Οι δισεκατομμυριούχοι του μπαμπά

Άρης Χατζηστεφάνου | Η Εφημερίδα των Συντακτών 04/12/2021

Η περίπτωση του γιου Έλληνα βιομηχάνου, τον οποίο ο Κ. Μητσοτάκης παρουσίασε ως πρότυπο επιτυχημένου, επαναπα­τρισθέντα επιχειρηματία, επειδή κατάφερε να πιάσει δουλειά στο… εργοστάσιο του μπαμπά του, αποτελεί τον κανόνα και όχι την εξαίρεση των «αυτοδημιούργητων» επιχειρηματιών του πλανήτη.

Όταν στις 2 Φεβρουαρίου του 1842 ο Αμερικανός πολιτικός Χένρι Κλέι χρησιμοποίησε για πρώτη φορά τον όρο αυτοδημιούργητος (self-made man) για να περιγράψει τον Βενιαμίν Φραγκλίνο, πιθανότατα δεν συνειδητοποιούσε ότι είχε μόλις δημιουργήσει τον δομικό μύθο πάνω στον οποίο στηρίζεται έκτοτε το αμερικανικό όνειρο. Σχεδόν 180 χρόνια αργότερα ο όρος self-made χρησιμοποιείται σχεδόν πάντα πριν από τη λέξη δισεκατομμυριούχος, ακόμη και αν ο εν λόγω επιχειρηματίας έχει κληρονομήσει το σύνολο της περιουσίας του από τον πατέρα του.

Λαμπρή εξαίρεση βέβαια στους «επιχειρηματίες του μπαμπά» αποτελεί ο Μπιλ Γκέιτς (περιουσία 129 δισ. δολάρια), ο οποίος ήταν παιδί… της μαμάς. Η Μέρι Γκέιτς (κόρη και εγγονή μεγάλων τραπεζιτών των ΗΠΑ) συμμετείχε μαζί με τον πρόεδρο της IBM, Τζον Όπελ στο διοικητικό συμβούλιο της United Way – μια ομπρέλα 1.800 μη κερδοσκοπικών οργανώσεων. Όταν λοιπόν ο Όπελ αναζήτησε ένα νέο λειτουργικό σύστημα για τους υπολογιστές της εταιρείας του, η Μέρι Γκέιτς «έσπρωξε» τον γιο της και την άγνωστη μέχρι τότε εταιρεία Microsoft. Η ανάθεση ήταν σκανδαλώδης, αφού η Microsoft δεν διέθετε ακόμη δικό της λειτουργικό σύστημα. O Μπιλ Γκέιτς ουσιαστικά αγόρασε το λειτουργικό QDOS από την εταιρεία Seattle Computer Products, η οποία με τη σειρά της είχε δανειστεί (κάποιοι λένε κλέψει) στοιχεία από το λειτουργικό του πρωτοπόρου προγραμματιστή Γκάρι Κίλνταλ.

Λιγότερο εντυπωσιακή αρχίζει να φαντάζει και η πορεία του δισεκατομμυριούχου Ίλον Μασκ (285 δισ. δολάρια), αν σκεφτεί κανείς ότι ο πατέρας του, μεταξύ άλλων επιχειρηματικών δραστηριοτήτων στο καθεστώς απαρτχάιντ της Νότιας Αφρικής, διέθετε και μισό ορυχείο διαμαντιών στη Ζάμπια (όπου παιδιά δουλεύουν σε συνθήκες απόλυτης εξαθλίωσης σε διάφορα ορυχεία). Αν και ο ίδιος ο Μασκ δηλώνει ότι έχτισε μόνος του την αυτοκρατορία του, τα παιδικά του χρόνια χαρακτηρίζονταν από την πολυτελή ζωή και την εκπαίδευση που προσέφερε η οικογενειακή περιουσία.

Από την πλευρά του, ο Τζεφ Μπέζος (200 δισ. δολάρια) ενδέχεται να είχε παραμείνει ένας απλός πλασιέ βιβλίων στο ίντερνετ εάν οι γονείς του δεν του είχαν προσφέρει ένα «μικρό» δάνειο 245.573 δολαρίων το 1995 για να στηρίξει την Amazon. Όσο για τον τρίτο πλουσιότερο άνθρωπο στον κόσμο, τον Μπερνάρ Αρνό της Louis Vuitton (200 δισ. δολάρια), ύστερα από τις σπουδές του στα καλύτερα Πανεπιστήμια της Γαλλίας, έπιασε την πρώτη του δουλειά στην κατασκευαστική εταιρεία του πατέρα του.

Παρόμοιες είναι οι ιστορίες δεκάδων ακόμη δισεκατομμυριούχων που συναντάμε στη λίστα των 100 πλουσιότερων ανθρώπων του κόσμου. Ακόμη και αν οι γονείς τους δεν διέθεταν αμύθητες περιουσίες, σχεδόν όλοι μεγάλωσαν σε ένα περιβάλλον το οποίο τους διέκρινε από τη συντριπτική πλειονότητα των κατοίκων του πλανήτη. Ο Μαρκ Ζούκερμπεργκ της Facebook (126 δισ. δολάρια), παραδείγματος χάριν, είχε τη δυνατότητα να σπουδάσει στην ιδιωτική ακαδημία Phillips Exeter (ετήσιο κόστος διδάκτρων 57.000 δολάρια), ενώ από τα 11 του χρόνια είχε τον προσωπικό του καθηγητή που του μάθαινε προγραμματισμό (γεγονός που προφανώς του έδωσε τον τίτλο του «παιδιού θαύματος» των υπολογιστών). Η μητέρα του Σεργκέι Μπριν (121.9 δισ. δολάρια) ήταν ερευνήτρια στη NASA, ενώ ο πατέρας του Γουάρεν Μπάφετ (105,2 δισ. δολάρια) ήταν μεγαλο-επενδυτής και γερουσιαστής επί σειρά ετών.

Δεν είναι βέβαια τυχαίο ότι στη λίστα των δέκα μεγαλύτερων δισεκατομμυριούχων του πλανήτη συμπεριλαμβάνονται μόνο λευκοί άντρες από τις ΗΠΑ και την Ευρώπη (προ ημερών έπεσε από τη δέκατη θέση ο Ινδός Μουκές Αμπάνι – ο οποίος επίσης κληρονόμησε τη αμύθητη περιουσία του από τον πατέρα του).

Προφανώς θα ήταν άδικο να αποδώσουμε τις αμύθητες περιουσίες αυτών των ανθρώπων μόνο στο περιβάλλον που δημιούργησαν για αυτούς οι γονείς τους. Αρκετοί κατάφεραν να διαπρέψουν μέσα από τακτικές απάνθρωπης υπερεκμετάλλευσης των εργαζομένων τους (Μπέζος, Μασκ), με κρατικοδίαιτες συνεργασίες με το αμερικανικό Δημόσιο και κυρίως συμβόλαια για το Πεντάγωνο (Μπέζος, Μασκ, Γκέιτς) και φυσικά με την άμεση ή έμμεση υφαρπαγή πόρων των πολιτών μέσω της μεταφοράς των εταιρειών τους σε φορολογικούς παραδείσους.

Ας μην είμαστε λοιπόν άδικοι και κακεντρεχείς. Όλοι μπορούν να μετατραπούν στο απόλυτο σύμβολο της καινοτομίας, όπως ο Στιβ Τζομπς της Apple, και να γίνουν δισεκατομμυριούχοι. Αρκεί στα κινέζικα εργοστάσια που παράγουν τις συσκευές σου να τοποθετήσεις μεγάλα δίχτυα, ώστε οι εργάτες να μην μπορούν να αυτοκτονήσουν πηδώντας από την ταράτσα του κτιρίου.