Το βιβλίο (κόμικ) της εβδομάδας: «Στον μακαρίτη Αϊ-Βασίλη» (A Babbo morto), του Τζεροκαλκάρε, σε μετάφραση του Γιάννη Μιχαηλίδη, εκδόσεις POLARIS

…και από το Κομπάνι στο Ροβανιέμι

Του Γιάννη Ιατρού

Η πρώτη αυτοτελής έκδοση του Τζεροκαλκάρε στα ελληνικά κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Polaris, λίγες μέρες πριν από τα Χριστούγεννα, προσδίδοντας μια διαφορετική νότα στο γιορτινό κλίμα των ημερών.

«Ο Αϊ-Βασίλης είναι πλέον νεκρός! Το ιατρικό ανακοινωθέν για τον Αγιο, μεγιστάνα των παιχνιδιών και ιδιοκτήτη της εταιρείας Κλάους, συνταράσσει. Η απώλεια του μεγαλοβιομήχανου προκαλεί αλυσιδωτές αντιδράσεις, όπου εμπλέκονται οι κληρονόμοι του αλλά και τα ξωτικά που εργάζονται στα εργοστάσιά του και αντιμετωπίζουν το φάσμα της απόλυσης.

Η μεγάλη αβεβαιότητα οδηγεί σε βίαιες διαδηλώσεις και ένοπλο αγώνα των ξωτικών. Οι γιορτές καταστρέφονται! Τα παιδιά θα ξαναπάρουν δώρα; Ποιος κρύβεται πίσω από τις δολοφονίες ξωτικών; Ποιος χτυπά τους Ταρανδο-κοπ; Ποιοι θα μεταναστεύσουν σε αναζήτηση καλύτερης ζωής;

Τι θα γίνει μετά την απεργία των Ιπτάμενων ηλικιωμένων γυναικών που παραδίδουν τα Θεοφάνια τα παραδοσιακά γλυκίσματα στα "καλά" παιδιά; Υπάρχουν αρκετά κάρβουνα για να πάρουν τα "κακά" παιδιά ή οι ανθρακωρύχοι συμμάχησαν με τις Ιπτάμενες; Ο Αϊ-Βασίλης έφυγε, αλλά μετά τι;».

Μία από τις πιο πρόσφατες δουλειές του Τζεροκαλκάρε, «Στον μακαρίτη Αϊ-Βασίλη» (A Babbo morto), κυκλοφόρησε στα ελληνικά λίγες μέρες πριν από τα Χριστούγεννα, από τις εκδόσεις Polaris, σε μετάφραση του Γιάννη Μιχαηλίδη.

Σημειώνοντας τεράστια επιτυχία στην Ιταλία, με περίπου 100.000 πωληθέντα αντίτυπα τις πρώτες εβδομάδες κυκλοφορίας του, τον χειμώνα του 2020, το ιδιαίτερο αυτό βιβλίο κόμικς αποτελεί μια εναλλακτική και πρωτότυπη προσέγγιση, όχι μόνο στο πνεύμα των Χριστουγέννων, αλλά και για τον καθιερωμένο τρόπο γραφής του δημοφιλούς καλλιτέχνη.

Ξεφεύγοντας από το κλασικό αυτοβιογραφικό μοτίβο που μας έχει συνηθίσει, ο Τζεροκαλκάρε στήνει μια αλληγορική ιστορία από το μηδέν, μες ένα ιδιαίτερο υπόβαθρο, παραλλάσσοντας πρόσωπα και καταστάσεις.

Οι βασικοί πρωταγωνιστές είναι πρόσωπα που όλοι γνωρίζουμε, τρόπον τινά, τίθενται όμως σε ένα ελαφρώς διαφορετικό και απρόσμενο πλαίσιο. Χαρακτηριστικό παράδειγμα ο… μακαρίτης Αϊ-Βασίλης, ο οποίος δεν μοιράζει απλά δώρα στα παιδιά όλου του κόσμου, αλλά λειτουργεί στο πλαίσιο μιας εξαιρετικά κερδοφόρου επιχείρησης παιχνιδιών, της Κλάους, στο Ροβανιέμι του Βόρειου Αρκτικού Κύκλου.

Ο θάνατός του πυροδοτεί μια σειρά από εξελίξεις, οι οποίες, αν απομονωθούν από αυτό το παράδοξο χριστουγεννιάτικο παζλ, βρίσκουν αναφορά στη σύγχρονη πραγματικότητα, τόσο σε εθνική όσο και σε παγκόσμια κλίμακα.

Οι διάδοχοι του μεγαλοεπιχειρηματία Αγίου Βασίλη δεν είναι άξιοι να συνεχίσουν το όραμά του – ο ένας είναι βουτηγμένος στα πάθη και απομονώνεται, ενώ η άλλη προσβλέπει μόνο στο πρόσκαιρο κέρδος. Αυτό έχει άμεσο αντίκτυπο στο εργατικό δυναμικό: απογοητευμένα από τη διαχείριση της νέας εργοδοσίας που περνά σε μαζικές απολύσεις, τα ξωτικά αποφασίζουν να διεκδικήσουν τα εργασιακά τους δικαιώματα. Απεργίες, διαδηλώσεις, συγκρούσεις με τους τηρητές του νόμου και της τάξης –τους ταράνδους!– οδηγούν σε αιματηρές αναταραχές.

Στο μεταξύ, ένας αθώος καταλήγει κατά τη διάρκεια των συμπλοκών και ενώ όλα δείχνουν ότι δολοφονήθηκε από τα όργανα του νόμου, αντί να διαλευκανθεί η υπόθεση, γινόμαστε μάρτυρες μιας εξωφρενικής συγκάλυψης. Οι κοινωνικές συγκρούσεις ταλαντεύουν τις εύθραυστες ισορροπίες, με αποτέλεσμα την προσφυγή στον ένοπλο αγώνα. Γρήγορα όμως μια προβοκάτσια με άρωμα παρακράτους θα ανατρέψει τη λαϊκή στήριξη στα αιτήματα των ξωτικών και θα καταλήξουν υπό διωγμό στο περιθώριο. Οποιος απειλεί τους πραγματικούς αυτουργούς των εγκλημάτων, καταλήγει αργά ή γρήγορα σε άσχημο τέλος.

Τοποθετημένα με έναν αφαιρετικό και αποσπασματικό τρόπο, τα διάφορα στοιχεία που συνθέτουν αυτή την αλληγορική χριστουγεννιάτικη ιστορία, σε πρώτη ανάγνωση ξενίζουν τον αναγνώστη, αφού έρχονται σε έντονη αντίθεση με το ευδιάθετο, γιορτινό κλίμα που αναμένει να αντικρίσει. Δεν του είναι όμως ξένα.

Η αυθαιρεσία των εργοδοτών, η εξυπηρέτηση οικονομικών συμφερόντων από την πολιτική ηγεσία, η αστυνομική βία και συγκάλυψη, η προσφυγιά και η περιθωριοποίηση, η δολοφονία μαρτύρων ή ερευνητών πολύκροτων υποθέσεων που φτάνουν αρκετά ψηλά στην πυραμίδα της εξουσίας, είναι όλα καταστάσεις με τις οποίες είμαστε δυστυχώς εξοικειωμένοι.

Αυτός ίσως να είναι και ο τελικός στόχος του Τζεροκαλκάρε. Η επιλογή των Χριστουγέννων ως οχήματος για την πολιτική και κοινωνική κριτική του στη σύγχρονη πραγματικότητα και τα ήθη που τη χαρακτηρίζουν δεν είναι διόλου τυχαία. Ερχόμενη σε κόντρα με τη λάμψη, τα χρώματα και τα ευχάριστα συναισθήματα με τα οποία είναι συνυφασμένο το έθιμο, η ουσία της ιστορίας είναι βαθιά κυνική, σκοτεινή και στενάχωρη.

Αυτή η υπέρμετρη αντίθεση, πέρα από τα χιουμοριστικά αντανακλαστικά, αναδεικνύει ακόμα περισσότερο τους προβληματισμούς που τίθενται. Το ερώτημα είναι, γιατί όλα αυτά δεν μας ενοχλούν το ίδιο, όταν τα βλέπουμε να συμβαίνουν γύρω μας;

Οι αντιθέσεις αναδεικνύονται και με τη διαρκή εναλλαγή εικαστικού ύφους, αφού οι ασπρόμαυρες σελίδες που παραπέμπουν σε νουάρ αστυνομικό ρεπορτάζ εναλλάσσονται με τις πολύχρωμες εικόνες που εκ πρώτης όψεως θυμίζουν παιδικό παραμύθι.

Ο Τζεροκαλκάρε

Κάποιες αναφορές ενδέχεται να ξενίσουν τον αναγνώστη που δεν είναι εξοικειωμένος με τα ιταλικά έθιμα της περιόδου. Χαρακτηριστική είναι η περίπτωση της Μπεφάνα, μιας ηλικιωμένης γυναίκας με μορφή μάγισσας που, σύμφωνα με την ιταλική λαϊκή παράδοση, πετάει με τη σκούπα της την παραμονή των Επιφανίων και μοιράζει γλυκά ή κάρβουνο στα καλά και κακά παιδιά αντίστοιχα. Οι επιμελητές της ελληνικής έκδοσης έχουν προσθέσει έναν πίνακα με σχετικές σημειώσεις.

Ο Τζεροκαλκάρε συστήθηκε στο ελληνικό κοινό μέσα από τις σελίδες του περιοδικού «Μπλε Κομήτη», με τη δημοσίευση σε συνέχειες του βραβευμένου του έργου, «Kobane Calling». Η κυκλοφορία τού «Στον μακαρίτη Αϊ-Βασίλη» αποτελεί την πρώτη αυτοτελή έκδοση δουλειάς του στη χώρα μας. Αμφότερα από τις εκδόσεις Polaris.

ΠΗΓΗ