Γράφει ο Χρήστος Πιέρρος*
Αν ο Κωστάκης Ανάν χρησιμοποιεί αυτόν τον τίτλο για να περιγράψει τη συλλογική σιωπή απέναντι στις παθογένειες της ελληνικής κοινωνίας, το παρόν άρθρο τον χρησιμοποιεί για να περιγράψει κάτι πιο επικίνδυνο: τη συλλογική σιωπή απέναντι στην κλιματική καταστροφή.
Σίγουρα δεν λείπει από το καθημερινό μας λεξιλόγιο, ενώ οι περισσότεροι από εμάς θεωρούμε ότι πρόκειται όντως για μια υπαρκτή απειλή. Κάπου εκεί σταματάει, όμως, η ενασχόλησή μας με το ζήτημα. Θεωρούμε ότι κάπου υπάρχουν κάποιες διεργασίες για την εφαρμογή μιας πράσινης ανάπτυξης, η οποία θα είναι αρκετή για να αποτρέψει την κλιματική αλλαγή ώστε εμείς να συνεχίσουμε απρόσκοπτα το ίδιο modus vivendi.
Σε αυτό το πλαίσιο δεν ενδιαφερόμαστε να ενημερωθούμε παραπάνω για το τι συμβαίνει και τι μπορούμε να κάνουμε. Αυτά είναι «ζητήματα ειδικών». Επίσης, τα media δεν παρέχουν καμία τέτοια πληροφόρηση. Για παράδειγμα, στις αρχές Μαΐου ο δείκτης θερμότητας που συνυπολογίζει θερμοκρασία και υγρασία κατέγραφε 57οC σε περιοχές της Ινδίας. Στα μέσα Μαΐου η θερμοκρασία στην Ιβηρική Χερσόνησο έφτασε τους 40ο C. Το θέμα δεν απασχόλησε τον Τύπο ιδιαίτερα.
Τον Απρίλιο η αρμόδια επιτροπή του ΟΗΕ, η IPCC, δημοσίευσε την έκθεσή της η οποία αναδείκνυε το πόσο γρήγορα κινούμαστε εκτός στόχων. Στην παρουσίαση της έκθεσης ο γ.γ. του ΟΗΕ τόνισε ότι αν θέλουμε να έχουμε κάποια ελπίδα μείωσης της εκπομπής των ρύπων σε ανεκτά επίπεδα θα πρέπει η μετάβαση της παραγωγής στις πιο ρυπαίνουσες οικονομίες να ξεκινήσει εντός του 2022.
Ζήτημα είναι αν υπήρξαν κάποια άρθρα που να ανέφεραν τη δήλωση αυτή. Την ίδια μέρα χιλιάδες επιστήμονες και ακαδημαϊκοί έκαναν συγκεντρώσεις διαμαρτυρίας. Μάλιστα, στη Μεγάλη Βρετανία οι επιστήμονες κολλούσαν την έκθεση στα τζάμια της κρατικής Υπηρεσίας Περιβάλλοντος. Μπορείτε να φανταστείτε την κάλυψη που έλαβε το γεγονός.
Μπορεί κανείς να προσάψει την αποσιώπηση των γεγονότων αυτών από την πλειονότητα του Τύπου σε εγκαθιδρυμένα συμφέροντα. Σίγουρα μεγάλες ωφελημένες από την τρέχουσα κατάσταση είναι οι εταιρείες εξόρυξης καυσίμων, οι οποίες φυσικά έχουν την απαραίτητη ισχύ για να προστατέψουν τα συμφέροντά τους μέσω lobbying και άλλων πρακτικών.
Είναι όμως μόνο αυτό το πρόβλημα; Δυστυχώς, η απάντηση είναι όχι. Ο ίδιος ο τρόπος ζωής μας αποτελεί αιτιώδη παράγοντα της κλιματικής κρίσης. Η εκτεταμένη κατανάλωση προϊόντων μιας χρήσης, η εκτεταμένη κατανάλωση μοσχαρίσιου κρέατος, η εκτεταμένη χρήση αυτοκινήτων είναι παραδείγματα του πώς η καταναλωτική συμπεριφορά μας συμβάλλει στην κλιματική αλλαγή. Οπως αναφέρει και η έκθεση της IPCC, αν θέλουμε να πιστεύουμε ότι έχουμε κάποια ελπίδα να επιτύχουμε τους περιβαλλοντικούς στόχους θα πρέπει να αλλάξει το καταναλωτικό πρότυπο ή αυτό που ο Veblen ονόμαζε «επιδεικτική κατανάλωση».
Αυτή η ανάγκη γίνεται εμφανής και από το πώς διαμορφώνονται οι προτάσεις των οικονομολόγων επί της κλιματικής αλλαγής. Θα μπορούσαμε, ίσως λίγο αυθαίρετα, να τους χωρίσουμε σε τρεις ομάδες. Η ομάδα «Πράσινη Ανάπτυξη», που είναι και η πιο δημοφιλής, ισχυρίζεται ότι με τις απαραίτητες επενδύσεις στην πράσινη ενέργεια θα μπορούσε να υπάρξει μια ήπια μετάβαση χωρίς να αλλάξουμε ιδιαίτερα τον τρόπο ζωής μας. Τα δεδομένα όμως δείχνουν ότι ήδη βρισκόμαστε εκτός στόχων και ένα τέτοιο σενάριο είναι μάλλον ουτοπικό.
Η ομάδα «Επιβεβλημένη Πράσινη Ανάπτυξη», λιγότερο δημοφιλής, είναι πιο ρεαλιστική και ισχυρίζεται ότι πέρα από τις πράσινες επενδύσεις είναι απόλυτα κρίσιμο να θυσιάσει η τωρινή γενιά την κατανάλωσή της, ώστε να μπορέσει η επόμενη γενιά να έχει ένα πιο υγιές καταναλωτικό πρότυπο. Τέλος, υπάρχει η λίγο περισσότερο δημοφιλής ομάδα «Αποανάπτυξη», η οποία προτείνει ριζική αλλαγή του προτύπου παραγωγής και κατανάλωσης. Δεδομένου ότι η πρώτη ομάδα προτείνει κάτι μη βιώσιμο, το βάρος πέφτει στις άλλες δύο.
Ανεξάρτητα από τις χαοτικές διαφορές που έχουν μεταξύ τους, αυτό που ενώνει και τις δύο ομάδες είναι ότι αντιλαμβάνονται το καταναλωτικό πρότυπο ως καταστροφικό στην παρούσα μορφή του και για αυτό είτε πρέπει να μπει σε παύση (ομάδα «Επιβεβλημένη Πράσινη Ανάπτυξη») ή να αλλάξει (ομάδα «Αποανάπτυξη»). Και εδώ επανερχόμαστε στον δικό μας ρόλο. Ούτε έχουμε κάποια ουσιαστική πληροφόρηση για όλα τα παραπάνω ούτε μας ενδιαφέρει να αποκτήσουμε. Η αναισθησία είναι βολική όσο δεν χρειάζεται να αλλάξουμε τον τρόπο που ζούμε. Ωστόσο, ο χρόνος κυλάει γρήγορα εις βάρος μας. Εάν συνεχιστεί η τωρινή κατάσταση, τότε το ερώτημα δεν είναι αν θα καταφέρουμε να αλλάξουμε εμείς, αλλά αν θα μπορέσουμε να προσαρμοστούμε σε συνθήκες επισιτιστικής κρίσης, μαζικής κλιματικής μετανάστευσης και άλλες ανάλογες.
* μεταδιδακτορικός ερευνητής Οικονομικών στο ΕΚΠΑ και ερευνητή στο ΙΝΕ-ΓΣΕΕ
-ΣΧΕΤΙΚΟ είναι και το ακόλουθο άρθρο του Τάσου Τσακίρογλου:
Εχει πλέον γίνει κλισέ η ρήση του κριτικού της λογοτεχνίας Φρέντρικ Τζέιμσον, ότι «είναι πιο εύκολο να φανταστεί κανείς το τέλος του κόσμου, παρά το τέλος του καπιταλισμού», την οποία ο ίδιος απέδωσε «σε κάποιον που κάποτε το είπε». Οπως τονίζει, όμως, ο δημοσιογράφος του περιοδικού New York, Ντέιβιντ Γουάλας-Γουελς στο βιβλίο του «Ακατοίκητη Γη: μια ιστορία του μέλλοντος» (εκδόσεις Μεταίχμιο), «αυτός ο κάποιος σήμερα θα έλεγε: γιατί να μη συμβούν και τα δυο ταυτόχρονα;»...
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου