Συνοριακά τείχη και οικολογική καταστροφή - Του Τζορτζ Μόνμπιοτ*

Από το 1990 έχουν υψωθεί σε ευρωπαϊκό έδαφος τείχη έξι φορές μεγαλύτερου μήκους από εκείνο του Βερολίνου, η πτώση του οποίου υποτίθεται πως σηματοδότησε την αρχή μιας νέας εποχής ελευθερίας | Dreamstime.com

 

Επιμέλεια: Τάσος Σαραντής

Ο αριθμός των περιφραγμένων συνόρων παγκοσμίως έχει αυξηθεί από 15 σε 70 από το τέλος του Ψυχρού Πολέμου. ● Σήμερα, υπάρχουν 47.000 χιλιόμετρα σκληρά προστατευόμενα σύνορα τα οποία απομονώνουν βιότοπους και δάση, προκαλώντας ανυπολόγιστη καταστροφή στην εγκλωβισμένη άγρια πανίδα.

Αυτός είναι ο αιώνας στον οποίο συγκλίνουν ανθρωπιστικές και περιβαλλοντικές καταστροφές. Η κλιματική κατάρρευση έχει διώξει πολλά εκατομμύρια από τα σπίτια τους και είναι πιθανό να εκδιώξει εκατοντάδες εκατομμύρια άλλους. Ο λιμός που συντρίβει τη Μαδαγασκάρη αυτή τη στιγμή είναι ο πρώτος που αναγνωρίστηκε από τον ΟΗΕ ως πιθανόν προκαλούμενος από την κλιματική έκτακτη ανάγκη.

Οι μεγάλες πόλεις βρίσκονται σε επικίνδυνη έλλειψη νερού καθώς οι υδροφόροι ορίζοντες αποστραγγίζονται. Η ατμοσφαιρική ρύπανση σκοτώνει 10 εκατομμύρια ετησίως. Οι συνθετικές χημικές ουσίες στο έδαφος, στον αέρα και στο νερό επιβάλλουν ανείπωτες επιπτώσεις τόσο στην οικολογία όσο και στους ανθρώπους.

Αλλά λειτουργεί και αντίστροφα. Οι ανθρωπιστικές καταστροφές ή, για την ακρίβεια, οι σκληρές και παράλογες αντιδράσεις των κυβερνήσεων σε αυτές προκαλούν οικολογική καταστροφή. Πουθενά αυτό δεν είναι πιο προφανές από την κατασκευή των συνοριακών τειχών.

Αυτή τη στιγμή, με τη βοήθεια 140 Βρετανών στρατιωτικών μηχανικών, η Πολωνία αρχίζει να χτίζει ένα χαλύβδινο τείχος ύψους 5,5 μέτρων, κατά μήκος 180 χιλιομέτρων των συνόρων της με τη Λευκορωσία. Η βοήθεια από τα βρετανικά στρατεύματα θα συνδράμει στην εξασφάλιση μιας νέας συμφωνίας όπλων μεταξύ του Ηνωμένου Βασιλείου και της Πολωνίας, αξίας περίπου 3 δισ. λιρών.

Το τείχος περιγράφεται ως μέτρο «ασφάλειας», όμως προστατεύει την Ευρώπη όχι από μια απειλή, αλλά από τις απεγνωσμένες ανάγκες ορισμένων από τους πιο ευάλωτους ανθρώπους στη Γη: ιδιαίτερα πρόσφυγες από τη Συρία, το Ιράκ και το Αφγανιστάν που δραπετεύουν από διώξεις, βασανιστήρια και μαζικές δολοφονίες.

Τους εκμεταλλεύτηκε σκληρά η κυβέρνηση της Λευκορωσίας, η οποία τους χρησιμοποίησε σαν πολιτικά όπλα. Τώρα, στα βάθη του χειμώνα, έχουν παγιδευτεί στα σύνορα, παγώνουν και λιμοκτονούν, χωρίς να έχουν να πάνε πουθενά.

Εγκλωβισμένα είδη

Οταν έπεσε το Τείχος του Βερολίνου, μας υποσχέθηκαν ότι αυτό σηματοδότησε την αρχή μιας νέας εποχής ελευθερίας. Αντίθετα, πολύ περισσότερα τείχη έχουν υψωθεί παρά πέφτουν. Από το 1990, η Ευρώπη έχει χτίσει συνοριακά τείχη έξι φορές μεγαλύτερα από το Τείχος του Βερολίνου.

Σε όλο τον κόσμο, ο αριθμός των περιφραγμένων συνόρων έχει αυξηθεί από 15 σε 70 από το τέλος του Ψυχρού Πολέμου. Σήμερα, υπάρχουν 47.000 χιλιόμετρα σκληρά προστατευόμενων συνόρων. Για όσους είναι παγιδευμένοι σε αυτά τα σύνορα, οι σκληρότητες του καπιταλισμού δύσκολα διακρίνονται από τις σκληρότητες του κομμουνισμού.

Οι ανθρωπιστικές επιπτώσεις αυτών των τειχών είναι καλά τεκμηριωμένες. Αλλά οι οικολογικές τους επιπτώσεις είναι επίσης καταστροφικές. Οι δρόμοι και οι γεωργικές εκτάσεις απομονώνουν την άγρια ζωή, αλλά τίποτα δεν αποκόβει ορισμένα είδη τόσο αποτελεσματικά όσο τα τείχη των συνόρων. Γνωρίζουμε τώρα ότι, ακόμη και σε μεγάλα καταφύγια άγριας ζωής, τα είδη άγριας ζωής μπορεί να μειωθούν προς την εξαφάνιση εάν δεν μπορούν να διασκορπιστούν και να αναμειχθούν με πληθυσμούς από αλλού.

Η γενετική τους ποικιλότητα μειώνεται, μειώνοντας την αναπαραγωγική τους επιτυχία και καθιστώντας τα πιο επιρρεπή σε ασθένειες. Τα φράγματα τα εμποδίζουν να μετακινηθούν καθώς οι συνθήκες αλλάζουν. Οι συνθήκες αλλάζουν πλέον πολύ γρήγορα, ως αποτέλεσμα της κλιματικής κατάρρευσης. Eνας εγκλωβισμένος πληθυσμός, σε πολλές περιπτώσεις, είναι καταδικασμένος.

Το νέο τείχος μεταξύ Πολωνίας και Λευκορωσίας, μεταξύ άλλων ζοφερών επιπτώσεων, θα τεμαχίσει στα δύο το δάσος Μπιαλοβιέζα, το μεγαλύτερο αρχαίο δάσος στην ευρωπαϊκή πεδιάδα. Ηδη, ένα προσωρινό φράγμα από κουλουριασμένο συρματόπλεγμα έχει περάσει στη μέση του δάσους, εμποδίζοντας τη μετακίνηση των διάσημων πληθυσμών από βίσονες, λύκους, κάπρους, λίγκες, ελάφια, άλκες και άλλα άγρια ζώα.

Κατάρρευση

Ωστόσο, οι τεράστιες οικολογικές συνέπειες αγνοούνται ευρέως. Δεν έχει διεξαχθεί εκτίμηση περιβαλλοντικών επιπτώσεων του τείχους της Πολωνίας, κατά παράβαση τόσο της οδηγίας της Ε.Ε. για τους οικοτόπους όσο και των διεθνών συνθηκών. Παρόμοιες καταστροφές συμβαίνουν σε όλο τον κόσμο. Ο φράχτης στα σύνορα που υψώθηκε μεταξύ Σλοβενίας και Κροατίας το 2015 θα μπορούσε να προκαλέσει τη σταδιακή εξαφάνιση του λίγκα στα Διναρικά Ορη. Πτώματα ελαφιών που πέθαναν φρικτά αφού πιάστηκαν στο αγκαθωτό του συρματόπλεγμα βρέθηκαν σε όλο το μήκος του.

Το φράγμα μεταξύ Ινδίας και Πακιστάν έχει προκαλέσει κατάρρευση στον πληθυσμό του Μαρχόρ του Κασμίρ (ένα σπάνιο και αξιοσημείωτο αγριόγιδο με στριφτά κέρατα). Οι μεγαλύτεροι φράχτες των συνόρων στον κόσμο χωρίζουν μεταξύ τους την Κίνα, τη Μογγολία και τη Ρωσία. Εχουν απομονώσει εναπομείναντες πληθυσμούς άγριων γαϊδάρων, μογγολικών γαζελών και άλλων απειλούμενων ειδών των στεπών.

Το τείχος του Τραμπ, που χωρίζει τις Ηνωμένες Πολιτείες από το Μεξικό, αποτελεί απειλή για πολλά σπάνια είδη θηλαστικών, καθώς και για την κουκουβάγια που πετάει πολύ χαμηλά για να περάσει το φράγμα. Στην οικολογία της ερήμου, οι πληθυσμοί επιβιώνουν με τον επανεποικισμό των περιοχών αφότου έχουν εκδιωχθεί από την ξηρασία. Τα τείχη σε πολλές περιπτώσεις θα το καταστήσουν αδύνατο.

Αν και τα συνοριακά τείχη προκαλούν πολύ θάνατο και ταλαιπωρία και είναι μόνο εν μέρει αποτελεσματικά στον δηλωμένο σκοπό του αποκλεισμού των ανθρώπων, είναι πλήρως αποτελεσματικά στον αποκλεισμό πολλών άλλων ειδών. Η ανθρωπότητα δεν γνωρίζει σύνορα, ούτε η άγρια ζωή. Δεν υπάρχει καμία σύγκρουση μεταξύ της φροντίδας για τον πλανήτη και της φροντίδας για τους ανθρώπους του. Στην πραγματικότητα, δεν μπορείτε να έχετε το ένα χωρίς το άλλο.

*Αναδημοσίευση από άρθρο του Βρετανού συγγραφέα, δημοσιογράφου και πολιτικού ακτιβιστή Τζορτζ Μόνμπιοτ (15/12/2021) στον Guardian.