Προσφυγή κατά της Ολλανδίας από τρεις Οργανώσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων για την ευρωτουρκική συμφωνία για το προσφυγικό

ΑΠΕ ΜΠΕ/ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΜΠΑΛΑΣΚΑΣ

 

Δημήτρης Αγγελίδης

 

Στη Δικαιοσύνη προσφεύγουν τρεις οργανώσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων επειδή το 2016 ως προεδρεύουσα χώρα της Ε.Ε. επέμενε στην υπογραφή της συμφωνίας για το προσφυγικό το συντομότερο δυνατό, ενώ δεν υπήρχαν οι συνθήκες να δημιουργηθεί ένα σύστημα υποδοχής στην Ελλάδα, που είχε αποτέλεσμα σοβαρές παραβιάσεις δικαιωμάτων και άθλιες συνθήκες διαβίωσης στα νησιά.

Τρεις οργανώσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων προσφεύγουν στη Δικαιοσύνη κατά της Ολλανδίας, επειδή υπέγραψε τον Μάρτιο του 2016 τη γνωστή ευρωτουρκική συμφωνία για το προσφυγικό και συνεπώς ευθύνεται για τις σοβαρές παραβιάσεις δικαιωμάτων που επέφερε και για τις άθλιες συνθήκες που δημιούργησε για χρόνια στα ελληνικά νησιά.

Πρόκειται για μια προσπάθεια των οργανώσεων να αναλάβουν τα ευρωπαϊκά κράτη την ευθύνη για τις παραβιάσεις δικαιωμάτων και τις αντιπροσφυγικές πολιτικές που εφαρμόζουν, καθώς μάλιστα η ευρωτουρκική συμφωνία, που οι οργανώσεις τη χαρακτηρίζουν «ιστορικό λάθος», αποτελεί σήμερα το μοντέλο για αντιπροσφυγικές συμφωνίες που γίνονται και με άλλα κράτη.

Η ιστορία της δικαστικής προσφυγής κατά της Ολλανδίας ξεκινά τον Μάρτιο του 2023. Σε συνέντευξη Τύπου στη Χάγη, η Διεθνής Αμνηστία, η Boat Refugee και η Defence for Children είχαν καλέσει την ολλανδική κυβέρνηση να αναλάβει τη νομική ευθύνη για τη συμφωνία και συνεπώς για τα αποτελέσματα που επέφερε. Επισήμαιναν ότι η Ολλανδία, που ασκούσε την κυλιόμενη προεδρία του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου τον Μάρτιο του 2016, «είχε σημαντικό ρόλο στη δημιουργία και την εφαρμογή της και μπορούσε να προβλέψει ότι τα πράγματα θα πήγαιναν λάθος».

Οπως έγραφε η «Εφ.Συν.» («Με αγωγή προειδοποιεί την Ολλανδία η Διεθνής Αμνηστία», 21/3/2023), η ευρωτουρκική συμφωνία, όπως την ονόμαζαν αρχικά οι ίδιοι οι εμπλεκόμενοι, γρήγορα μετονομάστηκε σε «κοινή δήλωση». Δεν ήταν δηλαδή μια νομικά δεσμευτική διεθνής σύμβαση, αλλά μάλλον μια πολιτική συμφωνία την οποία υπέγραψε χωριστά το κάθε κράτος της Ε.Ε. με την Τουρκία και όχι κάποιος ευρωπαϊκός θεσμός. Κι αυτό για να μπορεί να εφαρμοστεί η συμφωνία, που αποτέλεσε τομή προς μια νέα σκληρή αντιπροσφυγική πολιτική της Ευρώπης, χωρίς όμως να κατηγορηθούν οι θεσμοί της Ε.Ε. ότι παραβιάζουν το ευρωπαϊκό δίκαιο. Μάλιστα, το Δικαστήριο της Ε.Ε. είχε απαλλάξει την Ενωση από τη νομική ευθύνη της συμφωνίας, με το επιχείρημα ότι δεν εμφανιζόταν να συμμετέχει σε συμφωνία η Ε.Ε.

Το σκεπτικό

Με βάση αυτό το σκεπτικό, οι τρεις οργανώσεις ζήτησαν επισήμως από την Ολλανδία να αναλάβει τη νομική ευθύνη της ευρωτουρκικής συμφωνίας. Η Ολλανδία απάντησε τον περασμένο Σεπτέμβριο αρνητικά. Χτες οι οργανώσεις κατέθεσαν την προσφυγή, ενώ είχαν προγραμματίσει συμβολική διαμαρτυρία στη Χάγη με αιχμή την κατάσταση στις προσφυγικές δομές.

Στην προσφυγή τους υπογραμμίζουν ότι η Ολλανδία, ως πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, είχε τη δύναμη να επηρεάσει προς την κατεύθυνση της υπογραφής της συμφωνίας το συντομότερο δυνατό και μάλιστα ότι τα έγγραφα της περιόδου αποκαλύπτουν πως η ολλανδική κυβέρνηση επέμενε στην εφαρμογή της συμφωνίας το συντομότερο δυνατό, ενώ δεν υπήρχαν οι αντικειμενικές συνθήκες να δημιουργηθεί σε τόσο σύντομο διάστημα ένα στοιχειωδώς επαρκές σύστημα υποδοχής στην Ελλάδα για δεκάδες χιλιάδες ανθρώπους.

Οι οργανώσεις σημειώνουν επίσης ότι η Ολλανδία γνώριζε τις ενδείξεις πως η Τουρκία δεν πληρούσε τις προϋποθέσεις της Ε.Ε. για να χαρακτηριστεί ασφαλής τρίτη χώρα, κάτι που βρισκόταν στον πυρήνα της συμφωνίας. «Οκτώ χρόνια μετά τη συμφωνία, λίγα πράγματα έχουν αλλάξει προς το καλύτερο. Οι καταυλισμοί έχουν μετατραπεί σε κλειστά κέντρα υψηλής ασφαλείας με συνθήκες που μοιάζουν με συνθήκες κράτησης. Στη Λέσβο βλέπουμε καθημερινά τον απάνθρωπο αντίκτυπο της έλλειψης ιατρικής περίθαλψης, αξιοπρεπούς στέγης και υποστήριξης για τους αιτούντες άσυλο και τους πρόσφυγες», αναφέρει το δελτίο Τύπου των οργανώσεων.

Απαιτούν να δημιουργηθεί ένας μηχανισμός πρόληψης των παραβιάσεων των δικαιωμάτων και συμμόρφωσης με την εθνική, την ευρωπαϊκή και τη διεθνή νομοθεσία, διαφορετικά πρέπει να ανασταλεί η εφαρμογή της και τα κράτη να αποσύρουν την υπογραφή τους.