Γιάννης Μυλόπουλος / Μέτρα για τη λειψυδρία: Στο ίδιο αναποτελεσματικό έργο θεατές
Η λάθος διάγνωση ενός προβλήματος οδηγεί με βεβαιότητα στη λάθος θεραπεία. Γι’ αυτό και τα μέτρα για τη λειψυδρία που ανακοίνωσε πρόσφατα η κυβέρνηση θα αποδειχθούν αναποτελεσματικά.
Καθώς η διάγνωση στην οποία στηρίζονται, ότι δηλαδή για τη λειψυδρία στην Ελλάδα ευθύνονται οι συνθήκες ανομβρίας των τελευταίων χρόνων, είναι μια λάθος διάγνωση.
Η Ελλάδα δεν πλήττεται γενικώς και αορίστως από ανομβρία.
Παρά το γεγονός ότι παρατηρείται μια μικρή τάση μείωσης των βροχοπτώσεων τα τελευταία χρόνια σε σχέση με το παρελθόν, η χώρα πλήττεται κατά κύριο λόγο από την αλλαγή της κατανομής του νερού στον χρόνο και τον χώρο, εξ αιτίας της Κλιματικής Αλλαγής.
Μια συνθήκη που δεν θα αντιμετωπιστεί αποτελεσματικά, αν δεν ληφθούν μέτρα προσαρμογής στις νέες και δυσμενέστερες συνθήκες της Κλιματικής Αλλαγής.
Μια προσεκτική ματιά στα στοιχεία που κατά καιρούς δημοσιεύει η ΕΜΥ δείχνει ότι υπάρχει βέβαια μια μεσοσταθμική τάση μικρής μείωσης των βροχοπτώσεων τελευταία της τάξης του 10% – 20%, ανάλογα με την περιοχή, αλλά αυτή δεν δικαιολογεί το μεγάλο έλλειμμα νερού που εμφανίζουν οι ταμιευτήρες της ΕΥΔΑΠ. Και επιπλέον, αυτή η τάση μικρής μείωσης των βροχοπτώσεων που παρατηρείται, δεν αφορά τις περιοχές όπου βρίσκονται οι δεξαμενές της ΕΥΔΑΠ, τη Στερεά Ελλάδα δηλαδή και την Ήπειρο.
Η κυβέρνηση ανέφερε επίσης ως αιτία για τη λειψυδρία την πρόσφατη σχετικά ξηρή χρονιά του 2024. Παρέβλεψε, όμως, να σημειώσει ότι το 2020 – 2021 ήταν μια ιδιαίτερα υγρή χρονιά, με πλημμύρες και ακραία καιρικά φαινόμενα, όπως ο Ιανός.
Όπως, άλλωστε, ήταν και το 2023 με τον Daniel στη Θεσσαλία…
Η εναλλαγή περιόδων ξηρασίας με ιδιαίτερα υγρές περιόδους και όχι η ανομβρία, είναι η κύρια αιτία για την οποία δεν γεμίζουν όπως παλιά οι δεξαμενές και οι ταμιευτήρες του νερού.
Με δυο λόγια νερό πέφτει αλλά με τέτοιον τρόπο, ώστε να μην εμπλουτίζονται οι υδροφορείς και οι ταμιευτήρες με τους ίδιους ρυθμούς που εμπλουτίζονταν άλλοτε.
Οι καταιγίδες και οι πλημμυρικές απορροές στις υγρές περιόδους που πλέον διαδέχονται τις παρατεταμένες περιόδους ξηρασίας δεν ευνοούν τη διήθηση του νερού στο έδαφος και τον εμπλουτισμό των δεξαμενών και των ταμιευτήρων.
Οι εκτεταμένες δασικές πυρκαγιές τα καλοκαίρια επιπλέον, δυσχεραίνουν τη συγκράτηση του νερού στους υδροφορείς στα ανάντη των λεκανών απορροής και ενισχύουν τα πλημμυρικά φαινόμενα στα κατάντη.
Η διπλή αυτή διαπίστωση κρούει τον κώδωνα του κινδύνου για νέα έργα εκταμίευσης και αποθήκευσης του νερού, προσαρμοσμένα στις νέες συνθήκες της Κλιματικής Αλλαγής.
Η υποχρεωτική αναδάσωση των καμένων περιοχών, αντί της εγκατάστασης ανεμογεννητριών, όπως και τα έργα ορεινής υδρονομίας, αναβαθμοί δηλαδή και μικρά ή μεγαλύτερα φράγματα στα ορεινά για τη συγκράτηση των πλημμυρικών απορροών που είναι η νέα, πλέον, πραγματικότητα για τις βροχοπτώσεις, είναι τα αναγκαία έργα για τον εμπλουτισμό των υδροφορέων στα ορεινά και την πλημμυρική προστασία των κατάντη περιοχών.
Εκτός από τη νέα αυτή πραγματικότητα που δυσχεραίνει την εκταμίευση και την αποθήκευση του νερού λόγω Κλιματικής Αλλαγής, η λειψυδρία οφείλεται και σε μια κατακόρυφη αύξηση της ζήτησης σε νερό τις τελευταίες δεκαετίες.
Σπάταλα αρδευτικά συστήματα και εκτεταμένες διαρροές σε αρδευτικά δίκτυα, σε συνδυασμό με απουσία νέων εγγειοβελτιωτικών έργων για τη συγκράτηση του νερού που απορρέει και χάνεται στην περιφέρεια, ευθύνονται για την απώλεια του μισού και παραπάνω νερού στον αγροτικό τομέα. Ο οποίος, αξίζει να σημειωθεί, ότι συμμετέχει στην ετήσια κατανάλωση του νερού κατά 85%.
Κι ακόμη, η αύξηση της ζήτησης σε νερό σε άνυδρες περιοχές λόγω τουρισμού, όπως τα νησιά και οι παράκτιες τουριστικές περιοχές, συμβάλλει σε μεγάλο βαθμό στη διαμόρφωση αρνητικών ισοζυγίων στις λεκάνες απορροής.
Αυτή η νέα πραγματικότητα που διαμορφώνεται λόγω Κλιματικής Αλλαγής αφενός και λόγω αλλαγής του αναπτυξιακού μοντέλου της χώρας με το μη εκσυγχρονισμό των εγγειοβελτιωτικών έργων αφενός και την αύξηση του τουρισμού που υπερβαίνει, συχνά, τη φέρουσα ικανότητα των λεκανών απορροής, αφετέρου, δεν αντιμετωπίζεται μονοθεματικά, με έργα διαχείρισης της φυσικής προσφοράς του νερού, όπως τα έργα που εξήγγειλε η κυβέρνηση.
Πρώτα γιατί οι εκτροπές επιπλέον ποταμών προκειμένου να ενισχυθεί το δίκτυο της Αθήνας δεν απαντούν στις αιτίες του προβλήματος. Και δεύτερον γιατί η διαχείριση της φυσικής προσφοράς του νερού είναι αποδεδειγμένα μια αναποτελεσματική μέθοδος για την αντιμετώπιση της λειψυδρίας, καθώς οι διαθέσιμοι υδατικοί πόροι είναι πεπερασμένοι και εξαντλήσιμοι.
Και τέλος η επέκταση της αρμοδιότητας της ΕΥΔΑΠ και της ΕΥΑΘ σε αγροτικές και τουριστικές περιοχές δεν θα λύσει το πρόβλημα, γιατί χρειάζεται αφενός ειδική τεχνογνωσία για τις αγροτικές χρήσεις και αφετέρου σημαντικές δημόσιες επενδύσεις σε υδραυλικά και σε εγγειοβελτιωτικά έργα, που δεν υπάρχουν. Αφού η μεγάλη ευκαιρία του Ταμείου Ανασυγκρότησης για να χρηματοδοτηθούν τα απαραίτητα δημόσια έργα χάθηκε ανεπιστρεπτί.
Είναι βέβαιο, συνεπώς, ότι οι νέες εκτροπές ποταμών που προτάθηκαν ως μέτρα για την αντιμετώπιση της λειψυδρίας θα εξαντλήσουν τα τελευταία διαθέσιμα αποθέματα νερού στο βωμό ενός σπάταλου και αναποτελεσματικού μοντέλου διαχείρισης των υδατικών πόρων.
Χρειάζονται έργα πολλαπλού σκοπού για την προσαρμογή στις συνθήκες της Κλιματικής Αλλαγής.
Χρειάζονται έργα, δηλαδή, που θα αξιοποιήσουν το χαμένο νερό λόγω των νέων δυσμενών συνθηκών κατανομής του στον χρόνο και τον χώρο, καθώς και έργα που θα ενισχύσουν την εκταμίευση και την αποθήκευση του νερού στους υδροφορείς και τις δεξαμενές του νερού.
Μέχρι και ο Έβρος έφτασε να αντιμετωπίζει το φάσμα της λειψυδρίας, καθώς δεν εκτελέστηκαν υδραυλικά έργα που θα συγκρατούσαν το νερό που αφήνουν να περάσει στη χώρα μας τα αντίστοιχα έργα που έγιναν στη Βουλγαρία και την Τουρκία.
Και επιπλέον χρειάζονται μέτρα και έργα στην κατεύθυνση της διαχείρισης της ζήτησης του νερού, προκειμένου να εξοικονομηθούν τα αποθέματα που χάνονται λόγω διαρροών, λόγω πεπαλαιωμένων υδραυλικών συστημάτων και βέβαια και λόγω σπάταλης χρήσης του νερού.
Τέλος, χρειάζονται έργα και μέτρα για την επαναφορά της τουριστικής ανάπτυξης εντός των δεδομένων της φέρουσας ικανότητας των λεκανών απορροής στα ελληνικά νησιά και στις παράκτιες περιοχές.
Όσο λάθος είναι η διάγνωση, ότι δεν έχουμε, δηλαδή, νερό επειδή μειώθηκαν οι βροχοπτώσεις, άλλο τόσο λάθος είναι η κατεύθυνση των μέτρων για τη λειψυδρία.
Αν δεν υπάρξει ένας βιώσιμος σχεδιασμός της διαχείρισης των υδατικών πόρων στην κατεύθυνση της προσαρμογής στις νέες συνθήκες της Κλιματικής Αλλαγής, καθώς και στην κατεύθυνση της διαχείρισης της ζήτησης του νερού, το πρόβλημα των αρνητικών ισοζυγίων στις λεκάνες απορροής και της λειψυδρίας στα μεγάλα αστικά κέντρα και στις τουριστικές περιοχές δεν πρόκειται να αντιμετωπιστεί.
Απλώς, με τα μέτρα που προτάθηκαν θα εξαντληθούν και τα τελευταία υδατικά αποθέματα της χώρας με λάθος έργα, στον βωμό μιας σπάταλης και μακράν του να είναι βιώσιμης πολιτικής νερού.
*Ο Γιάννης Μυλόπουλος είναι Καθηγητής, πρώην Πρύτανης ΑΠΘ
- ΣΧΕΤΙΚΕΣ αναρτήσεις στο μπλογκ μας για τη λειψυδρία μπορείτε να δείτε ΕΔΩ
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου