 |
Ακτιβιστές για το κλίμα διαδηλώνουν στους δρόμους της Μπελέμ της Βραζιλίας | AP Photo/Andre Penner |
COP30: παρατεταμένο αδιέξοδο για το κλίμα
Μετά από έντονες διαμάχες, η σύνοδος κορυφής του ΟΗΕ για το κλίμα COP30, στην Μπελέμ της Βραζιλίας, έληξε με μια μέτρια συμφωνία που δεν περιέχει καμία άμεση αναφορά στα ορυκτά καύσιμα, δηλαδή τον άνθρακα, το πετρέλαιο και το φυσικό αέριο, στην καύση των οποίων αποδίδεται η υπερθέρμανση του πλανήτη.
Ετσι, οι περίπου 200 χώρες που συνήλθαν στη βραζιλιάνικη Αμαζονία στο πλαίσιο της COP30, κατέληξαν σε έναν χαμηλών φιλοδοξιών συμβιβασμό για την κλιματική δράση, κάτι που θα μπορούσε να θεωρηθεί προβλέψιμο σε μια χρονιά σημαδεμένη από γεωπολιτικές αντιπαλότητες. Καθ’ όλη τη διάρκεια των τεταμένων συνομιλιών για το κλίμα, οι παρατηρητές της συνόδου είκαζαν ότι στο αποτέλεσμα της COP30 θα περιλαμβανόταν κείμενο είτε για τη «σταδιακή απομάκρυνση» από τα ορυκτά καύσιμα, είτε για τη «σταδιακή μείωση».
Χρηματοδότηση
Ωστόσο, περισσότερες από 80 χώρες της Ευρώπης, της Λατινικής Αμερικής και των νησιωτικών κρατών απέσυραν τις απαιτήσεις τους για ένα σχέδιο σταδιακής κατάργησης των ορυκτών καυσίμων, μετά από έντονες διαπραγματεύσεις με σχεδόν ισάριθμες πετρελαιοπαραγωγούς χώρες και αναδυόμενες οικονομίες. Από την πλευρά τους, οι χώρες παραγωγής πετρελαίου υποστήριξαν ότι θα πρέπει να τους επιτραπεί να χρησιμοποιούν τους πόρους των ορυκτών καυσίμων τους για να αναπτύξουν τις οικονομίες τους.
Και παρά την επιθυμία της για μια πιο φιλόδοξη συμφωνία για τα ορυκτά καύσιμα, η Βραζιλία επικρίθηκε για τα δικά της σχέδια για γεωτρήσεις πετρελαίου στις εκβολές του Αμαζονίου. Αλλωστε, ο πρόεδρος Λούλα έχει επανειλημμένα υπερασπιστεί την ανάπτυξη ορυκτών καυσίμων, υποστηρίζοντας ότι τα έσοδα από το πετρέλαιο μπορούν να βοηθήσουν στη χρηματοδότηση της μετάβασης σε καθαρότερη ενέργεια στη Βραζιλία. Τελικά, το κείμενο της απόφασης χαιρετίζει τη συμφωνία του Παρισιού και την κλιματική συνεργασία, αλλά δεν καλεί σε επιτάχυνση της δράσης, παρά σε εθελοντική βάση, και δεν κάνει αναφορά στην απομάκρυνση από τα ορυκτά καύσιμα.
Η COP30 προτρέπει για τον τριπλασιασμό της χρηματοδότησης για την κλιματική προσαρμογή των αναπτυσσόμενων χωρών έως το 2035, σε σχέση με τον στόχο των 40 δισ. δολαρίων ετησίως για το 2025. Η βοήθεια αυτή χρηματοδοτεί έργα όπως την ανύψωση οδικών υποδομών, την ενίσχυση κτιρίων απέναντι σε ακραία καιρικά φαινόμενα και την προετοιμασία του αγροτικού τομέα για τις ξηρασίες.
Ωστόσο, οι αναπτυγμένες χώρες δεν δεσμεύθηκαν να αυξήσουν το συνολικό ποσό της κλιματικής χρηματοδότησης, το οποίο υπολογίζεται να φθάσει τα 300 δισ. δολάρια ετησίως έως το 2035.
Ετσι, οποιαδήποτε πρόσθετη ενίσχυση για προσαρμογή θα πρέπει να εξασφαλιστεί μέσα σε αυτό το πλαίσιο. Τα υπόλοιπα κονδύλια θα δίνονται σε μορφή δανείων για δράσεις μείωσης εκπομπών αερίων που προκαλούν το φαινόμενο του θερμοκηπίου, κάτι που έχει επικριθεί ως κερδοσκοπία, καθώς πρόκειται για έντοκα δάνεια, γεγονός που εντείνει τη δεινή οικονομική κατάσταση των χωρών στις οποίες παρέχονται («Κερδοσκοπία και με το κλίμα», «Εφ.Συν.», 13/10/25).
«Οδικοί χάρτες»
Αξίζει να σημειωθεί ότι αν και η Ευρώπη παρουσιάζεται συχνά ως ηγέτης στη δράση για το κλίμα, στην παρούσα σύνοδο επικρίθηκε έντονα για την καθυστέρησή της στις υποσχέσεις για χρηματοδότηση της κλιματικής αλλαγής προς τις αναπτυσσόμενες χώρες.
Οι συγκρούσεις στη Γάζα, στην Ουκρανία, στο Σουδάν και αλλού επισκίασαν τη διάσκεψη, μετατοπίζοντας τις προτεραιότητες για τους κυβερνητικούς πόρους και την κάλυψη των μέσων ενημέρωσης. Οι Ευρωπαίοι πολιτικοί δήλωσαν ότι οι προϋπολογισμοί τους έχουν μετατοπιστεί προς τον επανεξοπλισμό, σε απάντηση στην αυξανόμενη απειλή που θέτει η Ρωσία. Ως αποτέλεσμα, έχουν μειώσει την αναπτυξιακή βοήθεια στο εξωτερικό και η κατανομή κεφαλαίων για τη χρηματοδότηση του κλίματος γίνεται όλο και πιο δύσκολη. Η σημασία της προστασίας των τροπικών δασών μόλις που αναφέρθηκε, παρ’ όλο που αυτή ήταν η πρώτη σύνοδος κορυφής για το κλίμα που έγινε στον Αμαζόνιο. Η Βραζιλία ξεκίνησε τις συνομιλίες με ένα νέο ταμείο, το Tropical Forests Forever Facility, το οποίο θα χρηματοδοτούσε τις χώρες για την προστασία των τροπικών δασών.
Μέχρι το τέλος της συνάντησης, συγκέντρωσε τουλάχιστον 6,5 δισεκατομμύρια δολάρια από κυβερνήσεις –το Ηνωμένο Βασίλειο δεν έχει ακόμη συνεισφέρει. Πάνω από 90 χώρες υποστήριξαν μια έκκληση για ένα παγκόσμιο σχέδιο δράσης για την αποψίλωση των δασών ή έναν «οδικό χάρτη». Αλλά αυτός ο αριθμός δεν ικανοποιεί την ανάγκη για παγκόσμια συλλογική δράση.
Τα διεθνή κανάλια
Τελικά, ο πρόεδρος της COP30, Αντρέ Κορέα ντο Λάγκο, δήλωσε το Σάββατο ότι η προεδρία θα δημοσιεύσει ένα παράλληλο κείμενο για τα ορυκτά καύσιμα, καθώς και για την προστασία των δασών -αντί να τα προσθέσει στην επίσημη συμφωνία- εφόσον δεν υπήρξε συναίνεση γι’ αυτά τα ζητήματα στις παγκόσμιες συνομιλίες για το κλίμα.
Είναι αξιοσημείωτο ότι κανένα από τα τέσσερα μεγάλα αμερικανικά ειδησεογραφικά δίκτυα δεν έστειλε ομάδα του στην Μπελέμ, ενώ, αν και ήταν παρόντες δημοσιογράφοι από βρετανικά και ευρωπαϊκά ραδιοτηλεοπτικά δίκτυα, πολλοί από αυτούς ανέφεραν ότι ήταν δύσκολο να βρουν χώρο στα ειδησεογραφικά προγράμματα για τις ανταποκρίσεις τους σχετικά με τις εργασίες της συνόδου.
Η COP της επόμενης χρονιάς θα πραγματοποιηθεί στην Τουρκία, αν και τη διεξαγωγή της διεκδικούσε και η Αυστραλία. Τελικά, οι δύο χώρες συμφώνησαν ότι η Τουρκία θα φιλοξενήσει τη διάσκεψη το 2026, ενώ η Αυστραλία θα ηγηθεί της διαδικασίας διαπραγμάτευσης. Μια ομάδα 18 νησιωτικών κρατών του Ειρηνικού, πολλά εκ των οποίων κινδυνεύουν από την άνοδο της στάθμης της θάλασσας, εξέφρασαν τη δυσαρέσκειά τους γι’ αυτήν την εξέλιξη.
***
 |
| (AP Photo/Andre Penner) |
Τι έγινε στην COP 30;
Η ετήσια παγκόσμια διάσκεψη του ΟΗΕ για το κλίμα ολοκληρώθηκε. Φιλοξενήθηκε φέτος στο Μπελέμ της Βραζιλίας, μια περιοχή δίπλα στον λαβωμένο Αμαζόνιο που εκπέμπει SOS εδώ και δεκαετίες. Η ακροδεξιά κυβέρνηση του καταδικασμένου πλέον Μπολσονάρο δεν πίστευε στην κλιματική αλλαγή και κατασπάραξε τον φυσικό πλούτο του «πράσινου πνεύμονα» για οικονομικά οφέλη. Ο αριστερός Λούλα ντα Σίλβα έχει υποσχεθεί σκληρή μάχη ενάντια στην αποψίλωση του τροπικού δάσους και καταγράφονται κάποια μικρά -αλλά ανεπαρκή- αποτελέσματα.
Η COP 30 διεξήχθη στο Μπελέμ, με στόχο να «ταρακουνήσει» τα κράτη και να επιταχύνουν τον αγώνα ενάντια στις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής. Ο πρόεδρος της Βραζιλίας σχολίασε μετά τη λήξη των διαδικασιών πως η «επιστήμη υπερίσχυσε και η διεθνής συνεργασία νίκησε».
Είναι όμως τόσο αισιόδοξα τα συμπεράσματα;
Όπως κάθε χρόνο, η μεγάλη μάχη μεταξύ των περίπου 200 κρατών που συμμετείχαν δόθηκε κατά τη σύνταξη του τελικού κειμένου. Από τη μία, κράτη που αγωνιούν για τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής, ζητούν γενναία μέτρα και από την άλλη κράτη με ισχυρά οικονομικά συμφέροντα που προσπαθούν να παρατείνουν την εξάρτησή μας από τα ορυκτά. Σημειώνεται πως πριν από δύο χρόνια, στην COP28 στο Ντουμπάι, αναγνωρίστηκε και διατυπώθηκε σαφώς στο τελικό κείμενο η ρυπογόνα διάσταση των ορυκτών. Υπενθυμίζεται πως αυτό το θεμελιώδες βήμα έγινε σε μία COP, όπου ο πρόεδρος Sultan Al Jaber ισχυριζόταν δημοσίως πως... δεν έχει αποδειχθεί ότι η κατάργηση των ορυκτών καυσίμων θα περιορίσει την παγκόσμια υπερθέρμανση. Δύο χρόνια μετά, είμαστε σε άλλες παγκόσμιες ισορροπίες και -παρά τις διαπιστώσεις της επιστήμης- ορισμένα κράτη προσπαθούν και επιτυγχάνουν το «φρενάρισμα» της μετάβασης.
Ναι μεν αλλά
Τι συμφώνησε λοιπόν η COP30; Το κείμενο απόφασης χαιρετίζει τη Συμφωνία του Παρισιού (2015), αλλά δεν προτείνει δεσμευτικά μέτρα προς αυτή την κατεύθυνση. Ωστόσο, η Συμφωνία του Παρισιού χρειάζεται επικαιροποίηση καθώς ορισμένες προβλέψεις, όπως η άνοδος της θερμοκρασίας κατά 1,5 βαθμό Κελσίου, έχουν αναθεωρηθεί επί τα χείρω.
Η COP 30 δεν προσδιορίζει ευθέως τον τρόπο και τον χρόνο απεξάρτησης του πλανήτη από τα ορυκτά, αλλά καλεί σε εθελοντική δράση προς αυτή την κατεύθυνση. Οι συμμετέχοντες διχάστηκαν επί του θέματος, στη βάση του οποίου διακυβεύεται ο πλούτος παγκόσμιων κολοσσών και το ΑΕΠ κρατών. Οι χώρες που διεκδίκησαν μία πιο ριζοσπαστική πρόταση - δέσμευση αναμένεται εφεξής να δημιουργήσουν μία υπό-ομάδα και να αγωνιστούν για αποτελεσματικότερα μέτρα μείωσης των εκπομπών του άνθρακα, με στόχο τον περιορισμό της υπερθέρμανσης. Βέβαια, όλα αυτά απαιτούν χρόνο και κοπιώδη προσπάθεια. Μεταξύ αυτών των περίπου 80 κρατών είναι οι χώρες της Ε.Ε., της Λατινικής Αμερικής, νησιωτικά κράτη που πλήττονται ήδη από τις κλιματικές αλλαγές. Από την άλλη, στο «μπλοκ των ορυκτών» συγκαταλέγονται παγκόσμιες υπερδυνάμεις, όπως η Σαουδική Αραβία, η Ρωσία, η Ινδία, οι ΗΠΑ, η Κίνα. Θα μπορούσαμε να πούμε πως με αυτή τη γενικόλογη διατύπωση περί ορυκτών, το μπλοκ κέρδισε «παράταση ζωής» και περιθώρια για νέα deals.
«Νίκη» της Κίνας και της Ινδίας θεωρείται και η τρίχρονη διαπραγμάτευση που θα ξεκινήσει για τους περιβαλλοντικούς κανόνες που συνδέονται με το εμπόριο και τις εξαγωγές. Οι δύο οικονομικές δυνάμεις προσπαθούν να υπερβούν περιβαλλοντικούς εμπορικούς φραγμούς, όπως τον φόρο του άνθρακα που επιβάλλει η Ευρωπαϊκή Ένωση. «Απογοητευτική» χαρακτηρίστηκε και η αδυναμία υιοθέτησης ξεκάθαρων μέτρων ενάντια στην αποψίλωση των δασών. Ήττα για τη διοργανώτρια χώρα που αγωνιά για την προστασία του Αμαζονίου.
Στα θετικά -αλλά ασαφή στον τρόπο υλοποίησης- μέτρα που συναποφασίστηκαν, ξεχωρίζει η πρόταση για τριπλασιασμό της χρηματοδότησης για την κλιματική προσαρμογή των αναπτυσσόμενων χωρών έως το 2035. Η χρηματική βοήθεια αγγίζει τα 120 δισ. δολάρια και θα κατευθυνθεί προς έργα υποδομών, αγροτικής καλλιέργειας και αντιμετώπισης ακραίων καιρικών φαινομένων. Ένα σημαντικό βήμα προόδου είναι και η συμφωνία για τη δημιουργία μηχανισμού δίκαιης μετάβασης σε πιο πράσινη παγκόσμια οικονομία, με στόχο τη δικαιοσύνη και την προστασία όλων των πληθυσμών. Η κλιματική αλλαγή εξάλλου δεν πλήττει όλους με τον ίδιο τρόπο.
Απών «παρών»
Η επίσημη αντιπροσωπεία των ΗΠΑ απείχε από την COP 30, κατηγορώντας τη Σύνοδο για «απάτη», αμφισβητώντας ουσιαστικά τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής. Η επανεκλογή του Ντόναλντ Τραμπ στον Λευκό Οίκο χάρισε διπλωματική ώθηση και οικονομική δύναμη σε όσες χώρες αντιστέκονται στην απεξάρτηση από τα ορυκτά. Το δόγμα «drill, drill, drill» του ρεπουμπλικάνου δεν αλλάζει μόνο την ενεργειακή πολιτική των ΗΠΑ, αλλά επηρεάζει συνολικά τις παγκόσμιες ισορροπίες και «φρενάρει» την πράσινη μετάβαση, αφού προκρίνει συμφωνίες περαιτέρω κέρδους. Η κλιματική αλλαγή είναι «η μεγαλύτερη απάτη στον κόσμο», είχε δηλώσει ο Τραμπ στον ΟΗΕ τον περασμένο Σεπτέμβριο, προτρέποντας κι άλλες κυβερνήσεις να επιμείνουν στα ορυκτά -και στα deals με τις ΗΠΑ- και να εγκαταλείψουν τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, την πολιτική για τη σταδιακή «πράσινη μετάβαση». Εξάλλου, ήταν ο ίδιος πρόεδρος που απέσυρε τις ΗΠΑ από τη Συμφωνία του Παρισιού κατά την πρώτη του θητεία στον Λευκό Οίκο.
Ο γενικός γραμματέας του ΟΗΕ, Αντόνιο Γκουτέρες, σχολίασε μετά το πέρας των διαδικασιών της φετινής Συνόδου: «Δεν προσποιούμαι πως η COP 30 προσέφερε όλα όσα χρειάζονται. Το χάσμα από το σημείο πού βρισκόμαστε σήμερα έως τις ενέργειες που απαιτεί η επιστήμη, παραμένει επικίνδυνα μεγάλο».
Η COP 30 διεξήχθη σε μία περίοδο υποβάθμισης των διεθνών οργανισμών και αμφισβήτησης των μεταπολεμικών θεμελίων του 20ου αιώνα. Το πιο χαρακτηριστικό ίσως στιγμιότυπο της φετινής Συνόδου ήταν οι διαδηλώσεις από αυτόχθονες που αγωνιούν βιώνοντας την καταστροφή του Αμαζονίου. Ιθαγενείς συγκεντρωμένοι έξω από ένα συνεδριακό κέντρο στο οποίο διαπραγματεύονταν εντός, μεταξύ πολλών άλλων, λομπίστες πετρελαιοπαραγωγικών υπερδυνάμεων.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου