Ηλίας Κονδύλης*: Ο ιδιωτικός τομέας υγείας είδε την κρίση ως ευκαιρία

«Οι πολλαπλές συρροές κρουσμάτων σε βιομηχανίες επεξεργασίας τροφίμων, σε μεγάλες αλυσίδες στο λιανικό εμπόριο, δεν αφήνουν περιθώρια ψευδαισθήσεων για το ταξικό πρόσημο της επιδημίας και στην Ελλάδα», τονίζει στο Πριν ο Ηλίας Κονδύλης, αναπληρωτής καθηγητής Πολιτικής Υγείας στην Ιατρική του ΑΠΘ και μέλος του Επιστημονικού Συμβουλίου του Κέντρου Έρευνας και Εκπαίδευσης Πολιτικών Υγείας (ΚΕΠΥ). Αναδεικνύοντας τον κερδοσκοπικό ρόλο του ιδιωτικού τομέα υγείας, που μονώθηκε απέναντι στην πανδημία, τονίζει πως κυβερνήσεις και ΕΕ προωθούν –παρά τα παθήματα της πανδημίας– την επικίνδυνη πολιτική των ΣΔΙΤ στην Υγεία.

Συνέντευξη στον Γιάννη Ελαφρό

▶ Έχουν ταξικό χρώμα οι συνέπειες της πανδημίας; Πού και πώς φαίνονται;

Οι επιδημίες διαχρονικά μπορεί να έχουν διαταξική διασπορά, αλλά διατηρούν σαφές ταξικό πρόσημο ως προς τις υγειονομικές, οικονομικές και κοινωνικές τους επιπτώσεις. Σας θυμίζω ότι ο Φρίντριχ Ένγκελς στο βιβλίο του Η κατάσταση της εργατικής τάξης στη Αγγλία είχε περιγράψει με λεπτομέρεια το πώς οι επιδημίες της χολέρας στις μεγαλουπόλεις της Αγγλίας θέρισαν κυριολεκτικά την εργατική τάξη, η οποία ήταν πιο ευάλωτη στην επιδημία, τόσο εξαιτίας των συνθηκών διαβίωσης της, οι οποίες ευνοούσαν τη διασπορά του λοιμογόνου παράγοντα, όσο και εξαιτίας του μειωμένου «αποθέματος υγείας» και των χρόνιων προβλημάτων υγείας της πριν τις επιδημικές κρίσεις.

Οι παρατηρήσεις του Ένγκελς σχεδόν 180 χρόνια μετά επαναλαμβάνονται με εμφατικό τρόπο. Οι φτωχογειτονιές του Μπρονξ στη Νέα Υόρκη, οι φτωχογειτονιές-γκέτο στο Παρίσι, μετρούν πολλαπλάσια κρούσματα και θανάτους από την Covid-19 σε σχέση με τις συνοικίες των πλουσίων. Η ίδια εικόνα επαναλαμβάνεται σε όλα τα μεγάλα αστικά κέντρα του καπιταλισμού, στο Λονδίνο, τη Βαρκελώνη, στις παραγκουπόλεις του Ρίο Ντε Τζανέιρο. Στην Ελλάδα, η έλλειψη στοιχείων σχετικά με τον αριθμό των Covid-19 θανάτων ανά κοινωνικοοικονομική θέση δεν μας επιτρέπει την επιστημονική διερεύνηση της παραπάνω τάσης και στη χώρα μας. Παρ’ όλα αυτά οι πολλαπλές συρροές κρουσμάτων σε βιομηχανίες επεξεργασίας τροφίμων, σε μεγάλες αλυσίδες στο λιανικό εμπόριο, δεν αφήνουν περιθώρια ψευδαισθήσεων για το ταξικό πρόσημο της επιδημίας και στην Ελλάδα.

▶ Όπου υπάρχουν χαμένοι, υπάρχουν και κερδισμένοι. Ποιοι κερδίζουν στον χώρο της υγείας από την υγειονομική κρίση;

Διαχρονικά, στις καπιταλιστικές κρίσεις αλλά και στις σύγχρονες επιδημικές κρίσεις του καπιταλισμού, ορθά επισημαίνετε ότι υπάρχουν χαμένοι και κερδισμένοι. Η φαρμακοβιομηχανία και ο ιδιωτικός κερδοσκοπικός τομέας υγείας σε διεθνές επίπεδο συγκαταλέγονται στους τελευταίους. Οι πολυεθνικές στον κλάδο του φαρμάκου με δημόσια χρηματοδότηση ανέπτυξαν τα εμβόλια και με διακρατικές παρεμβάσεις εξασφάλισαν την προστασία των ιδιοκτησιακών πνευματικών δικαιωμάτων των προϊόντων τους και τη μονοπωλιακή τους δύναμη ως προς την τιμή τους. Τα πνευματικά δικαιώματα θα έπρεπε να έχουν καταργηθεί ήδη από την αρχή της επιδημίας, προκειμένου να αντιμετωπιστεί η παγκόσμια αυτή απειλή της δημόσιας υγείας και να εξασφαλιστεί η έγκαιρη και καθολική πρόσβαση των πληθυσμών, σε παγκόσμιο επίπεδο, σε αποτελεσματικά και ασφαλή εμβόλια και φάρμακα. Το αποτέλεσμα αυτού του «προστατευτισμού» του κεφαλαίου βιώνουμε σήμερα με τις αλλεπάλληλες μεταλλάξεις του ιού, γέννημα της εκτεταμένης διασποράς του SARS-CoV2 σε χώρες με χαμηλή εμβολιαστική κάλυψη λόγω της μη πρόσβασης σε αναγκαία εμβόλια (π.χ. Ινδία, Ν. Αφρική).

▶ Υπάρχει κάποια πρώτη εικόνα από τα κέρδη και γενικότερα τα οφέλη του ιδιωτικού-κερδοσκοπικού τομέα υγείας;

Ο ιδιωτικός κερδοσκοπικός τομέας υγείας στους κλάδους της νοσοκομειακής περίθαλψης και της διαγνωστικής τεχνολογίας αντιμετώπισε και αυτός με τη σειρά του την κρίση ως ευκαιρία. Ο διαγνωστικός έλεγχος, για παράδειγμα, έναντι της Covid-19 στις περισσότερες χώρες του κόσμου αποτελεί ατομική ευθύνη και καλύπτεται από απευθείας πληρωμές των ασθενών, οδηγώντας τη συγκεκριμένη διαγνωστική βιομηχανία σε ράλι εσόδων και κερδών.
Όσο για τον νοσοκομειακό κλάδο, στις περισσότερες χώρες της Ευρώπης τα ιδιωτικά νοσοκομεία και κλινικές, με συνεχείς κρατικές παρεμβάσεις, παρέμειναν αμέτοχα στη μάχη κατά της Covid-19, μονώθηκαν κυριολεκτικά δηλαδή από Covid-19
περιστατικά και συνέχισαν να παρέχουν τις επιλεκτικές τους υπηρεσίες ως Covid-free ζώνες σε όσους ασθενείς μπορούν να αγοράσουν τις υπηρεσίες που προσφέρουν.

"Οι ιδιωτικές κλινικές διατήρησαν το 95%-99,5% της νοσοκομειακής τους υποδομής ως Covid-19 ελεύθερες ζώνες· στο ΕΣΥ έγιναν 98.000 λιγότερα χειρουργεία το πρώτο εξάμηνο του 2021"

Πρόσφατη μελέτη του ΚΕΠΥ για την Ελλάδα, η οποία παρουσιάστηκε στην ημερίδα που διοργάνωσε πριν λίγες ημέρες, έδειξε ότι. παρά τις συνεχείς επανατιμολογήσεις προς τα πάνω των ιδιωτικών Covid-19 υπηρεσιών και παρά τις συνεχείς φοροελαφρύνσεις που τους παρασχέθηκαν κατά τη διάρκεια της επιδημίας. οι ιδιωτικές κλινικές στη χώρα κατάφεραν να διατηρήσουν το 95% έως και το 99,5% της νοσοκομειακής τους υποδομής ως Covid-19 ελεύθερες ζώνες, αρνούμενες δηλαδή να συμβάλουν στη μάχη κατά της επιδημίας και επιβεβαιώνοντας τον κανόνα ότι οι ιδιώτες στην υγεία ακολουθούν τη ζήτηση και όχι την ανάγκη υγείας του πληθυσμού.

▶ Σε ποιο βαθμό μειώθηκε η δυνατότητα του πληθυσμού να αντιμετωπίσει τις υπόλοιπες, εκτός covid-19, ασθένειες στα δημόσια νοσοκομεία; Ποιες οι συνέπειες;

Δεδομένης της απουσίας του ιδιωτικού τομέα υγείας στη διαχείριση της επιδημίας στην Ελλάδα και της συνεχούς άρνησης της κυβέρνησης να επιτάξει χωρίς αποζημίωση τις υποδομές του, ο δημόσιος τομέας κλήθηκε να σηκώσει μόνος του το βάρος προστασίας της υγείας του πληθυσμού. Υπολογίζεται ότι πάνω από 120.000 Covid-19 ασθενείς νοσηλεύθηκαν στα νοσοκομεία του ΕΣΥ κατά τη διάρκεια των τεσσάρων επιδημικών κυμάτων από τον Φεβρουάριο του 2020 έως και σήμερα.

Η ανακατεύθυνση των υπηρεσιών του ΕΣΥ για την αντιμετώπιση της επιδημίας, δεδομένης της χρόνιας υποχρηματοδότησης και υποστελέχωσής του, οδήγησε αναπόφευκτα στην παραμέληση και πλημμελή αντιμετώπιση όλης της υπόλοιπης νοσηρότητας. Σύμφωνα με τα στοιχεία που παρουσιάστηκαν στην ημερίδα του ΚΕΠΥ, μόνο κατά τη διάρκεια των πρώτων έξι μηνών του 2021, πραγματοποιήθηκαν σχεδόν 98.000 λιγότερες χειρουργικές επεμβάσεις στα νοσοκομεία του ΕΣΥ σε σχέση με αυτές που ανέμενε κανείς βάσει των τάσεων προ πανδημίας, βάσει δηλαδή του μέσου ετήσιου αριθμού χειρουργικών επεμβάσεων την τριετία 2017-19.

▶ Η κυβέρνηση, και ευρύτερα η ΕΕ, επιμένουν στην κατεύθυνση ιδιωτικοποίησης του ΕΣΥ και ευρύτερα της περίθαλψης. Τι επιπτώσεις θα προκύψουν;

Σας θυμίζω ότι, όταν ξέσπασε η πανδημία, σειρά κυβερνητικών παραγόντων, στο ανώτατο μάλιστα επίπεδο, τόσο στην Ελλάδα όσο και συνολικά στην ΕΕ, εμφανίστηκαν μεταμελημένοι ως προς τις πολιτικές λιτότητας και αποδιάρθρωσης των δημόσιων υπηρεσιών υγείας που επί δεκαετίες σχεδίαζαν και υλοποιούσαν, αναγνωρίζοντας ότι τη στιγμή της ανάγκης μόνο τα δημόσια συστήματα υγείας ήταν παρόντα και ικανά να αντιμετωπίσουν την πρωτόγνωρη αυτή απειλή. σχεδόν δύο χρόνια μετά, οι μεταμέλειες αυτές μετατράπηκαν σε νέες πομπώδεις διακηρύξεις για τον ρόλο και των μέλλον των συμπράξεων δημόσιου-ιδιωτικού τομέα στην υγεία. Η εμπειρία και μόνο της πανδημίας νομίζω ότι αποδεικνύει σε κάθε καλόπιστο ότι οι περίφημες ΣΔΙΤ στη υγεία δεν είναι τίποτε άλλο παρά η παρασιτική συνύπαρξη των δεύτερων εις βάρος των πρώτων.

*Aναπληρωτής καθηγητής στο τμήμα Ιατρικής ΑΠΘ