Έρευνα: Δραματική μείωση του πληθυσμού των πουλιών - Σήμα κινδύνου

Αργυροπελεκάνοι και ροδοπελεκάνοι στη λίμνη Κερκίνη |

ΜΟΤΙΟΝΤΕΑΜ/ΒΑΣΙΛΗΣ ΒΕΡΒΕΡΙΔΗΣ

Τάσος Σαραντής

Σήμα κινδύνου εκπέμπει για το περιβάλλον διεθνής έρευνα που αποκαλύπτει τραγική συρρίκνωση σχεδόν σε όλα τα είδη πτηνών του πλανήτη. ● Ενα στα οκτώ πουλιά θεωρείται απειλούμενο, δισεκατομμύρια έχουν χαθεί τις τελευταίες δεκαετίες, ενώ στα δάση και τους υγρότοπους της Ιαπωνίας έχει εκλείψει το 94% και 88% αντίστοιχα.

Περίπου ένα στα δύο είδη πουλιών που απαντώνται στον πλανήτη μειώνονται, με τους πληθυσμούς πολλών από αυτά να έχουν συρρικνωθεί δραματικά. Ταυτόχρονα, ένα στα οκτώ είδη απειλείται με εξαφάνιση, ενώ κρίσιμοι για την επιβίωση των πουλιών βιότοποι χάνονται ή βρίσκονται σε δυσμενή κατάσταση διατήρησης. Αυτή την άκρως ανησυχητική εικόνα –την πιο ανησυχητική για τη φύση μέχρι σήμερα– αποτυπώνει η τελευταία έκθεση για το Καθεστώς Διατήρησης των Πουλιών στον Κόσμο (State of the World’s Birds Report 2022).

Η έκθεση, που δημοσιεύεται κάθε τέσσερα χρόνια από την BirdLife International, τη μεγαλύτερη ομοσπονδία περιβαλλοντικών οργανώσεων στον κόσμο, βασίζεται σε δεδομένα που συλλέγουν ερευνητές, ειδικοί της διατήρησης και εθελοντές από όλο τον κόσμο. Τα αποτελέσματα της έκθεσης δείχνουν πως σχεδόν το 50% όλων των ειδών πουλιών παγκοσμίως καταγράφουν μειώσεις πληθυσμών, ενώ αυξητικές τάσεις εμφανίζει μόλις το 6%.

Την ίδια ώρα, σύμφωνα και με τα τελευταία δεδομένα του Κόκκινου Καταλόγου της Διεθνούς Ενωσης για τη Διατήρηση της Φύσης (IUCN), πάνω από 2.000 είδη παγκοσμίως, δηλαδή περισσότερα από ένα στα οκτώ πουλιά, θεωρούνται απειλούμενα (τρωτά, κινδυνεύοντα, κρισίμως κινδυνεύοντα). Σχεδόν τρία δισεκατομμύρια πτηνά υπολογίζεται ότι έχουν χαθεί από το 1970 μόνο στη Βόρεια Αμερική και άλλα 600 εκατομμύρια έχουν χαθεί στην Ευρωπαϊκή Ενωση από το 1980, μια έκταση πέντε φορές μικρότερη.

Παρόμοιες καταστροφικές μειώσεις καταγράφονται και σε άλλα μέρη του πλανήτη. Για παράδειγμα, από το 1850, τα είδη που διαβιώνουν σε δάση και υγροτόπους στην Ιαπωνία εκτιμάται ότι έχουν μειωθεί κατά ένα εκπληκτικό 94% και 88% αντίστοιχα, ενώ οι πληθυσμοί των ειδών αρπακτικών της Κένυας έχουν μειωθεί κατά μέσο όρο σχεδόν κατά τα τρία τέταρτα από το 1970.

Πελαργός σε ελληνική επαρχιακή πόλη | EUROKINISSI/ΛΕΩΝΙΔΑΣ ΤΖΕΚΑΣ

Πέρα από την επισήμανση της δραματικής μείωσης των πουλιών, η έκθεση περιγράφει επίσης τους βασικούς παράγοντες που συντελούν σε αυτήν. Σε όλο τον κόσμο, τα πουλιά επηρεάζονται από μια σειρά διαφορετικών απειλών, που σχεδόν όλες προκαλούνται από ανθρώπινες ενέργειες.

Η γεωργία –τόσο μέσω της επέκτασής της σε σημαντικούς οικοτόπους όσο και της αυξανόμενης χρήσης μηχανημάτων και χημικών, καθώς εντείνεται– είναι η κύρια απειλή για τα είδη πουλιών, επηρεάζοντας τουλάχιστον το 73% των απειλούμενων ειδών. Στην Ευρώπη, αυτό είχε αποτέλεσμα μια μείωση πάνω από 50% της αφθονίας των πουλιών της ηπείρου από το 1980.

Η μη βιώσιμη υλοτομία και διαχείριση των δασών είναι μια άλλη σημαντική απειλή. Πάνω από επτά εκατομμύρια εκτάρια δάσους χάνονται κάθε χρόνο –μια έκταση μεγαλύτερη από τη Δημοκρατία της Ιρλανδίας– και αυτό επηρεάζει σχεδόν τα μισά από τα απειλούμενα είδη πτηνών στον κόσμο.

Τα αρπακτικά

Είδη που εξαρτώνται από μεγάλα, γερασμένα δέντρα επηρεάζονται ιδιαίτερα, όπως αετός άρπυια, το πιο ισχυρό αρπακτικό πουλί στον κόσμο, που κατοικεί στα τροπικά δάση της Νότιας Αμερικής, όπου κυνηγά θηράματα όπως πιθήκους και φυλλοφάγα. Ομως, το 90% των δέντρων που προτιμά για φωλιά βρίσκονται στο στόχαστρο της υλοτόμησης και ταξινομούνται ως ευάλωτα στον Κόκκινο Κατάλογο της IUCN.

Στην έκθεση παρουσιάζονται επίσης τα μέτρα που είναι απαραίτητο να υιοθετηθούν άμεσα για την αντιμετώπιση της κρίσης της βιοποικιλότητας που βιώνουμε, πολλά από τα οποία ήδη εφαρμόζονται σε πολλές περιοχές στον κόσμο. Αποφασιστικής σημασίας θεωρούνται στόχοι και δράσεις για την αντιμετώπιση των πιέσεων που υφίστανται τα πουλιά και η βιοποικιλότητα, για την αποκατάσταση υποβαθμισμένων οικοσυστημάτων αλλά, κυρίως, για την αποτελεσματική διατήρηση, διαφύλαξη και διαχείριση Σημαντικών Περιοχών για τα Πουλιά και τη Βιοποικιλότητα.

Ωστόσο, στην έκθεση υπάρχουν και καλά νέα. Οπως διαφαίνεται, με ουσιαστική δράση, πολλά είδη μπορούν να διασωθούν και η φύση να ανακάμψει. Από το 2013 έως και σήμερα, η πτωτική πληθυσμιακή τάση 726 παγκοσμίως απειλούμενων ειδών πουλιών έχει αντιστραφεί μέσω δράσεων και προγραμμάτων διατήρησης στα οποία ηγούνται ή συμμετέχουν εταίροι της BirdLife.

Καλαμοκανάς στον Ερημίτη Κέρκυρας | EUROKINISSI/ΓΙΩΡΓΟΣ ΚΟΝΤΑΡΙΝΗΣ

Παράλληλα, 450 Σημαντικές Περιοχές για τα Πουλιά και τη Βιοποικιλότητα έχουν ανακηρυχθεί προστατευόμενες μέσω άσκησης πίεσης από οργανώσεις-εταίρους της μεγάλης ομοσπονδίας, ανάμεσα στους οποίους η Ελληνική Ορνιθολογική Εταιρεία. Χαρακτηριστική περίπτωση ανάκαμψης είδους αποτελεί, σύμφωνα με την έκθεση, και ο γνωστός μας αργυροπελεκάνος, είδος που βρίσκεται πλέον εκτός κατηγορίας κινδύνου ως αποτέλεσμα στοχευμένων δράσεων διατήρησης που εφαρμόζονται για την προστασία του από πλήθος φορέων, συχνά με επίκεντρο τη χώρα μας που φιλοξενεί το μεγαλύτερο αναπαραγόμενο πληθυσμό του είδους παγκοσμίως.

«Τα πουλιά μάς λένε για την υγεία του φυσικού μας περιβάλλοντος – αγνοούμε τα σήματα κινδύνου που εκπέμπουν», λέει η Πατρίτσια Σουρίτα, διευθύνουσα σύμβουλος της BirdLife. «Πολλά μέρη του κόσμου βιώνουν ήδη ακραίες πυρκαγιές, ξηρασίες, καύσωνες και πλημμύρες, καθώς τα μετασχηματισμένα από τον άνθρωπο οικοσυστήματα αγωνίζονται να προσαρμοστούν στην κλιματική αλλαγή. Ενώ η πανδημία του Covid και η παγκόσμια κρίση κόστους ζωής έχουν αναμφίβολα αποσπάσει την προσοχή από την περιβαλλοντική ατζέντα, η παγκόσμια κοινωνία πρέπει να παραμείνει εστιασμένη στην κρίση της βιοποικιλότητας».