Όταν στη διάρκεια της πανδημίας ο Τζέιμς άρχισε να εργάζεται από το σπίτι του δεν διαπίστωσε κανένα πρόβλημα. Η εταιρία του, μία μεγάλη αλυσίδα λιανικής πώλησης στις ΗΠΑ, του παραχώρησε φορητό υπολογιστή και το σπίτι του έγινε το νέο του γραφείο. Ο Τζέιμς ήταν μέλος της εφοδιαστικής ομάδας, η δουλειά ήταν πάντα αρκετή και ποτέ δεν τέθηκε θέμα παραγωγικότητας. 

Γι αυτό έπαθε σοκ όταν μια μέρα, στο τέλος του περασμένου χρόνου, σε τηλεδιάσκεψη της ομάδας, του είπαν πως υπήρχαν κενά στην δουλειά του, δηλαδή κάποιες συγκεκριμένες ώρες που δεν παρήγαγε έργο.

«Bossware» – Το λογισμικό που σε παρακολουθεί χωρίς να το αντιλαμβάνεσαι

Μπορεί μία εταιρία να χρησιμοποιεί λογισμικό για να παρακολουθεί την παραγωγικότητα του εργαζόμενου; Ή ακόμα και για να καταγράφει κατά πόσο είναι ευχαριστημένος; Κι όμως τα εργαλεία παρακολούθησης, που είναι πλέον γνωστά ως «bossware», έχουν μπει στην κουλτούρα πολλών αμερικανικών και ευρωπαϊκών εταιριών.

Οι εργασιακές συνθήκες άλλαξαν λόγω της πανδημίας, η τηλεργασία μπήκε για καλά στη ζωή μας, πολλές εργασίες γίνονται πλέον αποκλειστικά εξ αποστάσεως. Μαζί αλλάζει και η εταιρική αντίληψη για την παραγωγικότητα.

«Η αύξηση του λογισμικού παρακολούθησης είναι μια από τις ιστορίες που δεν έχουν λεχθεί στη διάρκεια της πανδημίας», δήλωσε στον Guardian ο Άντριου Πέικς, αναπληρωτής γενικός γραμματέας του βρετανικού εργατικού συνδικάτου Prospect.

«Κι αυτό αφορά σχεδόν κάθε είδους εργασιακή σχέση», δήλωσε ο Ουιλνέιδα Νεγρόν, διευθυντής έρευνας και πολιτικής στον αμερικανικό μη κερδοσκοπικό οργανισμό Coworker, προσθέτοντας ότι αυτή τη στιγμή υπάρχει έξαρση στην παρακολούθηση εργαζομένων που έχουν γνωσιο-κεντρικά επαγγέλματα.

Πηγή: Unsplash

Έρευνα που έγινε τον περασμένο Σεπτέμβριο από την ιστοσελίδα Digital.com, με δείγμα 1250 εργαζόμενων, κατέληξε στο συμπέρασμα ότι το 60% των εργοδοτών που απασχολούν υπαλλήλους με τηλεργασία χρησιμοποιούν κάποιου είδους λογισμικό για την παρακολούθηση των εργαζόμενων. Η πιο συνηθισμένη μέθοδος είναι η καταγραφή χρήσης διαφόρων εφαρμογών. Και σχεδόν οι εννέα στις 10 εταιρίες παραδέχονται ότι απέλυσαν εργαζόμενους μετά την εγκατάσταση λογισμικού παρακολούθησης..

Ο αριθμός και το εύρος των εργαλείων που υπάρχουν για την αδιάκοπη παρακολούθηση της ψηφιακής δραστηριότητας των εργαζόμενων και την ενημέρωση των διευθυντικών στελεχών είναι εντυπωσιακός.

Η τεχνολογία παρακολούθησης μπορεί να εντοπίζει την χρήση συγκεκριμένων πλήκτρων, να φωτογραφίζει οθόνες, να παρακολουθεί τις κινήσεις του «ποντικιού», να ενεργοποιεί τις κάμερες που έχουν οι υπολογιστές και τα μικρόφωνα, ή να φωτογραφίζει τους χρήστες του υπολογιστή χωρίς να το γνωρίζουν. Και διαρκώς αναπτύσσεται η τεχνολογία της τεχνητής νοημοσύνης και οι αλγόριθμοι που υποστηρίζουν την συλλογή στοιχείων.

Παρακολούθηση στο όνομα της ασφάλειας και στο βάθος η εντατικοποίηση

Μία εταιρία που χρησιμοποιεί το λογισμικό RemoteDesk, παρακολουθεί εργαζόμενους που η φύση της δουλειάς τους είναι τέτοια ώστε να χρειάζεται ασφάλεια, όπως σε περιπτώσεις που δουλεύουν με πιστωτικές κάρτες. Η εταιρία καταγράφει μέσα από κάμερες web σε πραγματικό χρόνο την δραστηριότητα των εργαζόμενων, με το σκεπτικό ότι δεν πρέπει να έχουν στον χώρο τους τηλέφωνο, κάμερα, ή άλλο καταγραφικό όπου θα μπορούσαν να αποτυπωθούν προσωπικά δεδομένα των κατόχων ή στοιχεία των πιστωτικών καρτών.

Όμως παράλληλα παρακολουθείται ο εργαζόμενος ώστε να μην τρώει, ούτε να πίνει κατά τη διάρκεια της εργασίας του.

Στα τέλη του 2020 η Microsoft παρουσίασε ένα νέο προϊόν, το Productivity Score, που βαθμολογεί τον εργαζόμενο ανάλογα με το πόσο συχνά χρησιμοποιεί συγκεκριμένα apps, ή πόσο συχνά παρακολουθεί βιντεο-συσκέψεις και στέλνει μηνύματα στο ηλεκτρονικό ταχυδρομείο του. Τότε είχαν προκληθεί αντιδράσεις και η Microsoft έκανε αλλαγές στο λογισμικό ώστε να μην μπορεί να ταυτοποιηθεί ο εργαζόμενος.

Μίαν άλλη εταιρία, η Prodoscore, που ιδρύθηκε το 2016, έχει ρίξει στην αγορά ένα δικό της προϊόν που χρησιμοποιείται ήδη για την παρακολούθηση και βαθμολόγηση της παραγωγικότητας περίπου 5.000 υπαλλήλων διαφόρων εταιριών.

Πηγή: Pixabay

Κάθε εργαζόμενος παίρνει καθημερινά «σκορ παραγωγικότητας» για το οποίο ενημερώνεται ο διευθυντής του. Κι αυτό το σκορ είναι αποτέλεσμα λειτουργίας αλγόριθμων που υπολογίζουν μία σειρά δεδομένα που προέρχονται μεταξύ άλλων από το ηλεκτρονικό ταχυδρομείο, τα τηλέφωνα και τις εφαρμογές για την ανταλλαγή μηνυμάτων.

Μόνο οι μισοί από τους πελάτες της Prodoscore ενημερώνουν τους υπαλλήλους τους ότι παρακολουθούνται με το συγκεκριμένο λογισμικό.

Και αλγόριθμοι για το πόσο ευτυχισμένοι είναι οι εργαζόμενοι

Η ίδια εταιρία σχεδιάζει τώρα να παρουσιάσει ένα διαφορετικό λογισμικό, που θα είναι ένας «κατάλογος ευτυχίας/ ευεξίας», ώστε να μπορεί ο εργοδότης θα διαπιστώνει πως αισθάνονται οι υπάλληλοι κατά τη διάρκεια της εργασίας τους.

Όταν ο Τζέιμς αντιλήφθηκε τι συνέβαινε ενοχλήθηκε: «Δεν υπήρχε καμία ανθρώπινη προσέγγιση. Το θέμα ήταν ΄ οι αριθμοί σου δεν ταιριάζουν με αυτό που εμείς θέλουμε ΄, παρότι μπορείς να αποδεικνύεις ότι η δουλειά σου είναι καλή. Βλέπουν μόνο συγκεκριμένα ατομικά στοιχεία, σχεδόν σαν να είμαστε ρομπότ», λέει ο Τζέιμς.

Ένα ζήτημα που έχει προκύψει είναι η έλλειψη νομοθετικού πλαισίου που θα ορίζει τα δικαιώματα και τις υποχρεώσεις όσων εργάζονται εξ ΄αποστάσεως, αλλά και το πώς μπορούν οι εργοδότες να χρησιμοποιούν τους αλγόριθμους ώστε να μην καταστρατηγούνται βασικά δικαιώματα του ατόμου.

Η κατάσταση είναι κάπως καλύτερη στην Ευρώπη, σύμφωνα με τον Guardian, αλλά το σύστημα έχει κενά αφού δεν υπάρχει επαρκής επίβλεψη της εφαρμογής του νόμου.

Όσο για τον Τζέιμς, ψάχνει άλλη δουλειά, όπου οι «τοξικές» συνήθειες της παρακολούθησης δεν θεωρούνται εταιρική πρακτική.