Βιβλίο: «More than a game: Το ποδόσφαιρο ως πεδίο έκφρασης και διεκδίκησης, πολιτικής σύγκρουσης και αντιπαράθεσης», του Δημήτρη Ραπίδη, Εκδόσεις Απρόβλεπτες

«More than a game» ή η αντιφατική φύση του ποδοσφαίρου

Τάσος Τσακίρογλου

Ο Δημήτρης Ραπίδης, σαν βιρτουόζος της μπάλας, κάνοντας ένα σλάλομ α λα Ροναλντίνιο ανάμεσα σε Αλγερία, Γερμανία, Ουρουγουάη, Σερβία, Ισραήλ, Βραζιλία, Νότια Αφρική και Τουρκία -μεταξύ άλλων- καταλήγει να «σκοράρει» με ένα εξαιρετικά ενδιαφέρον βιβλίο που κυκλοφόρησε πρόσφατα από τις Εκδόσεις Απρόβλεπτες, με τίτλο «More than a game: Το ποδόσφαιρο ως πεδίο έκφρασης και διεκδίκησης, πολιτικής σύγκρουσης και αντιπαράθεσης».

Ο συγγραφέας αναλύει πρωτίστως την αντιφατική φύση του αθλήματος, καθώς, όπως λέει ο ίδιος στον πρόλογό του: «Το ποδόσφαιρο έχει καταφέρει να αποτελέσει ένα ισχυρό μέσο έκφρασης και διεκδίκησης, αλλά και ένα αποτελεσματικό μέσο ελέγχου της κοινωνικής πλειοψηφίας. Είναι ένα πεδίο που αναπτύσσεται μια αέναη μάχη ιδανικών, ιδεών και σκοτεινών συμφερόντων. Ενα πεδίο σύγκρουσης και αντιπαράθεσης, αλλά και ένας χώρος όπου συμβαίνουν οι πιο αναπάντεχες συναντήσεις και ανατροπές».

Το πλέον ενδιαφέρον στοιχείο του βιβλίου συνιστούν οι γνώσεις του Ραπίδη γύρω από το άθλημα, αλλά και η ιστορική του έρευνα προκειμένου να τεκμηριώσει ότι το ποδόσφαιρο μπορεί να είναι ταυτόχρονα ένα εργαλείο στα χέρια αιμοσταγών δικτατόρων για να «αποβλακώνουν» τους πολίτες, αλλά και μια πηγή επαναστατικής έμπνευσης και καλλιέργειας της αλληλεγγύης. Επίσης μας δείχνει το πώς το άθλημα χρησιμοποιήθηκε ιστορικά για την αποικιακή κυριαρχία, όπως στην περίπτωση της Αγγλίας με την Ινδία, αλλά και τη μετατροπή του σε μέσο αντιαποικιακών αγώνων και πυροδότη αντίστασης.

Σε ένα ακόμα βαθύτερο επίπεδο, περιγράφει το πώς άνομα και υπόγεια οικονομικά συμφέροντα εκμεταλλεύτηκαν το ποδόσφαιρο –κάτι που βλέπουμε ακόμα και σήμερα, με πρόσφατο παράδειγμα το Qatargate– για να χτίσουν έναν «εθνικό» μύθο ή να το χρησιμοποιήσουν σαν Κολυμβήθρα του Σιλωάμ που θα ξεπλύνει τα ανομήματά τους.

Το ποδόσφαιρο αποτελεί ένα παγκόσμιο, διαταξικό και διεθνές φαινόμενο και αυτό το κάνει τόσο γοητευτικό, ελκυστικό και οικουμενικό. Είναι ένα άθλημα που μπορεί και συνδυάζει το «έπος» και τον «λυρισμό», αφού ορισμένοι αγώνες λαμβάνουν χαρακτηριστικά μυθικών μαχών, ενώ κάποιες ατομικές ενέργειες μεμονωμένων παικτών (Πελέ, Κρόιφ, Ροναλντίνιο, Μέσι, Ρονάλντο) θυμίζουν χορευτικές φιγούρες υψηλής τεχνικής και ποιητικότητας.

Το πόνημα του Ραπίδη θα μπορούσε να διεκδικήσει και τον ρόλο μιας σύντομης κοινωνικοπολιτικής ιστορίας του αθλήματος από τις αρχές του εικοστού έως τις αρχές του εικοστού πρώτου αιώνα, μέσα από τις περιπέτειες, τα πισωγυρίσματα και τις προόδους που κατέγραψε αυτά τα εκατό χρόνια. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον έχει και όταν ο συγγραφέας εστιάζει το βλέμμα του στο γυναικείο ποδόσφαιρο και στον ρόλο που αυτό έπαιξε για τη χειραφέτησή τους, με διάφορους συλλόγους και ποδοσφαιρίστριες να σπάνε τα ταμπού και να διακρίνονται σε έναν ανδροκρατούμενο χώρο.

Τα ονόματα ομοσπονδιών, προπονητών, ποδοσφαιριστών, πολιτικών και παραγόντων δίνουν το ιστορικό πλαίσιο συγκεκριμένων περιόδων και χωρών, χρωματίζοντας τον καμβά αυτού που θα ονομάζαμε «παγκόσμιο ποδόσφαιρο». Το «ταξίδι» του Ραπίδη εξελίσσεται σε Ευρώπη, Βόρεια Αμερική, Λατινική Αμερική, Ασία και Αφρική, προκειμένου να μας δώσει ένα πανόραμα του αθλήματος που με τον έναν ή τον άλλο τρόπο αποτελεί τη «συγκολλητική ουσία» δισεκατομμυρίων ανθρώπων, τους οποίους έχει τη δύναμη να συνεγείρει, να συγκινήσει και να κινητοποιήσει, οπωσδήποτε όμως όχι να τους αφήσει αδιάφορους.