Το βράδυ της 9ης Σεπτεμβρίου 2025, πολιτικοί από διαφορετικά Κόμματα βρίσκονται στο στούντιο του MEGA, καλεσμένοι στην πρώτη εκπομπή της Νίκης Λυμπεράκη για τη σεζόν, όταν στην Εύβοια σημειώνεται σεισμός που γίνεται αισθητός και στην Αττική.

Τα προγραμματισμένα θέματα της συζήτησης μπαίνουν προσωρινά στην άκρη. Κληθείς να σχολιάσει τον σεισμό, ο βουλευτής της Νέας Δημοκρατίας, Δημήτρης Καιρίδης, διαβεβαιώνει πως «ευτυχώς τα πράγματα στην Ελλάδα δεν είναι όπως στην γειτονική Τουρκία» – το κτιριακό απόθεμα της χώρας είναι ασφαλές. Οι υπόλοιποι παριστάμενοι συμφωνούν.

Πίσω από αυτές τις δηλώσεις, ωστόσο, η εικόνα που προκύπτει από την δημοσιογραφική έρευνα είναι πολύ πιο σύνθετη, και η πραγματικότητα όχι τόσο καθησυχαστική.

Στο πλαίσιο διασυνοριακής έρευνας σχετικά με την αντισεισμική ικανότητα των κτιρίων στην Αθήνα και την Κωνσταντινούπολη, δύο από τις αρχαιότερες πόλεις που έχουν χτιστεί σε έντονα σεισμογενή ζώνη, το Solomon εξέτασε την εξέλιξη των αντισεισμικών κανονισμών στην Ελλάδα, παρακολούθησε το 6ο συνέδριο του Ελληνικού Τμήματος Αντισεισμικής Μηχανικής, εξέτασε επιστημονικές δημοσιεύσεις, μίλησε με μηχανικούς και φορείς και ανέλυσε δεδομένα μεσιτικών εταιρειών.

Όπως προκύπτει από την έρευνα, ενώ στην Κωνσταντινούπολη ο φονικός σεισμός του 2021 ανέδειξε πώς, για την μεγιστοποίηση του κέρδους, σύγχρονες οικοδομές χτίστηκαν με εκπτώσεις στην αντισεισμική προστασία, στην Αθήνα κύρια πρόκληση αποτελεί το παλαιό κτιριακό απόθεμα της χώρας.

Η σημασία του χρόνου κατασκευής των κτιρίων είναι τέτοια, που ο πρόεδρος του Τεχνικού Επιμελητηρίου Ελλάδος (ΤΕΕ), Γιώργος Στασινός, έχει υποστηρίξει πως οι Έλληνες χωρίζονται σε δύο κατηγορίες ως προς το προσδόκιμο ζωής τους: «σε αυτούς που κατοικούν σε κτίρια που χτίστηκαν μετά το 1995, ή έστω το 1985, για τα οποία υπήρξαν νομοθετικές αντισεισμικές πρόνοιες και κανονισμοί, και σε αυτούς των οποίων οι κατοικίες κατασκευάστηκαν πρωτύτερα».

Οι εξελίξεις στην αντισεισμική προστασία

Σύμφωνα με τον Οργανισμό Αντισεισμικής Προστασίας (ΟΑΣΠ), η Ελλάδα είναι η πιο σεισμογενής χώρα της Ευρώπης και η έκτη παγκοσμίως. Αλλά έως και το 1959, όταν θεσπίζεται ο πρώτος αντισεισμικός κανονισμός υποχρεωτικής εφαρμογής, στη χώρα δεν υπάρχει καμία πρόβλεψη αντισεισμικής προστασίας για τα κτίρια που κατασκευάζονται. 

Ο Ελληνικός Αντισεισμικός Κανονισμός, του 1959, θεσπίζεται σύμφωνα με τα διεθνή πρότυπα της εποχής. Καταστροφικοί σεισμοί που ακολουθούν τα επόμενα χρόνια, ωστόσο, στην Αθήνα και τον Άγιο Ευστράτιο το 1968 (20 θύματα), στη Θεσσαλονίκη το 1978 (49 θύματα) και το Λουτράκι το 1981, υπογραμμίζουν την ανάγκη για εσπευσμένη τροποποίηση του κανονισμού — η οποία έρχεται το 1984. 

Επόμενη πράξη αποτελεί η σύνταξη του Νέου Ελληνικού Αντισεισμικού Κανονισμού (ΝΕΑΚ) το 1992. Επτά χρόνια αργότερα, το 1999, τα τουλάχιστον 145 θύματα και ζημιές που εκτιμώνται σε 3 δισ. δολάρια, που αφήνει πίσω του ο Σεισμός της Πάρνηθας, επισπεύδουν την ανάγκη για αναθεώρηση και του ΝΕΑΚ.

Οκτώ στα δέκα διαμερίσματα πριν το 1989

Τι είδους κατοικίες είναι διαθέσιμες σήμερα για πώληση και ενοικίαση στην Αττική; Σύμφωνα με στοιχεία που μοιράστηκαν με το Solomon οι μεσιτικές εταιρείες Σπιτόγατος και REMAX Greece, οι Αθηναίοι στρέφονται όλο και περισσότερο σε παλαιότερα ακίνητα για αγορά ή ενοικίαση, κυρίως λόγω της περιορισμένης διαθεσιμότητας νεότερων κτιρίων. Ενοικιαστές, για παράδειγμα, αναγκάζονται να επιλέγουν πολυκατοικίες της δεκαετίας του 1970 σε κεντρικές περιοχές της Αθήνας.

Τα δεδομένα που μας παραχώρησε ο Σπιτόγατος είναι αποκαλυπτικά: το 2022, μόλις το 16% των κτιρίων που προσφέρθηκαν προς ενοικίαση είχαν κατασκευαστεί μετά το 1989, δηλαδή σύμφωνα με τις προβλέψεις του ΝΕΑΚ. Το 2023 το ποσοστό μειώθηκε στο 14% και το 2024 σημείωσε μικρή άνοδο στο 15%.

Η εικόνα για τα διαμερίσματα προς πώληση στο κέντρο της Αθήνας είναι ελαφρώς καλύτερη. Το 2022 και το 2023, μόλις το 18% των ακινήτων ήταν νεόδμητα (μετά το 1990), ενώ το 2024 το ποσοστό άγγιξε το 20%.

Αναλυτικότερα, το 2022, από τα προς ενοικίαση διαμερίσματα:

  • 14% είχαν χτιστεί μεταξύ 1980-1989, 
  • 45% μεταξύ 1970-1979,
  • 19% μεταξύ 1960-1969,
  • 4% μεταξύ 1950-1959,
  • 2% ήταν προπολεμικά.  

Το 2023 και το 2024, τα παλαιότερα διαμερίσματα που προσφέρονταν προς πώληση (προ του 1989) ξεπερνούσαν τα οκτώ στα δέκα, με ποσοστά 86% και 83% αντίστοιχα.

Σύμφωνα με τη REMAX, η πλειονότητα των μισθώσεων (84,9%) αφορά κατοικίες άνω των 20 ετών. Τα νεόδμητα ακίνητα έως πέντε ετών καλύπτουν μόλις το 4,3% των μισθώσεων, ενώ τα ακίνητα 6-10 ετών το 1,1% και τα 16-20 ετών το 9,7%. «Αυτό αντανακλά το απόθεμα παλαιότερων ακινήτων που υπάρχει στην κτηματαγορά, αλλά και τις οικονομικές επιλογές των ενοικιαστών», ανέφερε η REMAX στο Solomon.

Η έλλειψη διαθεσιμότητας νεότερων κτιρίων αποτυπώνεται, επίσης, στα στοιχεία του υπουργείου Κλιματικής Κρίσης και Πολιτικής Προστασίας. Σύμφωνα με αυτά, 32% των κτιρίων στην Ελλάδα έχουν χτιστεί πριν το 1959 (χωρίς αντισεισμικό κανονισμό), 46% κατασκευάστηκαν μεταξύ 1959-1985 (με τον αντισεισμικό κανονισμό του 1959), 13% μεταξύ 1985-1995 (με αντισεισμικό του 1959 και πρόσθετα άρθρα το 1985) και μόλις 9% των κτιρίων έχουν κατασκευαστεί από το 1995 έως σήμερα, με τις σημερινές προβλέψεις.

Η προτίμηση για παλαιότερα διαμερίσματα συνδέεται άμεσα με τις τιμές. Σύμφωνα με έρευνα της REMAX το 2025, η μέση τιμή στα νεόδμητα διαμερίσματα στην Αττική φτάνει τα 3.700 ευρώ/τ.μ., ενώ στα διαμερίσματα άνω των πέντε ετών η μέση τιμή πέφτει στα 2.460 ευρώ/τ.μ.

Η διαφορά των 1.240 ευρώ/τ.μ. μεταφράζεται σε επιπλέον κόστος περίπου 62.000 ευρώ για την αγορά ενός δυαριού 50 τ.μ. στα νεόδμητα.

¼ κτιρίων δεν είχε ελεγχθεί ποτέ

Σε όλο τον κόσμο, χώρες που αντιμετωπίζουν υψηλό σεισμικό κίνδυνο, όπως οι ΗΠΑ, η Ιαπωνία, και η Νέα Ζηλανδία, έχουν θεσπίσει αυστηρούς κανονισμούς που καθορίζουν τις διατάξεις και τη συχνότητα των αντισεισμικών επιθεωρήσεων των δημόσιων κτιρίων. 

Στην Ελλάδα, αντίθετα, μέχρι πρόσφατα δεν υπήρχε καμία αντίστοιχη πρόβλεψη. Το μόνο που ίσχυε ήταν μια γενική σύσταση για το πόσο συχνά πρέπει να ελέγχεται ένα κτίριο — σύσταση που, σύμφωνα με τον γενικό διευθυντή του ΟΑΣΠ, Βασίλειο Μώκο, σε πολλές περιπτώσεις δεν τηρούνταν.

Χαρακτηριστικά, ενώ ο προσεισμικός έλεγχος στην Ελλάδα ξεκίνησε το 2001, Δελτίο Τύπου του ΤΕΕ το 2012 ανέφερε πως «μόνο στο 15% των δημοσίων κτιρίων έχει γίνει πρωτοβάθμιος προσεισμικός έλεγχος», δώδεκα χρόνια μετά την έναρξη σχετικού προγράμματος. Το 2021, αναφερόταν πως μόλις το 25% των δημοσίων κτιρίων στη χώρα (π.χ. σχολεία, νοσοκομεία, υπουργεία και υπηρεσίες, δικαστήρια) είχαν ελεγχθεί.

Αυτό σημαίνει ότι, καθημερινά, πιθανώς εκατοντάδες χιλιάδες άνθρωποι εισέρχονται σε κτίρια στα οποία η ασφάλειά τους δεν είναι εξασφαλισμένη.

Μια αιτία αφορά τις αλληλοσυγκρουόμενες αρμοδιότητες, καθώς και την υποστελέχωση των δημόσιων υπηρεσιών. Για παράδειγμα, η υπηρεσία Τεχνικών Έργων του δήμου Καλαμακίου είπε στο Solomon πως έως και σήμερα λειτουργεί με την ελάχιστη στελέχωση – ο δήμος Μεταμόρφωσης είπε πως δεν διαθέτει Υπηρεσία Δόμησης και υποστηρίζεται διοικητικά από την αντίστοιχη Υπηρεσία του δήμου Νέας Ιωνίας. Ο δήμος Νέας Φιλαδέλφειας – Νέας Χαλκηδώνας είπε πως «έχει την ελάχιστη στελέχωση που απαιτείται από τον νόμο για την Υπηρεσία Δόμησης ώστε να έχει την επάρκεια για την άσκηση των καθηκόντων της».

Τον Ιούνιο του 2024, η ομοσπονδία που εκπροσωπεί τους μηχανικούς στη δημόσια διοίκηση (Πανελλήνια Ομοσπονδία Ενώσεων Μηχανικών Δημοσίων Υπαλλήλων Διπλωματούχων Ανωτάτων Σχολών, ΠΟΕΜΥΔΑΣ), έκρουσε τον κώδωνα για την υποστελέχωση των υπηρεσιών των Δήμων, αλλά και του ΟΑΣΠ που έχει την ευθύνη του αντισεισμικού ελέγχου. 

«Ο Οργανισμός με τα υφιστάμενα δεδομένα υπολειτουργεί, με τρία Τμήματα να έχουν μόνο τους Τμηματάρχες και το Τμήμα Αντισεισμικής Τεχνολογίας, στο οποίο ανήκει και ο Προσεισμικός Έλεγχος να διαθέτει έναν υπάλληλο και μάλιστα Τεχνολογικής Εκπαίδευσης», αναφέρεται στην επιστολή του ΠΟΕΜΥΔΑΣ προς τον υφυπουργό Πολιτικής Προστασίας και τον πρόεδρο του ΟΑΣΠ, Ευθύμη Λέκκα.

Ο πρωτοβάθμιος προσεισμικός έλεγχος του ΟΑΣΠ

Ένα μήνα μετά την επιστολή της ομοσπονδίας των μηχανικών του δημοσίου, τον Ιούλιο του 2024, ξεκίνησε το χρηματοδοτούμενο από το Ταμείο Ανάκαμψης πρόγραμμα Πρωτοβάθμιου Προσεισμικού Ελέγχου Κτιρίων Δημόσιας και Κοινωφελούς Χρήσης σε δεκάδες χιλιάδες κτίρια του Δημοσίου. 

Με χρηματοδότηση 32,5 εκατ. ευρώ, την ευθύνη του προγράμματος έχουν ο ΟΑΣΠ και το Τεχνικό Επιμελητήριο Ελλάδος (ΤΕΕ).

Το πρόγραμμα λειτουργεί ως εξής: 

  • Oι φορείς, π.χ. οι δημοτικές Αρχές, καλούνται να αναρτήσουν σε μια ειδική πλατφόρμα τα δημόσια κτίρια που θα πρέπει να ελεγχθούν στην περιοχή τους. 
  • Tο ΤΕΕ, από την πλευρά του, διοργανώνει σεμινάρια εκπαίδευσης πολιτικών μηχανικών που εργάζονται ως ελεύθεροι επαγγελματίες και προστίθενται σε μια λίστα μηχανικών που δύνανται να πραγματοποιήσουν τέτοιου είδους αυτοψίες. 
  • Οι μηχανικοί πραγματοποιούν τους πρωτοβάθμιους ελέγχους.
  • Tα ευρήματα του ελέγχου κοινοποιούνται με εμπιστευτικό έγγραφο στην τοπική δημοτική Αρχή.

Ο αρχικός σχεδιασμός προέβλεπε την πρωτοβάθμια εξέταση 18.000 κτιρίων στην Αττική. Όμως, στο πρόσφατο συνέδριο του Ελληνικού Τμήματος Αντισεισμικής Μηχανικής, που ο ΟΑΣΠ κάλεσε το Solomon να παρακολουθήσει, ο γενικός διευθυντής του ΟΑΣΠ, Βασίλειος Μώκος, είπε πως έχουν ελεγχθεί έως σήμερα 18.600 κτίρια, και σκοπός είναι να ελεγχθούν όσο το δυνατόν περισσότερα, φτάνοντας έως και τα 22.000 κτίρια έως τον Ιούνιο του 2026, που ολοκληρώνεται το πλαίσιο χρηματοδότησης του Ταμείου Ανάκαμψης. 

Δρομολογείται, επίσης, ο έλεγχος άλλων υποδομών όπως π.χ. γέφυρες, ενώ στο τέλος του 2025 αναμένεται, σύμφωνα με τον ΟΑΣΠ, να ξεκινήσει ο έλεγχος και αθλητικών εγκαταστάσεων.

Κατά τον προσεισμικό έλεγχο, που πραγματοποιείται, υπάρχουν τρία στάδια. Εάν κατά τον πρώτο, μακροσκοπικό έλεγχο, εντοπιστούν πιθανώς ανησυχητικά ευρήματα, τότε υπάρχει ανάγκη για το δεύτερο επίπεδο ελέγχου, και ακολούθως. Κατά τον προσεισμικό έλεγχο εξετάζονται δομικές βλάβες ανεξαρτήτως είδους δράσης (σεισμός, διαφορικές καθιζήσεις, κατακόρυφα φορτία, άνεμος, κ.λπ.) και κυρίως φθορές (π.χ. οξειδώσεις οπλισμών), υφιστάμενες δομικές τρωτότητες, κακοτεχνίες κτλ., με σκοπό την ενδεχόμενη προσεισμική τους ενίσχυση.

Σύμφωνα με τον γενικό διευθυντή του ΟΑΣΠ, Βασίλειο Μώκο, η κακή κατάσταση οφείλεται κυρίως σε ελλιπή συντήρηση και κακοτεχνίες. Ωστόσο, όπως είπε, το 93% των κτιρίων που ελέγχθηκαν βρίσκεται σε καλή κατάσταση.

Νέα Φιλαδέλφεια: ακατάλληλο γήπεδο σε λειτουργία

Στον δήμο Νέας Φιλαδέλφειας – Νέας Χαλκηδόνας, σημείο αναφοράς για εκατοντάδες μαθητές και νέους αποτελεί το κλειστό γυμναστήριο του Ιωνικού (Κλειστό Δημοτικό Γυμναστήριο «Ζαχαρίας Αλεξάνδρου»).

Το γήπεδο αποτελεί έδρα των ομάδων του Ιωνικού, που ιδρύθηκε το 1930, και στεγάζει αγώνες μπάσκετ, χάντμπολ (η ανδρική ομάδα έχει τα περισσότερα εθνικά πρωταθλήματα) και βόλεϊ ανδρών και γυναικών. Παράλληλα, οι ακαδημίες της ομάδας φέρνουν κάθε εβδομάδα εκατοντάδες παιδιά στο κλειστό γυμναστήριο, που βρίσκεται στην καρδιά της Νέας Φιλαδέλφειας.

Το 2022, εκπονήθηκε Πρωτοβάθμιος Προσεισμικός Έλεγχος στο κλειστό γυμναστήριο του Ιωνικού. Αλλά όπως λέει στο Solomon η νυν αντιδήμαρχος Τεχνικών Υπηρεσιών και Δόμησης, Ευτυχία Παπαλουκά, κατά την ανάληψη των καθηκόντων από τη νέα δημοτική Αρχή διαπιστώθηκε πως ο έλεγχος του ΟΑΣΠ είχε αποφανθεί από τον Ιανουάριο του 2023 πως το κτίριο είναι Προτεραιότητας Α, δηλαδή έχρηζε άμεσου Δευτεροβάθμιου Προσεισμικού Ελέγχου. Οι διαδικασίες προς αυτή την κατεύθυνση, όμως, δεν είχαν εκκινήσει — και το γυμναστήριο εξακολουθούσε να δέχεται καθημερινά μαθητές και νέους.

Το κτίριο τέθηκε εκτός λειτουργίας το 2024, όταν ανέλαβε η παρούσα δημοτική Αρχή, όπως έχει συμβεί και με το κτίριο όπου λειτουργούσε το Πνευματικό Κέντρο Νέας Φιλαδέλφειας. Στις αρχές Νοεμβρίου 2025, η δημοτική Αρχή εξασφάλισε χρηματοδότηση 390.000 ευρώ από το υπουργείο Αθλητισμού για τη μελέτη του γηπέδου του Ιωνικού.

Μαρκόπουλο: Τραυματισμός μαθητών μετά τον έλεγχο

Λίγες μέρες πριν τη δημοσίευση του παρόντος ρεπορτάζ, μια είδηση από το Μαρκόπουλο Αττικής έκανε λόγο για ελαφρύ τραυματισμό δύο μαθητών στο 1ο Δημοτικό Σχολείο Πόρτο Ράφτη από πτώση σοβάδων αίθουσας μουσικής του σχολείου.

Ο δήμος Μαρκόπουλου χαρακτήρισε το περιστατικό «μεμονωμένο και μη προβλέψιμο» — υπογράμμισε όμως, επίσης, πως συνέβη λίγες μόνο ημέρες μετά την επίσκεψη του ΟΑΣΠ, στις 27 Οκτωβρίου 2025, ο οποίος είχε πραγματοποιήσει έλεγχο στο σχολείο και διαβεβαίωσε για την ασφάλεια του κτιρίου.

Μηχανικοί, που συμμετέχουν στο πρόγραμμα Πρωτοβάθμιου Σεισμικού Ελέγχου, εξήγησαν στο Solomon πως ο πρώτος έλεγχος είναι στην ουσία μακροσκοπικός και όχι τεχνικός, ένας έλεγχος «με το μάτι», όπου γίνεται προσπάθεια να εντοπιστούν πιθανά ζητήματα και καταγράφονται σε ένα έντυπο.

* Η έρευνα υποστηρίχθηκε από το JournalismFund Europe.

* Τα νούμερα που παρουσιάζονται στο ρεπορτάζ προέρχονται από το 6ο συνέδριο του Ελληνικού Τμήματος Αντισεισμικής Μηχανικής, όπως τα παρουσίασε ο γενικός διευθυντής του ΟΑΣΠ, Βασίλειος Μώκος. Το Τεχνικό Επιμελητήριο Ελλάδος δεν ανταποκρίθηκε στα επανειλημμένα αιτήματα του Solomon για συνέντευξη, προκειμένου να επαληθεύσει τα στοιχεία.

Η Ομοσπονδία Συλλόγων Γονέων Αττικής είπε πως θα υποδείξει στο Solomon περιπτώσεις σχολικών κτιρίων που κρίθηκαν πρόσφατα ακατάλληλα, αλλά παρά την επικοινωνία κατά τη διάρκεια ενός μήνα τελικώς δεν έστειλε το υλικό. 

ΠΗΓΗ