Γυναικοκτονίες χωρίς τέλος - Της Μαρίας Βοζικάκη*

EUROKINISSI/ΤΑΤΙΑΝΑ ΜΠΟΛΑΡΗ

Οχι, δεν είναι η γυναικοκτονία η φυσική εξέλιξη μιας «ιστορίας αγάπης ή πάθους», η βία δεν είναι ποτέ η απάντηση σε καμία συνθήκη.

Αυτός είναι ο θλιβερός τίτλος που θα μπορούσε να χαρακτηρίσει τη χρονιά που έφυγε, με τον φρικτό απολογισμό των 24 γυναικοκτονιών οι οποίες καταγράφηκαν για το 2022 σύμφωνα με τα ποιοτικά στοιχεία του Ελληνικού Τμήματος του Ευρωπαϊκού Παρατηρητηρίου για τις Γυναικοκτονίες (https://femicide.gr/poiotika-dedomena/).

Σε μια κοινωνία που αλλάζει, που αφουγκράζεται, που αφυπνίζεται, αλλά συνεχίζει να κυριαρχείται και να βασανίζεται από τα πατριαρχικά προτάγματα τα οποία διέπουν το πιο συντηρητικό, μισογυνικό, ομοφοβικό, ρατσιστικό της κομμάτι, που σπέρνει τον φόβο, την ντροπή, τη βία, ακόμη και τον θάνατο σε ό,τι αντίκειται στις νόρμες, τις επιταγές και τις προσδοκίες του.

Κάθε γυναικοκτονία κρύβει μέσα της μια ιστορία πόνου, απόγνωσης, απομόνωσης και θλίψης, αλλά και μια ιστορία αποσάθρωσης, αναλγησίας και ωχαδερφισμού μιας κοινωνίας που σωπαίνει όταν πρέπει να κραυγάζει, μιας κοινωνίας που φωνασκεί με λύσσα όταν πρέπει να πενθεί.

Για κάθε γυναίκα που δεν μίλησε, δεν φώναξε, δεν έτρεξε, υπάρχει μια οικογένεια που την υποτίμησε από τη στιγμή της γέννησής της, που την ανέθρεψε ως άβουλο ον και υπαίτια όλων των δεινών, που κατηγόρησε την ίδια για τη βία που υφίσταται, που της γύρισε την πλάτη, που απαίτησε να συνεχίσει να υποφέρει σιωπηλά.

Αλλά και για κάθε γυναίκα που βρήκε το θάρρος να μιλήσει, να φωνάξει, να τρέξει και παρ’ όλα αυτά δεν γλίτωσε από το μένος και την εκδικητική οργή του κακοποιητή της υπάρχει ένα ανάλγητο σύστημα θεσμών και αρχών που εξάντλησε πάνω της όλη του την απάθεια, την αδιαφορία, την κουλτούρα βίας που το διακατέχει, που δεν την προστάτεψε, που την επανατραυμάτισε πριν την αποτελειώσει οριστικά.

Οχι, δεν είναι η γυναικοκτονία η φυσική εξέλιξη μιας «ιστορίας αγάπης ή πάθους», η βία δεν είναι ποτέ η απάντηση σε καμία συνθήκη. Δεν είναι ούτε «η κακιά στιγμή» ούτε «η υπερβολική ζήλια» που οπλίζει το χέρι του δράστη. Είναι η βαθιά θεμελιωμένη πατριαρχική πεποίθηση που θέλει τη γυναίκα υποδεέστερη του ανδρός, αντικείμενο «προς αγορά και πώληση», κτήμα του πατρός, του συζύγου, του υιού ή του εγγονού της. Είναι η εδραιωμένη αντίληψη περί του ανδρισμού εκείνου, την ακεραιότητα, την εξουσία και την κυριαρχία του οποίου κανένας δεν θέτει εν αμφιβόλω, πολλώ δε μάλλον μια γυναίκα.

Είναι η «φυσική» συνέπεια επειδή μια γυναίκα αντιτάχθηκε στον ιδιοκτήτη της, ίσως επειδή απαίτησε μια ζωή με αξιοπρέπεια και σεβασμό, επειδή διεκδίκησε τα δικαιώματά της ως ανθρώπινο ον, επειδή θέλησε να αποτινάξει από πάνω της τα δεινά της καταπίεσης και της βίας ή τόλμησε να παρεκκλίνει από τα αποδεκτά πρότυπα ρόλων, συμπεριφορών και επιτελέσεων με τα οποία το γυναικείο φύλο είναι αιώνες τώρα ενδεδυμένο. Είναι τελικά η τιμωρία της απλά και μόνο επειδή είναι γυναίκα.

Ας σταματήσουμε λοιπόν να ζητάμε με επιτακτικό τρόπο από τις γυναίκες να σπάνε τη σιωπή, μεταθέτοντας με περισσή ευκολία και υποκρισία την ευθύνη στις ίδιες για την προστασία της ζωής της δικής τους και σε πολλές περιπτώσεις και των παιδιών τους που βρίσκεται υπό διαρκή απειλή και κίνδυνο.

Ας σταθεί επιτέλους η πολιτεία έστω και λίγο στο ύψος των περιστάσεων, ας σταματήσει την επίκληση στην προσωπική ευθύνη, το κυρίαρχο ψευδεπίγραφο μότο της covid και μετά-covid εποχής, που αν δεν ήταν τραγικό θα ήταν τουλάχιστον γελοίο και ας αναλάβει την πολιτική ευθύνη ουσιαστικής θεσμικής και νομικής προστασίας και υποστήριξης των γυναικών θυμάτων βίας και κακοποίησης, πριν γίνουν ακόμη ένας αριθμός στη μακάβρια λίστα των δολοφονημένων γυναικών. Ειδικά σε εκείνο το εξαιρετικά κρίσιμο σημείο, οπότε και μια γυναίκα αποφασίζει να δραπετεύσει από τον κακοποιητή της και που η διαφυγή της μόνο ασφαλής και εύκολη δεν είναι υπό τις παρούσες συνθήκες και η προστασία της από τους επίσημους φορείς κάθε άλλο παρά διασφαλισμένη.

Ή μήπως η επίκληση στην ατομική ευθύνη οφείλει να γίνει και έκκληση στη συλλογική ηθική ευθύνη συμμετοχής όλων μας στον αγώνα κατά της έμφυλης βίας, επίδειξης μηδενικής ανοχής απέναντι σε κάθε μορφή βίας και παρενόχλησης κατά των γυναικών και των κοριτσιών, άμεσης αντίδρασης και καταγγελίας περιστατικών έμφυλης βίας, αλλά και έμπρακτης υποστήριξης και προστασίας των θυμάτων; Μήπως θα πρέπει κάποτε όλες και όλοι εμείς να σπάσουμε τη σιωπή μας όντας μάρτυρες οποιασδήποτε μορφής βίας, παρενόχλησης και παραβιαστικής συμπεριφοράς ως προϋπόθεση για την αποδόμηση της κουλτούρας της σιωπής και της συγκάλυψης που ενυπάρχει στο δόγμα «πατρίς, θρησκεία, οικογένεια», το οποίο υπηρετεί αγόγγυστα η ελληνική κοινωνία.

Αφού πρώτα η ίδια πολιτεία φροντίσει να μετουσιώσει σε δράση τις αρχές της ισότητας, της δημοκρατίας, της δικαιοσύνης και της αλληλεγγύης σε κάθε έκφραση της ανθρώπινης ζωής μέσα στην οικογένεια, στο σχολείο, σε κάθε μικρή και μεγάλη κοινότητα, αφού πρώτα καταπολεμήσει ή έστω αμφισβητήσει τα έμφυλα στερεότυπα, τις προκαταλήψεις και τον σεξισμό στον δημόσιο λόγο, αφού αναπτύξει, ως πρωτίστως εκείνη οφείλει, τις κοινωνικές συνθήκες ώστε όλοι οι άνθρωποι να μπορούν να ζουν με αυτοδιάθεση, αξιοπρέπεια και ελευθερία, απαλλαγμένοι από φόβο, διακρίσεις και βία.

*Κοινωνική επιστήμονας, MpH, MSc, PhD

ΠΗΓΗ