Αμοργός: Ο περιβαλλοντικός-πολιτιστικός σύλλογος «Νήσος Αμοργός» απαντά για παράνομες διανοίξεις δρόμων σε επιστολή του δημάρχου Αμοργού

Παράνομη διάνοιξη δρόμου στην «Παλιά Στράτα» που οδηγεί στο βυζαντινό μνημείο του Αγίου Ιωάννη Χρυσοστόμου

Διευκρινίσεις προς τον δήμαρχο Αμοργού από τον σύλλογο «Νήσος Αμοργός»

Ο σύλλογος για την προστασία του περιβάλλοντος και την ανάδειξη του πολιτισμού «Νήσος Αμοργός» απαντά στην επιστολή του δήμαρχου Αμοργού που δημοσιεύθηκε στην «Εφ.Συν.» στις 26/8/2022 και αφορούσε το ρεπορτάζ «Χαρακώνουν την Αμοργό με νέους δρόμους» (2/7/2022) προκειμένου, όπως αναφέρει, να διευκρινιστούν οι ανακρίβειες που περιλαμβάνονται σε αυτήν.

Το πλήρες κείμενο της επιστολής

«Για να αγαπήσεις αυτό το νησί, πρέπει να το περπατήσεις…»

Αυτά ήταν τα λόγια του νυν δημάρχου Αμοργού, Ελευθέριου Καραΐσκου στην προεκλογική συγκέντρωση στη Χώρα. Όπως φαίνεται από τότε έχουμε διανύσει πολύ… δρόμο.

Η Ελληνική Νομοθεσία προβλέπει ένα πολύ συγκεκριμένο και αυστηρό πλαίσιο για την διάνοιξη δρόμων και ιδίως εντός των ευαίσθητων οικοσυστημάτων των μικρών νήσων, όπως η Αμοργός.

Συγκεκριμένα, με το άρθρο 24 του Συντάγματος προστατεύεται το φυσικό περιβάλλον (παράγρ.1) και, σε συνάφεια με την προστασία αυτή, επιτάσσεται ο ορθολογικός χωροταξικός σχεδιασμός (παράγρ. 2), ουσιώδες στοιχείο του οποίου είναι το οδικό δίκτυο, υποκείμενο, λόγω της διασύνδεσης των επί μέρους υποσυστημάτων του και της ιεράρχησής τους, σε συνολικό σχεδιασμό, βάσει των υφιστάμενων νομίμων κριτηρίων, έτσι ώστε να καθίσταται και αυτό βιώσιμο. Εξάλλου, το οδικό δίκτυο ενός Ο.Τ.Α. δεν αποτελεί τοπική του υπόθεση, εφόσον συνάπτεται τόσο με το υπόλοιπο δίκτυο της χώρας, όσο και με την προστασία των γεωσυστημάτων του φυσικού χώρου, τα οποία αποτελούν στοιχείο της εθνικής φυσικής κληρονομιάς (ΣτΕ 2486, 2487/2006 Ολομ., 878/2012, 395/2014 κ.ά.).

Η ως άνω συνταγματική επιταγή για συνολικό σχεδιασμό και διαχείριση του οδικού δικτύου, ισχύει, κατά μείζονα λόγο, ως προς τα μικρά νησιά, τα οποία αποτελούν σημαντικό στοιχείο του φυσικού περιβάλλοντος ως ευπαθή ή ευαίσθητα οικοσυστήματα, δεδομένου ότι χαρακτηρίζονται από την ενότητα και τη λιτή συμμετρία του τοπίου τους και τη στενή αλληλεξάρτηση των ανθρωπογενών συστημάτων (δημογραφικού, πολιτιστικού, κοινωνικοοικονομικού κ.λπ.) και του φυσικού περιβάλλοντος, με συνέπεια να είναι ιδιαίτερα ευάλωτα σε εξωγενείς παρεμβάσεις. Ουσιώδης όρος για την προστασία των μικρών νησιών είναι τα ειδικά χωροταξικά σχέδια, τα οποία, δεδομένου ότι τα νησιά είναι δεκτικά μόνο ήπιας ανάπτυξης, πρέπει να προβλέπουν και να διατάσσουν στο χώρο των νησιών μόνο εκείνες τις μορφές ανάπτυξης που είναι συμβατές με την αρχή της διατήρησης αμείωτου του πολιτιστικού και φυσικού κεφαλαίου τους, προκειμένου να μην παραβιάζεται η φέρουσα ικανότητά τους ως παραδοσιακών ανθρωπογενών συστημάτων και ευαίσθητων οικοσυστημάτων (ΣτΕ 3641, 3637, 3628/2009 7μ., 3606/2007 7μ., 414/2005, 3406/2001 κ.ά.).

Δεδομένων των ανωτέρω, για τη σχεδίαση και τη διαχείριση οδικού δικτύου μονάδας Ο.Τ.Α., απαιτείται η προηγούμενη κατάρτιση Μελέτης Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων (Μ.Π.Ε.) και η έκδοση Απόφασης Έγκρισης Περιβαλλοντικών Όρων (Α.Ε.Π.Ο.) ή Πρότυπων Περιβαλλοντικών Δεσμεύσεων (στην περίπτωση αγροτικών οδών) από την αρμόδια περιβαλλοντική αρχή (ήτοι από την οικεία Αποκεντρωμένη Διοίκηση στην πλειοψηφία των περιπτώσεων), κατόπιν της οποίας εκτελείται το έργο.

Η δε Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων οφείλει να διαπνέεται από ολοκληρωμένη και μακράς προοπτικής προσέγγιση του προβλήματος. Επομένως, ως προς την διάνοιξη ή διαπλάτυνση ή επέκταση υφισταμένης οδού πρέπει να λαμβάνονται υπόψη, αφενός μεν οι επιπτώσεις του έργου τούτου στην ιεράρχηση και λειτουργικότητα των υφισταμένων τμημάτων του οικείου οδικού δικτύου, ούτως ώστε η νέα οδός, εντασσόμενη σε αυτό, να συναποτελέσει ενιαίο και λειτουργικό σύστημα, αφετέρου δε το φυσικό ανάγλυφο της περιοχής και τα γεωσυστήματα που μπορεί να επηρεασθούν από την ανωτέρω διάνοιξη ή διαπλάτυνση, ούτως ώστε να μην θίγονται οι λειτουργίες που συνάπτονται με τη γεωμορφολογία του χώρου και οι χρήσεις γης που συνεπεία αυτών επιβάλλονται.

Εκ των προδιαληφθέντων συνάγεται αδιαστίκτως ότι αποκλείονται οι αποσπασματικές και απρογραμμάτιστες πράξεις διαχείρισης του οδικού δικτύου, όπως η διάνοιξη, διαπλάτυνση, επέκταση ή/και κατάργηση οδών βάσει εντοπισμένων εκτιμήσεων, με γνώμονα την εξυπηρέτηση τοπικής ανάγκης χωρίς υπολογισμό των επιπτώσεων που αυτές ενδέχεται να έχουν, και μάλιστα όταν πρόκειται για μικρή νήσο όπου ακόμα και ένα μικρό οδικό έργο, ακριβώς λόγω της μικρής έκτασής της, έχει άλλες συνέπειες απ’ ότι εάν εκτελείτο σε μεγάλη νήσο ή στην ηπειρωτική χώρα. Τα ανωτέρω μάλιστα ισχύουν, κατά μείζονα λόγο, όταν η μικρή νήσος τυγχάνει και ιδιαίτερης προστασίας (Ολ. ΣτΕ 2486-7/2006, ΣτΕ 2124/2009, 601/2007, 3076/2004 κ.ά.), όπως εν προκειμένω ισχύει και για την Αμοργό.

Ως εκ τούτου, σε περίπτωση που οι ανωτέρω προϋποθέσεις δεν τηρούνται, κάθε πολίτης ή φορέας έχει το δικαίωμα, αλλά και την υποχρέωση (εφόσον πρόκειται για σύλλογο με καταστατικό σκοπό την προστασία του περιβάλλοντος, όπως εν προκειμένω ο Σύλλογός μας) να αναδείξει το γεγονός, αλλά και να αποτανθεί σχετικά στις αρμόδιες διοικητικές ή/και δικαστικές αρχές.

Αυτό ακριβώς πράξαμε και εμείς ως Σύλλογος, απευθυνόμενοι αρχικά στην Διεύθυνση Περιβάλλοντος της Περιφέρειας Νοτίου Αιγαίου. Κατόπιν δε των αυτοψιών στις οποίες προέβησαν τα στελέχη της ως άνω Διεύθυνσης, αποστείλαμε σχετική Επιστολή προς το Δημοτικό Συμβούλιο παραθέτοντας όλες τις παράνομες διανοίξεις και ζητώντας διευκρινίσεις και ενημέρωση. Ωστόσο, ο Δήμαρχος απάντησε εντελώς «τυπικά», χωρίς καμία ουσιαστική διάθεση αντιμετώπισης και τερματισμού της αυθαίρετης διάνοιξης οδών αλλά και αποκατάστασης των ήδη διαταραχθέντων τοπίων. Στη συνέχεια -και ως απόδειξη της καλή μας πρόθεσης- αντί να απευθυνθούμε στον αρμόδιο εισαγγελέα, προτιμήσαμε να προσφύγουμε στον Συνήγορο του Πολίτη, προκειμένου να δώσουμε την δυνατότητα στον Δήμο να επιλύσει και να αντιμετωπίσει εξωδικαστικά – διοικητικά το πρόβλημα.

Εξάλλου, ο Συνήγορος του Πολίτη είναι ανεξάρτητη διοικητική αρχή του ελληνικού κράτους που εκ του νόμου έχει ως σκοπό την διαμεσολάβηση μεταξύ των πολιτών και της Διοίκησης, δηλαδή των δημοσίων υπηρεσιών, των Ο.Τ.Α., των Ν.Π.Δ.Δ. κ.λ.π. με στόχο την καταπολέμηση της κακοδιοίκησης και την τήρηση της νομιμότητας.Εν προκειμένω, ο Συνήγορος του Πολίτη μελέτησε τον φάκελο της υπόθεσης των παράνομων διανοίξεων δρόμων στην Αμοργό και αφού αποφάνθηκε υπέρ των απόψεών μας, εκίνησε την διαδικασία διαμεσολάβησης, απευθυνόμενος σε όλους τους εμπλεκόμενους φορείς για τις κατά νόμο ενέργειές τους. Επομένως, δεν είναι ο Σύλλογός μας που αποφάνθηκε για την ύπαρξη των παράνομων διανοίξεων, αλλά οι αρμόδιες διοικητικές αρχές.

Ενδεικτικά, όσον αφορά την διάνοιξη στην περιοχή των Καψάλων, είναι σαφές ότι η αποκατάσταση του μνημείου αποτέλεσε πρόσχημα, δεδομένου ότι οι σχετικές εργασίες θα μπορούσαν να υλοποιηθούν και χωρίς την επίμαχη διάνοιξη. Συγκεκριμένα, τα υλικά για την απόσταση των 750 μέτρων, που είναι και το μήκος της διάνοιξης, θα μπορούσαν να μεταφερθούν πολύ εύκολα με βενζινοκίνητο cart, ειδικό για τη μεταφορά υλικών. όπως, άλλωστε, κατασκευάζονται και όλα τα κτήρια στα καλντερίμια των παραδοσιακών μας οικισμών. Αλίμονο στο νησί μας αν για κάθε εκκλησάκι, που χρήζει ανακαίνισης χρειαζόμαστε και μία διάνοιξη δρόμου, πολλώ δε μάλλον όταν πρόκειται για ένα ασκηταριό, του οποίου ο χαρακτήρας αναιρείται όταν δημιουργείται αμαξωτή πρόσβαση σε αυτό. Οι Αμοργιανοί που το έχτισαν εκεί πριν εκατοντάδες χρόνια, το έκαναν ακριβώς για να είναι απομονωμένο.

Ωστόσο, με χαρά ενημερωθήκαμε από την επιστολή του Δημάρχου πως η αποκατάσταση στο εκκλησάκι του Αγ. Ιωάννη του Χρυσοστόμου βρίσκεται σε τελικό στάδιο και τα θυρανοίξια θα πραγματοποιηθούν σύντομα. Αναμένουμε, λοιπόν, μετά τα εγκαίνια, να προχωρήσει και η αποκατάσταση της εργοταξιακής διάνοιξης, όπως είχε δηλώσει ο κ. Δήμαρχος στο Δ.Σ. το 2020.

Σημειωτέον δε ότι, ως Σύλλογος δεν είμαστε ενάντια στις διανοίξεις δρόμων γενικά και αόριστα. Υπάρχουν δρόμοι που είναι απαραίτητοι. Είμαστε όμως και θα είμαστε ενάντια σε διανοίξεις που γίνονται νύχτα με οχήματα χωρίς πινακίδες και χωρίς τις απαραίτητες Μελέτες Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων και τις οικείες εγκρίσεις από τις αρμόδιες αρχές. Όπως επίσης, είμαστε ενάντια σε διανοίξεις που γίνονται σε απομακρυσμένες περιοχές, με καθάρα τοπικώς εντοπισμένα κριτήρια και δη με σκοπό αγροτεμάχια να μετατραπούν σε οικοδομήσιμα οικόπεδα, χωρίς αυτές να έχουν υπαχθεί σε έναν ορθολογικό χωροταξικό σχεδιασμό για το σύνολο του οδικού δικτύου του νησιού μας. H διάνοιξη στην περιοχή των Χαλάρων είναι μία τέτοια περίπτωση. Πρόκειται για ένα μοναδικό αγροτικό τοπίο με ξερολιθιές, αλώνια και ταπεινά σταβλάκια. Ποιος θα αναλάβει την ευθύνη αν σε δέκα χρόνια χτιστεί ένα ξενοδοχείο 1.000 τ.μ σε αυτό το μέρος; Για ποιο λόγο η δημοτική αρχή ενέταξε στο τεχνικό πρόγραμμα την ηλεκτροδότηση του Ασφοντηλίτη δύο εβδομάδες αφότου έλαβε τη θετική γνωμοδότηση (του τοπικού συμβουλίου Μνημείων Νοτίου Αιγαίου), παρότι είχε διαβεβαιώσει το συμβούλιο πως δεν πρόκειται να υπάρξει ανοικοδόμηση στην περιοχή επικαλούμενη μάλιστα ως «δικαιολογία» ότι δεν υφίστανται υποδομές κοινής ωφέλειας και ιδιαίτερα δίκτυο ηλεκτροδότησης; Οι απαντήσεις στην δική μας ανάλυση είναι ευνόητες, εξ ου και έχοντας κάθε νόμιμο δικαίωμα, ως περιβαλλοντικός Σύλλογος, ενημερώσαμε αρμοδίως τις αδειοδοτικές αρχές για τις σοβαρότατες ελλείψεις που είχε ο φάκελος του έργου.

Εξάλλου, ο κ. Δήμαρχος γνωρίζει πολύ καλά πως χωρίς πολιτικές πιέσεις «άνωθεν» δε θα είχε χορηγηθεί ποτέ η έγκριση από την αρχαιολογική υπηρεσία, πολλώ δε μάλλον η «κολοβή» και άκρως αντιφατική γνωμοδότηση από τον ΟΦΥΠΕΚΑ, η οποία απεστάλη ημέρα Κυριακή (με κλειστή την υπηρεσία) απευθείας από τον προϊστάμενο της οικείας υπηρεσίας, ύστερα από εντολή του Υπουργού Περιβάλλοντος κ. Σκρέκα. Αυτές ακριβώς είναι οι πρακτικές που δεν αρμόζουν στους περήφανους και φιλόπονους νησιώτες, όπως παραπειστικά αναφέρατε στην επιστολή σας και όχι φυσικά η προάσπιση του φυσικού και πολιτιστικού περιβάλλοντος του νησιού μας με νόμιμα μέσα, όπως από την πρόσφατη ίδρυσή του μέχρι και σήμερα πράττει ο Σύλλογός μας.

Αναφορικά δε, με το τι ειπώθηκε στο τοπικό συμβούλιο μνημείων στη συνεδρίαση για τα Χάλαρα, έχουμε αιτηθεί εδώ και μήνες την παραλαβή των πρακτικών. Μόλις τα λάβουμε θα είναι χαρά μας να σας τα κοινοποιήσουμε, εάν και γνωρίζετε πολύ καλά ποιες ήταν οι θέσεις μας, καθώς έχετε λάβει και το Υπόμνημά μας, αλλά ήσασταν και παρών στις επίμαχες συνεδριάσεις του.

Τέλος η απόρριψη της αίτησης του Δήμου για την έγκριση της Ειδικής Οικολογικής Αξιολόγησης και κατά συνέπεια της έκδοσης Πρότυπων Περιβαλλοντικών Δεσμεύσεων αναφορικά με τον δρόμο στα Χάλαρα, από το αρμόδιο τμήμα Περιβάλλοντος της Περιφέρειας, έλαβε χώρα διότι το έργο «δεν είναι συμβατό με τα στοιχεία περιβαλλοντικής ευαισθησίας της περιοχής». Αν η δημοτική αρχή θεωρεί πως αυτή η απόφαση είναι εσφαλμένη έχει κάθε δικαίωμα να προσφύγει στη δικαιοσύνη.

Ας έρθουμε τώρα σε ένα άλλο άκρως σημαντικό σημείο της Επιστολής του Δημάρχου, όπου αποκαλεί τα μέλη του Συλλόγου μας αποικιοκράτες (!). Δεν είναι βέβαια η πρώτη φορά που γίνεται αναφορά στο ότι κάποια από τα μέλη μας δεν έλκουν καταγωγή από την Αμοργό. Σχετικές αναφορές έχουν γίνει και σε αρκετά Δημοτικά Συμβούλια. Σας ενημερώνουμε λοιπόν για το αυτονόητο: παρότι ορισμένα από τα μέλη μας δεν κατάγονται από την Αμοργό,είναι ωστόσο μόνιμοι κάτοικοι και δημότες αυτού του τόπου. Με απλά λόγια είναι άνθρωποι που έχουν επιλέξει να ζήσουν σε αυτόν τον τόπο και επομένως λόγω ακριβώς αυτής της τοπικής σχέσης που θεμελιώνουμε με το νησί, δικαιούμαστε να αγωνιζόμαστε για την προάσπιση του φυσικού και πολιτιστικού του περιβάλλοντος, αλλά και να εκφράζουμε την άποψή μας για κάθε τοπικό ζήτημα.

Ας σκεφτεί κανείς πόσο σαθρή βάση έχει το επιχείρημα του Δημάρχου, εάν απευθυνόταν για παράδειγμα στους κατοίκους της Αθήνας, όπου οι περισσότεροι έλκουν από αλλού καταγωγή. Κατά την λογική του, όσοι κάτοικοι του Λεκανοπεδίου Αττικής κατάγονται από άλλες περιοχές της χώρας, δεν θα έπρεπε να έχουν το δικαίωμα να εκφράζουν την άποψή τους σχετικά με τα κακώς κείμενα του εκάστοτε Δήμου στον οποίο κατοικούν. Είναι σαφές ότι η άποψη αυτή μας γυρίζει αιώνες πίσω, στην λογική των «αυτοχθόνων» και «ετεροχθόνων» της δεκαετίας του 1830.

Η ίδια αυτή λογική είναι που ενθαρρύνει επί της ουσίας τις φραστικές επιθέσεις, αλλά και τις ευθείες απειλές (περί εκδίωξης μας με «στηλιάρια»), τις οποίες έχουν δεχθεί αρκετά από τα μέλη μας το τελευταίο χρονικό διάστημα. Ακόμη και στον λογαριασμό του Δημάρχου σε γνωστό μέσο κοινωνικής δικτύωσης, έχουν αναρτηθεί από τρίτους αήθη και απαράδεκτα σχόλια εναντίον των μελών μας, με τον Δήμαρχο να εξακολουθεί να μην τα απομακρύνει, όπερ και καταδεικνύει ότι επί της ουσίας τα επικροτεί.

Βάσει των ανωτέρω, είναι απολύτως σαφές ότι δεν είμαστε εμείς που καλλιεργούμε κλίμα διχασμού. Τουναντίον, εμείς ως Σύλλογος είχαμε και έχουμε την διάθεση να συνεργαστούμε σε ζητήματα περιβάλλοντος και πολιτισμού τόσο με τον Δήμο όσο και με άλλες συλλογικότητες του νησιού. Θέλουμε και εμείς, όσο και οι υπόλοιποι κάτοικοι του νησιού, να αναπτυχθεί η Αμοργός, σεβόμενοι όμως την μακραίωνη ιστορία, το αναλλοίωτο στο πέρασμα των αιώνων μοναδικής ομορφιάς τοπίο, αλλά και το προστατευόμενο από ευρωπαϊκές και διεθνείς συνθήκες φυσικό περιβάλλον της.

Θέλουμε και εμείς ενεργειακή αυτονομία, όχι όμως βιομηχανικής κλίμακας αιολικά πάρκα στις κορυφογραμμές. Η μη αλλοίωση του φυσικού τοπίου μας από την αλόγιστη επέκταση των βιομηχανικών ΑΠΕ δεν αποτελεί απλώς επιθυμία. Ως σύλλογος έχουμε ξοδέψει πόρους και ενέργεια σε αυτή την κατεύθυνση. Σε καμία περίπτωση οι ενέργειες μας δεν έχουν γίνει για επικοινωνιακούς λόγους, όπως υπαινίσσεται ο Δήμαρχος στην Επιστολή του, και εάν πράγματι ενδιαφέρεται για αυτές μπορεί να μας ζητήσει επίσημη ενημέρωση όποτε θέλει.

Για να εκσυγχρονιστεί το νησί ενεργειακά χωρίς να απωλέσει το συγκριτικό του πλεονέκτημα, ήτοι το μοναδικό του ανάγλυφο και το σπάνιο περιβάλλον του, χρειάζεται συζήτηση όλων των φορέων, χρειάζονται σοβαρές μελέτες, χρειάζεται έρευνα και κοινή προσπάθεια. Αυτή είναι άλλωστε και η αρχική μας πρόθεση, το σημείο που οδήγησε στη δημιουργία του Συλλόγου “Νήσος Αμοργός”.

Για αυτόν ακριβώς τον λόγο και δεν πρόκειται να επιτρέψουμε σε καμία περίπτωση, να επικρατήσει καθεστώς ασυδοσίας και αδιαφάνειας στο νησί μας. Οι παράνομοι δρόμοι, οι καταλήψεις αιγιαλών από επιχειρήσεις χωρίς καμία απόφαση, η διάνοιξη γεωτρήσεων χωρίς καμία άδεια, η κοπή δημοτικών δέντρων επειδή ενοχλούν στη θέα, γεγονότα δηλαδή που συμβαίνουν κατά κόρον στο νησί μας, υπό την ανοχή (και σε ορισμένες περιπτώσεις υπό την καθοδήγηση) της δημοτικής αρχής, δεν μπορούν να γίνουν ανεκτές, καθώς οδηγούν με μαθηματική ακρίβεια στην αλλοίωση της ιδιοσυστασίας του νησιού μας. Επομένως, εάν εσείς πιστεύετε ότι όλα πάνε καλά εμείς έχουμε διαφορετική άποψη. Το νησί που παραλάβαμε «νοικοκυρεμένο» από την προηγούμενη γενιά, θέλουμε να το παραδώσουμε «νοικοκυρεμένο» και στην επόμενη. Είμαστε και θα είμαστε αντίθετοι σε όποιον προσπαθεί να το «ξεζουμίσει» με γνώμονα κοντόφθαλμα συμφέροντα.

ΠΗΓΗ