 |
| Εικονογράφηση: Κωνσταντίνα Μαλτεπιώτη |
2011, δημοσιεύεται ευρωπαϊκή Οδηγία για την προστασία των θυμάτων σωματεμπορίας από τον επανατραυματισμό κατά την ποινική διαδικασία, επιτρέποντας την εξ αποστάσεως κατάθεση των θυμάτων. 2022, το ελληνικό δικαστήριο ενοχοποιεί την απουσία της κοπέλας από τη διαδικασία και τελικά αθωώνει τον κατηγορούμενο για το αδίκημα της σωματεμπορίας σε βάρος της.
Στις 23 Δεκεμβρίου, μετά από μόλις εφτά δικασίμους, οι κατηγορούμενοι στην υπόθεση τράφικινγκ στην Ηλιούπολη, Δημήτρης Μπουγιούκος και «Ντανιέλ», κρίθηκαν ένοχοι για το αδίκημα της εμπορίας ανθρώπου σε βάρος της 19χρονης, ενός εκ των δύο θυμάτων της υπόθεσης.
Οι δικαστές του Μικτού Ορκωτού Δικαστηρίου καταδίκασαν τον 40χρονο αστυνομικό σε ποινή φυλάκισης πεντέμισι χρόνων, αθωώνοντάς τον για το αδίκημα της σωματεμπορίας σε βάρος της δεύτερης κοπέλας, και στη συνέχεια τον άφησαν ελεύθερο μέχρι να εκδικαστεί η δίκη σε δεύτερο βαθμό, αναγνωρίζοντας την ανασταλτική δύναμη της έφεσης, ενώ καταδίκασαν τον 32χρονο «Ντανιέλ» σε 12 χρόνια φυλάκισης χωρίς αναστολή.
Το δικαστήριο βιάστηκε να τελειώσει μια υπόθεση σωματεμπορίας σε μόλις 20 μέρες, αποτυγχάνοντας να προστατεύει τα θύματα τόσο με την απόφαση όσο και με τον τρόπο διεξαγωγής της ποινικής διαδικασίας, που αντιπαρέρχεται το κοινοτικό δίκαιο.
Το δικαστήριο απέτυχε με τους εξής τρόπους:
- Ενοχοποίησε το νομικά κατοχυρωμένο δικαίωμα της μιας καταγγέλουσας να απουσιάζει από το δικαστήριο, με αποτέλεσμα να αθωώσει «λόγω αμφιβολιών» τον αστυνομικό για την κατηγορία της σωματεμπορίας σε βάρος της.
- Επανατραυμάτισε την άλλη καταγγέλλουσα διεξάγοντας τη δίκη κεκλεισμένων των θυρών, αφήνοντάς την επί ώρες μαζί με τους δράστες χωρίς τη δυνατότητα παρουσίας οικογενειακού ή φιλικού προσώπου.
- Απέρριψε το αίτημα για κατ’ αντιπαράσταση εξέταση στο χώρο των θυμάτων, χωρίς να εξαντλήσει, όπως όφειλε σύμφωνα με τον νόμο, όλα τα μέσα για να ερευνήσει πλήρως τη βαριά κατηγορία της σωματεμπορίας.
- Επέτρεψε την προσβολή της προσωπικότητας των θυμάτων από τους συνηγόρους υπεράσπισης κατηγορίας.
Πίσω από τις κλειστές πόρτες
Κατά τη δεύτερη μέρα της ακροαματικής διαδικασίας, σε κάποια κρίσιμη στιγμή η 19χρονη άνοιξε με δύναμη τις κλειστές πόρτες της Αίθουσας 1, βγήκε ουρλιάζοντας στον προθάλαμο και ξέσπασε σε κλάματα. Σύμφωνα με τη δικηγόρο της, περιμένοντας να ξεκινήσει η εξέτασή της και εν απουσία της έδρας, ο «Ντανιέλ», πρώην σύντροφός της που την εξέδιδε στην ηλικία των 16, την είχε χαρακτηρίσει «καριόλα» και «πουτάνα». Όταν η συνήγορος της κοπέλας τον κατήγγειλε στην πρόεδρο, ο συνήγορός του αρνήθηκε το περιστατικό.
Τόσο το ευρωπαϊκό όσο και το ελληνικό δίκαιο έχουν θεσπίσει ειδικές νομοθεσίες για τον τρόπο διεξαγωγής της ποινικής διαδικασίας όσον αφορά τα θύματα σωματεμπορίας, αναγνωρίζοντας τον κίνδυνο επανατραυματισμού που μπορεί να προκαλέσει η επαφή των θυμάτων με τους δράστες, καθώς και οι συνήθεις προσβολές των συνηγόρων υπεράσπισης που έχουν στόχο να πλήξουν την αξιοπιστία τους.
Επικαλούμενη τις ευρωπαϊκές Οδηγίες 2011/36 και 2012/29 για την προστασία των θυμάτων σωματεμπορίας, η συνήγορος υποστήριξης κατηγορίας, Αντωνία Λεγάκη, κατέθεσε αίτημα να αναγνωστούν οι γραπτές καταθέσεις των θυμάτων χωρίς να κληθούν να παραστούν οι ίδιες στο δικαστήριο και να διεξαχθεί η κατ’ αντιπαράσταση εξέτασή τους στο χώρο τους. Το αίτημα απορρίφθηκε.
Όπως φαίνεται, παρότι οι Οδηγίες έχουν ενσωματωθεί στον ελληνικό νόμο από το 2013 και 2017, δεν εφαρμόζονται πλήρως, χάρη σε ένα παραθυράκι: Οποιοσδήποτε καταγγέλλει ότι είναι θύμα σωματεμπορίας, έχει μεν το δικαίωμα να μην εξεταστεί στο ακροατήριο, όμως σε περίπτωση που συντρέχουν και άλλες κατηγορίες, η απόφαση είναι στο χέρι του νομοθέτη.
Το δικαστήριο συντάχθηκε με την πρόταση του Εισαγγελέα, ο οποίος υποστήριξε ότι «εξαιρείται [από τον νόμο] η εμπορία ανθρώπων που αντιμετωπίζουμε εδώ. Υπάρχουν και άλλες ιδιαίτερα βαριές κατηγορίες [του βιασμού] που θα είναι δύσκολο να τις δούμε χωρίς τις παθούσες. […] Προτείνω να εξεταστούν ενώπιόν μας, τουλάχιστον κεκλεισμένων των θυρών, για τις άλλες κατηγορίες.»
Παρότι οι Οδηγίες ορίζουν ρητά (παρ. 4 του άρθρου 12 της Οδηγίας 2011/36/ΕΕ, και τα άρθρα 18-24 της Οδηγίας 2012/29/ΕΕ) ότι τόσο κατά την κατάθεση όσο και την κατ’ αντιπαράσταση εξέταση πρέπει να αποφεύγεται όσο τον δυνατόν κάθε οπτική επαφή μεταξύ θυμάτων και εναγομένων, με τη χρήση κατάλληλων μέσων και της τεχνολογίας, στις 12 Δεκεμβρίου, η εξέταση της 19χρονης έγινε με κλειστές τις πόρτες της δικαστικής αίθουσας, αφήνοντάς την μόνη απέναντι στους διακινητές της και τον πατέρα της, τον οποίο έχει καταγγείλει ότι τη βίαζε στα 11.
«Έχουμε τα νομικά εργαλεία, το θέμα είναι να έχουμε τη βούληση»
Ιωάννα Στεντούμη, δικηγόρος με εξειδίκευση στα θέματα σεξουαλικής και έμφυλης βίας
«Αν το δικαστήριο ήθελε να βγάλει μια γενναία απόφαση, θα έπρεπε να κάνει δεκτό το αίτημα της συνηγόρου υποστήριξης και να διεξαχθεί η διαδικασία της εξέτασης στον χώρο του θύματος.[..]» λέει η δικηγόρος Ιωάννα Στεντούμη, η οποία ειδικεύεται στα θέματα έμφυλης και σεξουαλικής βίας. Όμως, το 18μηνο προφυλάκισης των κατηγορουμένων έληγε και το δικαστήριο βιαζόταν.
Τα δικαιώματα των θυμάτων σεξουαλικής κακοποίησης
«Κάθε χώρα της ΕΕ έχει διατηρήσει την επιφύλαξη να νομοθετήσει συγκεκριμένα και ειδικά για τον τύπο και τη διαδικασία στο εσωτερικό της. [..] Για τις κατηγορίες του βιασμού οφείλει να δώσει κατάθεση το θύμα. Αυτή η εξαίρεση προβλέπεται με το Άρθρο 228 του ΚΠΔ», δήλωσε στο Reporters United ο Δημήτρης Γκαβέλας, συνήγορος του 40χρονου αστυνομικού.
O ελληνικός νόμος δεν δίνει το δικαίωμα απομακρυσμένης κατάθεσης στα ενήλικα θύματα βιασμού παρ’ όλο που, σύμφωνα με τη δικηγόρο κ. Στεντούμη, «έχουμε τη διεθνή υποχρέωση αλλά και τα νομικά εργαλεία, όπως έχουν αυτά διαμορφωθεί και από το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Δικαιωμάτων του Ανθρώπου (ΕΔΔΑ). Το θέμα είναι να έχουμε και τη βούληση».
Ο κίνδυνος δευτερογενούς θυματοποίησης στις υποθέσεις σεξουαλικής κακοποίησης είναι τόσο ισχυρός, ώστε το ΕΔΔΑ χρειάστηκε να δημοσιεύσει ειδικό Οδηγό σχετικά με το άρθρο 6 της Ευρωπαϊκής Σύμβασης Δικαιωμάτων του Ανθρώπου (ΕΣΔΑ), όπου ορίζονται τα όρια των δικαιωμάτων του κατηγορουμένου και της υπεράσπισής του κατά την εξέταση των μαρτύρων κατηγορίας. Σύμφωνα με την τελευταία ανανέωση του Οδηγού, στις 31 Αυγούστου 2022, επισημαίνεται ότι «εν όψει των ιδιαίτερων χαρακτηριστικών που παρουσιάζουν οι δίκες που αφορούν σεξουαλικά εγκλήματα, το άρθρο 6 παρ. 3(δ) δεν μπορεί να ερμηνευθεί με τρόπο που να απαιτείται σε κάθε περίπτωση οι ερωτήσεις να απευθύνονται άμεσα από τον κατηγορούμενο ή τον συνήγορό του, κατ’ αντιπαράσταση ή με άλλα μέσα».
Τιμωρήθηκε για την εύλογη απουσία της
Δικαιώνοντας το πνεύμα και το γράμμα των ευρωπαϊκών Οδηγιών, οι συνήγοροι του αστυνομικού κατέφυγαν συστηματικά -με την ανοχή της έδρας- σε ενοχοποιητικά και slut-shaming σχόλια για να διαλύσουν τον χαρακτήρα των θυμάτων. Η κ. Πανταζή αποκάλεσε τη 19χρονη «πορνοστάρ», που «μέχρι να φτάσει τα 18 τα είχε φτιάξει με όλους τους σωματέμπορες της Αθήνας» και ο κ. Γκαβέλας σχολίασε ότι «έπαιξε τρεις άντρες κομπολόι», παραβλέποντας το γεγονός ότι υπάρχει στα αναγνωστέα χαρτί γιατρού από την παιδική της ηλικία, που αναφέρει «νοητική ανωριμότητα».
«Έπαιξε τρεις άντρες κομπολόι»
Δημήτρης Γκαβέλας, συνήγορος 40χρονου αστυνομικού
Σε ερώτηση του Reporters United σχετικά με τον ενοχοποιητικό χαρακτήρα του σχολίου του, δεδομένης της ηλικιακής, κοινωνικής και προσωπικής μειονεκτικής θέσης της 19χρονης που την καθιστούν ευάλωτη σε σχέση με τους τρεις κατηγορούμενους, ο κ. Γκαβέλας απάντησε: «Η συγκεκριμένη κοπέλα κατάφερε αυτό που ήθελε με τρεις διαφορετικούς άντρες. Όταν ένας άνθρωπος από τα 17 του χρόνια μπορεί να επιλέγει ποιος θα τον κυβερνήσει, δεν νομίζω ότι κανένα 18χρονο πλάσμα που είναι και ενήλικας, καμία 19χρονη -συγκεκριμένα όταν ήταν με τον εντολέα μου- δεν θεωρώ ότι είναι σε ευάλωτη θέση. Υπάρχουν γυναίκες που ζουν την κακοποίηση κάθε μέρα σπίτι τους και δεν τολμούν να μιλήσουν. Από την άλλη, υπάρχουν καταγγέλλουσες που καταγγέλλουν ψευδώς για δικούς τους λόγους. Ναι μεν πρέπει να υποστηριχθούν τα θύματα, όταν είναι όντως θύματα», υποστήριξε ο συνήγορος υπεράσπισης, παρότι οι ευρωπαϊκές Οδηγίες αναφέρονται στην προστασία των θυμάτων σωματεμπορίας από τον επανατραυματισμό κατά τη διεξαγωγή της ποινικής διαδικασίας.
Η δεύτερη καταγγέλλουσα δεν εμφανίστηκε στο δικαστήριο. Σύμφωνα και με τον ψυχιατρικό πραγματογνώμονα που είχε οριστεί στην ανάκριση, κρίθηκε ανίκανη να παραστεί ως μάρτυρας, αφού υποφέρει από ανηδονία, καταθλιπτικά επεισόδια και αυτοκαταστροφή. «Να προσέλθει η κυρία που έχει γυρίσει πέντε ταινίες ερωτικού περιεχομένου, να φανεί το ποιόν της…», είπε κατά την ακροαματική διαδικασία ο κ. Γκαβέλας, «γιατί την κρύβετε;».
Και αντί η έδρα να ενημερώσει τους ενόρκους ότι η απουσία της από το ακροατήριο αποτελεί νομικό δικαίωμά της που δεν θα έπρεπε να επηρεάσει την αξιοπιστία της, τελικά επέτρεψε την περαιτέρω ενοχοποίησή της: «Η κ. [25χρονη] καλέστηκε και δεν ήρθε. ΟΚ. Καταγράφηκε η ενεστώσα ψυχολογική κατάσταση… Δεν εκτιμάται μόνο η παρουσία εδώ πέρα, εκτιμάται και η απουσία. Όπως εκτιμήθηκε η παρουσία της [19χρονης], που υπέμεινε εδώ όλες τις ερωτήσεις…», έχει πει ο εισαγγελέας, υπονοώντας ότι η απουσία της θα εκτιμηθεί εις βάρος της. Όπως κι έγινε: Ο κατηγορούμενος αθωώθηκε για την κατηγορία της σωματεμπορίας για την 25χρονη, «λόγω αμφιβολιών».
Κλισέ ο επανατραυματισμός των θυμάτων
Σε μια προσπάθεια ενοχοποίησης των θυμάτων, οι δύο συνήγοροι κατέθεσαν αίτημα προς το δικαστήριο, το οποίο απορρίφθηκε, να προβληθούν τα ερωτικά βίντεο των θυμάτων –για τα οποία κατήγγειλαν ότι εξαναγκάστηκαν– ώστε να αποδειχθεί η συναίνεσή τους. Μάλιστα, η κ. Πανταζή σχολίασε ότι «προσκλήθηκαν οι πορνοστάρ να πουν ότι είναι θύματα σωματεμπορίας».
«Προσκλήθηκαν οι πορνοστάρ να πουν ότι είναι θύματα σωματεμπορίας»
Βάσω Πανταζή, συνήγορος 40χρονου αστυνομικού
Πρόκειται για επαναλαμβανόμενο μοτίβο. Παρόμοιες τακτικές είχαν χρησιμοποιηθεί σε βάρος των μαρτύρων και από την υπεράσπιση στη δίκη Λιγνάδη, στη δίκη που αφορούσε την κακοποίηση της Σοφίας Μπεκατώρου και στη δίκη Φιλιππίδη.
Ο τρόπος αντιμετώπισης των θυμάτων σεξουαλικής κακοποίησης είναι ένας, και το δικαστήριο συνήθως καταφεύγει σ’ αυτόν. «Στην Ελλάδα δεν υπάρχει κουλτούρα προστασίας των θυμάτων. Δεν υπάρχουν τα τεχνολογικά εργαλεία υλοποίησης των νομοθετικών προβλέψεων, αλλά και εν γένει σεβασμός στα δικαιώματα του θύματος στην προσωπική του αξιοπρέπεια και ακεραιότητα» σχολιάζει η δικηγόρος Ιωάννα Στεντούμη.
Αδυναμία διερεύνησης της κατηγορίας για σωματεμπορία
Η απόφαση του δικαστηρίου αντικατοπτρίζει τέλος την αποτυχία του να διερευνήσει επαρκώς την κατηγορία της σωματεμπορίας, αφήνοντας εκτός της ποινικής διαδικασίας βασικά άτομα της υπόθεσης.
«Ιδίως όταν ο δράστης είναι αστυνομικός, τα θύματα δεν πρέπει να μιλούν, δεν πρέπει να απαιτούν δικαιοσύνη»
Συνήγοροι των θυμάτων
Σύμφωνα με τους συνηγόρους των θυμάτων Α. Λεγάκη και Δήμητρα Κεραμυδά, ενώ ζητήθηκε, δεν έγινε άρση απορρήτου όσον αφορά το σάιτ διά του οποίου εξέδιδαν τα κορίτσια, με αποτέλεσμα μέχρι σήμερα ο διαχειριστής του να παραμένει κρυφός: «Δεν κλήθηκε ποτέ ούτε ως μάρτυς η “Μαρίνα”, η οποία έχει καταγγελθεί ως ιδιοκτήτρια του παραπάνω σάιτ», υποστήριξαν οι συνήγοροι. Δεν εξετάστηκε επίσης κανένα στοιχείο για τον κατηγορούμενο Γ.Λ., γιο της “Μαρίνας” και, σύμφωνα με την 19χρονη, βασικό συνεργό του αστυνομικού, ο οποίος δεν ήρθε ποτέ στο δικαστήριο, αφού εκπροσωπήθηκε και αυτός από τον Δ. Γκαβέλα και αθωώθηκε τελικά “λόγω αμφιβολιών”».
Να σημειωθεί ότι στις 13 Δεκεμβρίου, το Reporters United δημοσίευσε ρεπορτάζ, το οποίο προσκομίστηκε στα αναγνωστέα του δικαστηρίου, όπου αποκαλυπτόταν ότι η «Μαρίνα», κατηγορούμενη στη μεγάλη υπόθεση της Greek Mafia και φερόμενη ως ιδιοκτήτρια του οίκου ανοχής στην υπόθεση της 12χρονης στον Κολωνό, ήταν και ιδιοκτήτρια του σάιτ που κατήγγειλε η 19χρονη στην κατάθεσή της, κατονομάζοντάς το μάλιστα, στις 10 Ιουλίου 2021: «Αυτός [ο Δ. Μπουγιούκος] μου είπε ότι η μητέρα ενός φίλου του, του Γ.Λ., έχει οίκους ανοχής στην Αθήνα και ένα site για να κλείνεις ερωτικά ραντεβού με κοπέλες [kingshustlers.com] και μου πρότεινε να εργαστώ κι εγώ γι’ αυτήν. Ο Δ. και ο Λ. δουλεύουν χωρίς να φαίνονται για τη μητέρα του Λ., την οποία φωνάζουν στη δουλειά “Μαρίνα”, χωρίς να γνωρίζω ποιο είναι το πραγματικό της όνομα. Αυτοί ουσιαστικά είναι τα αφεντικά και κανονίζουν τις δουλειές και διαχειρίζονται το site».
Η υπόθεση αναμένεται να εκδικαστεί σε δεύτερο βαθμό στο Εφετείο με βάση την αρχή της μη χειροτέρευσης της θέσης του κατηγορουμένου, όπως προβλέπει το άρθρο 470 του Κώδικα Ποινικής Δικονομίας. Μόνο έπειτα από έφεση του Εισαγγελέα θα μπορούσε να επιβληθεί μεγαλύτερη ποινή στους κατηγορούμενους από αυτήν του Πρωτοδικείου (άρθρο 490, παρ.2 του ΚΠΔ), αλλά παρά την αίτηση που κατέθεσαν οι συνήγοροι υποστήριξης κατηγορίας ενώπιον της Προϊσταμένης της Εισαγγελίας Εφετών, Αλεξάνδρας Κοσμά, η ίδια έκρινε ότι «δεν συντρέχει λόγος έφεσης».
«Ύστερα απ’ αυτό, το μήνυμα της Πολιτείας γίνεται ακόμα πιο ξεκάθαρο», λένε οι συνήγοροι. «Ιδίως όταν ο δράστης είναι αστυνομικός, τα θύματα δεν πρέπει να μιλούν, δεν πρέπει να απαιτούν δικαιοσύνη.»
Όλη η ακροαματική διαδικασία της δίκης καταγράφηκε και αναμεταδόθηκε ζωντανά από τη δημοσιογραφική ομάδα του OmniaTv μέσω της σελίδας The Case.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου