειρά από βελτιώσεις, με πιο πρόσφατες τις ενοποιήσεις διεσπαρμένων και κατακερματισμένων υπηρεσιών που έγιναν κατά τις συνενώσεις ιδρυμάτων του 2019. Οι δε λιγοστές αναφορές επιτείνουν μια κατάσταση σύγχυσης γιατί διασπαθίζουν τις αρμοδιότητες των βιβλιοθηκών και τις κατανέμουν σε φορείς που είτε δεν έχουν την τεχνογνωσία και τις δεξιότητες είτε δεν είναι εντός της σκοποθεσίας τους.
Στην εικοσαετή και πλέον λειτουργία του ο Σύνδεσμος Ελληνικών Ακαδημαϊκών Βιβλιοθηκών έχει καταστεί το κύριο εργαλείο για την πρόσβαση των ακαδημαϊκών ιδρυμάτων σε έγκυρες πηγές επιστημονικής πληροφόρησης που στήριξαν την άνθιση της έρευνας των ελληνικών πανεπιστημίων. Ήταν τέτοια η απήχηση του έργου του ΣΕΑΒ, ώστε σύντομα διευρύνθηκε για να καλύψει και τα ερευνητικά ινστιτούτα και πλέον είναι δύσκολο να φανταστεί κάποιος πώς θα ήταν το τοπίο της ελληνικής έρευνας δίχως τη συνδρομή του. Ως μια οριζόντια υποδομή μπόρεσε να ωφελήσει όλα τα ιδρύματα ανεξαιρέτως, με τρόπο συμπεριληπτικό και ισότιμο, εξοικονομώντας παράλληλα πολύτιμους πόρους. H πιστή τήρηση της αρχής της οικονομίας κλίμακας που εφαρμόζει σε όλες του τις δράσεις είναι αυτή που στήριξε τις ακαδημαϊκές βιβλιοθήκες σε καιρούς οικονομικής δυσπραγίας και αυτή που αποδεικνύει ότι και στη σφαίρα των δημοσίων φορέων μπορεί να υπάρξει μια θετική σχέση κόστους/ωφέλειας. Περαιτέρω, έθεσε τις μηχανισμούς αξιολόγησης των ακαδημαϊκών βιβλιοθηκών, μέσω της Μονάδας Διασφάλισης Ποιότητας Ακαδημαϊκών Βιβλιοθηκών, πολύ πριν από τα ίδια τα πανεπιστήμια, ανέπτυξε την πλατφόρμα AMELib με βιβλία προσβάσιμα για εντυπο-ανάπηρους φοιτητές και εισήγαγε πρακτικές εφάμιλλες των ευρωπαϊκών κρατών για την υιοθέτηση της ανοικτής πρόσβασης και ανοικτής επιστήμης, ως το κυρίαρχο παράδειγμα επικοινώνησης της σύγχρονης έρευνας.
Το παρόν νομοσχέδιο με την κατάργηση του πλαισίου
λειτουργίας των βιβλιοθηκών αγνοεί επιδεικτικά τον ρόλο τους τόσο στο
εκπαιδευτικό όσο και στο ερευνητικό σκέλος της λειτουργίας των ιδρυμάτων
τους. Μια τέτοια ενέργεια δεν συμβαδίζει ούτε με την συμβολή των
βιβλιοθηκών στην τριτοβάθμια εκπαίδευση ούτε με τα παραδείγματα που
επιχειρεί να μεταφέρει στο ελληνικό ακαδημαϊκό περιβάλλον. Σε όλον τον
προηγμένο κόσμο, η βιβλιοθήκη αποτελεί την ψυχή του πανεπιστημίου και
είναι έμπιστος αρωγός της αποστολής ενός εκπαιδευτικού ιδρύματος για τη
γνώση, την καινοτομία και την κοινωνική συνοχή, και ζητούμε από την
πολιτεία να αντιμετωπίζει τις βιβλιοθήκες μας ως τέτοιες.
Ως
προϊστάμενοι των ελληνικών ακαδημαϊκών βιβλιοθηκών είμαστε άμεσα
ενδιαφερόμενοι για την τύχη των φορέων και των κοινοτήτων που
υπηρετούμε. Συντασσόμαστε με το αίτημα του ΣΕΑΒ για την επαναφορά του
άρθρου 48 του 2009 ως ελάχιστη προϋπόθεση σύγκλισης με τα ευρωπαϊκά
πρότυπα του ακαδημαϊκού και ερευνητικού χώρου.
Άνθη-Καλοφωλιά Έλλη, Ιόνιο Πανεπιστήμιο
Βαλσαμάκης Βαλσαμής, ΕΚΠΑ
Βαρδακώστα Ιφιγένεια, Χαροκόπειο Πανεπιστήμιο
Βιτσεντζάκη Μαρία, Ανώτατη Σχολή Καλών Τεχνών
Βλάχου Έλλη, Πανεπιστήμιο Αιγαίου
Βουτυράκη Κατερίνα Ελληνικό Μεσογειακό Πανεπιστήμιο
Γρηγοριάδου Έφη, Διεθνές Πανεπιστήμιο της Ελλάδος
Δεληόγλου Χριστίνα, Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών
Ζιώγας Χρήστος, Γεωπονικό Πανεπιστήμιο Αθηνών
Κακάλη Κωνσταντία, Πάντειο Πανεπιστήμιο
Κατσιρίκου Ανθή, Πανεπιστήμιο Πειραιώς
Κλαψόπουλος Γιάννης, Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας
Κουκουράκης Μανόλης, Πανεπιστήμιο Κρήτης
Κουρή Σταυρούλα, Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο
Λάππα Μαρία, Πανεπιστήμιο Δυτικής Μακεδονίας
Μπιρλή Μαρία, ΑΣΠΑΙΤΕ
Νταουντάκη Μαρία, Πολυτεχνείο Κρήτης
Τσάκωνας Γιάννης, Πανεπιστήμιο Πατρών
Τσανακτσίδου Ελισσάβετ, Πανεπιστήμιο Μακεδονίας
Χατζηγεωργίου Αγγελική, Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης
Χοροζίδου Ευγενία, Πανεπιστήμιο Πελοποννήσου
ΔΙΑΒΑΣΤΕ επίσης:
Υποκρισία: Υπό διάλυση οι πανεπιστημιακές βιβλιοθήκες
▸Αναβρασμός επικρατεί το τελευταίο διάστημα στο φοιτητικό κίνημα, την πανεπιστημιακή κοινότητα αλλά και συνολικά στην κοινωνία σχετικά με την δημιουργία της βιβλιοθήκης του Βιολογικού στο ΑΠΘ. Το επικοινωνιακό παιχνίδι της κυβέρνησης και των συστημικών ΜΜΕ προβάλλουν ένα αποπροσανατολιστικό δίπολο της «ανομίας» και της μόρφωσης.
Την ίδια ώρα που τα ΜΑΤ χτυπάνε φοιτητές μέσα σε χώρους ασύλου, που «πλημμυρίζουν» αίθουσες εν ώρα μαθήματος με δακρυγόνα, που δεκάδες βιβλιοθήκες υπολειτουργούν, χτίζεται ένα αφήγημα πως οι φοιτητές είναι «μπαχαλάκηδες» που εμποδίζουν το χτίσιμο της βιβλιοθήκης.
Η ίδια όμως η πραγματικότητα της διαχρονικής αδιαφορίας και της παραμέλησης της ακαδημαϊκής κοινότητας και της σωστής λειτουργίας των υποδομών από το κράτος, όπως των βιβλιοθηκών, ισοπεδώνουν το κυβερνητικό αφήγημα. Ο ίδιος ο Κυριάκος Μητσοτάκης ήταν που το 2013, ως υπουργός Διοικητικής Μεταρρύθμισης της κυβέρνησης του Αντώνη Σαμαρά, πρακτικά έκλεισε τη βιβλιοθήκη του ΑΠΘ, για την οποία τώρα κόπτεται, θέτοντας σε διαθεσιμότητα το προσωπικό της.
Σε όλα τα πανεπιστήμια, τα τελευταία χρόνια και ειδικά από τότε που σταμάτησε η χρηματοδότηση μέσω ΕΣΠΑ υπάρχει μεγάλη μείωση του προσωπικού ενώ ορισμένα κενά καλύπτονται με συμβασιούχους, κάτι που έχει οδηγήσει σε πολλά προβλήματα σε ότι αφορά την ομαλή λειτουργία των βιβλιοθηκών. Χαρακτηριστική περίπτωση είναι το Πάντειο Πανεπιστήμιο, το οποίο είχε 240 υπαλλήλους και τώρα δεν έχει ούτε εκατό. Πρακτικά, πολλές πανεπιστημιακές βιβλιοθήκες έχουν καταρρεύσει εδώ και καιρό υπολειτουργώντας με ένα ή δύο άτομα προσωπικό. Αρκετές άλλωστε λειτουργούν μόνο μέχρι το μεσημέρι, με ωράριο που θυμίζει περισσότερο ιδιωτικό κατάστημα παρά πανεπιστημιακή βιβλιοθήκη.
Το 1998 υπήρχαν 726 υπάλληλοι ενώ το 2022 μόλις 686 υπάλληλοι
Παράλληλα οι υπηρεσίες αυξάνονται ολοένα και περισσότερο ενώ δεν υπάρχει η δυνατότητα να καλυφθούν ούτε οι βασικές ανάγκες των βιβλιοθηκών. Συνολικά, το 1998 στις βιβλιοθήκες των πανεπιστημίων απασχολούνταν 726 υπάλληλοι ενώ εν έτη 2022 με δεκάδες παραπάνω τμήματα και υπηρεσίες, απασχολούνται μόλις 686 υπάλληλοι.
Ένα ακόμη κύριο πρόβλημα που ταλανίζει την πανεπιστημιακή κοινότητα όσον αφορά τις βιβλιοθήκες είναι το ζήτημα των υποδομών. Εδώ και χρόνια δεν έχει γίνει σχεδόν τίποτα ώστε να προχωρήσουν οι απαραίτητοι διαγωνισμοί για την δημιουργία νέων αλλά και την αγορά του απαραίτητου εξοπλισμού. Μόνο κάτω από την πίεση των εργαζομένων κερδίζονται κάποια πράγματα. Για παράδειγμα στο Πάντειο, κατά τη διάρκεια της πανδημίας, οι εργαζόμενοι διεκδίκησαν και πήραν ένα μηχάνημα για τον καθαρισμό των βιβλίων, εργαλείο απαραίτητο αλλά και αυτονόητο για την ασφαλή χρήση των χιλιάδων βιβλίων καθημερινώς από πλήθος κόσμου. Η μόνη «ανάπτυξη» στον τομέα των βιβλιοθηκών γίνεται σε μια λογική… οικονομικής διαχείρισης, με αρκετές εξ’ αυτών να κόβουν τις παροχές και τις υπηρεσίες για τους μεταπτυχιακούς φοιτητές. Δεν προκαλεί λοιπόν έκπληξη πως με βάση τα τελευταία διαθέσιμα οικονομικά στοιχεία για το ΑΠΘ, αυτά του 2020, από τα 17,8 εκατ. ευρώ που δόθηκαν στο πανεπιστήμιο, μόνο 548.943 ευρώ προβλέφθηκαν για τις δαπάνες των 48 βιβλιοθηκών του.
Τέλος, πάλι με βάση τους νόμους της αγοράς, εταιρείες χρησιμοποίησης δημόσιας περιουσίας αναλαμβάνουν πλέον τις διαδικτυακές βιβλιοθήκες. Αυτή είναι και η μόνη ουσιαστική αναφορά που για τις βιβλιοθήκες των ΑΕΙ στο 400 σελίδων νομοσχέδιο για τα ΑΕΙ που παρουσίασε πρόσφατα η υπουργός Παιδείας Νίκη Κεραμέως. Ενώ το ακαδημαϊκό υλικό και οι βιβλιοθήκες θα έπρεπε να είναι ανοιχτές προς όλους, να είναι διαθέσιμες και προσβάσιμες για όλη τη κοινότητα, μπαίνουν για ακόμη μια φορά στο επίκεντρο της επιχειρηματικότητας. Η κυβέρνηση δείχνει ξεκάθαρα πως η μόνη βιβλιοθήκη που την ενδιαφέρει είναι αυτή που θα εκτοπίσει το στέκι στο Βιολογικό…
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου