Οι νεοφιλελεύθερες κυβερνήσεις και τα μέσα ενημέρωσης συχνά διαστρεβλώνουν την πραγματικότητα, όπως τώρα στη συζήτηση στη Βουλή και τις αναφορές στην αμερικανική τριτοβάθμια εκπαίδευση. Ας τα ξεκαθαρίσουμε λοιπόν. Σήμερα στις ΗΠΑ υπάρχουν δύο τύποι ιδιωτικών Πανεπιστημίων, τα μη κερδοσκοπικά και τα κερδοσκοπικά, δηλαδή τα μη κερδοσκοπικά θεωρούνται και αυτά ιδιωτικά Πανεπιστήμια. Διοικούνται από συμβούλια διαχειριστών ή ιδιωτικές εταιρείες και χρηματοδοτούνται από κληροδοτήματα, δωρεές και δίδακτρα των φοιτητών, αλλά και δημόσια κεφάλαια και δέχονται το 27% των Αμερικανών φοιτητών, ενώ τα δημόσια Πανεπιστήμια χρηματοδοτούνται από κρατικές και πολιτειακές αρχές μόνο και δέχονται το 73% των Αμερικανών φοιτητών.
Πόσο κοστίζει η λειτουργία ενός ιδιωτικού Πανεπιστημίου; Το Χάρβαρντ έχει κόστος λειτουργίας γύρω στα 6 δισεκατομμύρια δολάρια ετησίως, που προέρχονται κυρίως από δίδακτρα φοιτητών και δημόσια χρηματοδότηση. Τα κληροδοτήματα και οι δωρεές, ύψους περίπου 50 δισ. δολαρίων, επενδύονται στο χρηματιστήριο και τα κέρδη χρησιμοποιούνται για αυξήσεις μισθών των ανώτατων διοικητικών στελεχών και επιλεγμένων καθηγητών. Πρόκειται για μια κοινή παρανόηση ότι τα μη κερδοσκοπικά κολέγια δεν επιδιώκουν το κέρδος! Συχνά τα κληροδοτήματα επενδύονται σε αμφίβολης ποιότητας και κύρους εταιρείες (καπνοβιομηχανία, ορυκτά καύσιμα κ.λπ.) ή σε αντιδημοκρατικές χώρες που καταπιέζουν τα ανθρώπινα δικαιώματα.
Η προσήλωσή τους στο να μη δαπανούν κονδύλια από τις δωρεές είναι τόσο μεγάλη που ακόμη και την περίοδο Covid, όταν δεν υπήρχαν έσοδα από δίδακτρα, το Columbia προτίμησε να μειώσει τους μισθούς του διδακτικού προσωπικού αντί να αντλήσει ρευστό από το κληροδότημά του. Η επιρροή που ασκούν οι ιδιώτες δωρητές είναι πολύ μεγάλη, τόσο στα οικονομικά θέματα όσο και στα εκπαιδευτικά. Πρόσφατα, απείλησαν να αποσύρουν τη χρηματοδότηση όταν δεν τους άρεσαν οι απόψεις που εκφράζονταν (π.χ. για τη Γάζα και το Ισραήλ).
Στην πραγματικότητα, δεν υπάρχουν εντελώς ιδιωτικά Πανεπιστήμια στις ΗΠΑ. Ολα στηρίζονται σε κρατικές επιδοτήσεις, π.χ. ομοσπονδιακά φοιτητικά δάνεια, εκπτώσεις φόρου διδάκτρων, επιχορηγήσεις, απαλλαγή των εγκαταστάσεων από φόρους ιδιοκτησίας και πώλησης, καθώς και απευθείας υψηλότατες χρηματοδοτήσεις για έρευνα. Για παράδειγμα, το 25% του προϋπολογισμού του Κολούμπια προέρχεται από την κυβέρνηση, ενώ το 2021 το Χάρβαρντ πήρε 625 εκατομμύρια δολάρια από το κράτος, ενώ τα 5 δημόσια Πανεπιστήμια της Μασαχουσέτης πήραν μόνο 450 εκατομμύρια δολάρια.
Ολα τα αμερικανικά Πανεπιστήμια που θέλει η κυβέρνηση Μητσοτάκη να μιμηθούμε είναι ουσιαστικά ΚΡΑΤΙΚΟΔΙΑΙΤΟΙ οργανισμοί που δεν θα μπορούσαν να επιβιώσουν χωρίς την κρατική βοήθεια. Ωστόσο οι κρατικές επιδοτήσεις και ο ανταγωνισμός έχουν αυξήσει τα δίδακτρα τόσο στα ιδιωτικά όσο και στα δημόσια Πανεπιστήμια. Η πλειονότητα των φοιτητών αναγκάζονται να παίρνουν προσωπικά δάνεια, που χρειάζονται συνήθως δεκαετίες για να αποπληρωθούν. Η συσσώρευση φοιτητικού δανείου είναι άλλη μια μεγάλη φούσκα που απειλεί την οικονομία των ΗΠΑ.
Για όλους αυτούς τους λόγους, η δωρεάν δημόσια τριτοβάθμια εκπαίδευση αποτελεί κοινωνικό αίτημα που προωθούν οι Δημοκρατικοί Σοσιαλιστές, με επικεφαλής τον Μπέρνι Σάντερς. Αρκετές μελέτες έχουν δείξει ότι εάν καταργηθούν τα δίδακτρα στα δημόσια Πανεπιστήμια, πολλά μικρά και μεσαία ιδιωτικά Πανεπιστήμια θα καταρρεύσουν αφού ήδη αντιμετωπίζουν οικονομικά προβλήματα. Μία άλλη ιδιαιτερότητα των ιδιωτικών Πανεπιστημίων είναι ότι δεν οφείλουν να ακολουθούν νόμους όπως η ελευθερία της έκφρασης ή η ποσόστωση για τις μειονότητες, θέματα υψίστης σημασίας για το μέλλον μιας κοινωνίας.
Η ανώτατη παιδεία διαμορφώνει τις επόμενες γενιές του εργατικού δυναμικού και οικοδομεί τις δεξιότητές του και τους δεσμούς του με την αγορά εργασίας, μειώνοντας τις κοινωνικές και οικονομικές ανισότητες. Οσον αφορά τις φυλετικές διακρίσεις, τα ποσοστά των μαύρων και των ισπανόφωνων σε αυτά τα Πανεπιστήμια είναι πολύ χαμηλότερα από τον εθνικό μέσο όρο. Σύμφωνα με έρευνα του περιοδικού Time τα τελευταία χρόνια, τα ιδιωτικά κολέγια έχουν εγγράψει περισσότερους φοιτητές από το ανώτερο 1% παρά από ολόκληρο το κατώτερο μισό του πληθυσμού, ενώ τα παιδιά του ανώτατου 0,1% έχουν 50% περισσότερες πιθανότητες να γίνουν δεκτά από άλλα ισάξιά τους.
Γενικά αποδεικνύεται ότι οι φτωχότεροι μαθητές σπάνια ωφελούνται από τη φοίτηση στα ιδιωτικά Πανεπιστήμια. Με άλλα λόγια, τα ιδιωτικά κολέγια αφιερώνουν τεράστιους πόρους για την εκπαίδευση και την προώθηση των ήδη προνομιούχων φοιτητών. Πολλές φορές η εισαγωγή του 1% γίνεται και με νόμιμους (αλλά ανήθικους) τρόπους, όπως όταν οι πλούσιοι δωρητές και τα παιδιά των αποφοίτων έχουν προτεραιότητα ακόμη και αν δεν έχουν τα ακαδημαϊκά προσόντα. Αλλά και παράνομους τρόπους, όταν εκτός από το ότι στέλνουν τα παιδιά τους στα καλύτερα λύκεια και φροντιστήρια, οι πλούσιοι επίσης εξαπατούν το σύστημα: δωροδοκούν εξεταστές, προπονητές, καθηγητές και διοικητικούς υπαλλήλους.
Η πραγματικότητα είναι ότι τα ιδιωτικά κολέγια δεν είναι τόπος αξιοκρατίας, αλλά χώρος αυτοεξυπηρέτησης των ελίτ. Αν αναλογιστούμε λοιπόν αυτόν τον αμερικανικό εφιάλτη της ανώτατης εκπαίδευσης, συνειδητοποιούμε ότι στην Ελλάδα τα κακέκτυπά τους θα αποτύχουν γρήγορα, αλλά όχι πριν εισαχθούν δίδακτρα και επιβαρύνσεις για συγγράμματα και άλλες παροχές και στα δημόσια Πανεπιστήμια και μειωθεί αναγκαστικά η κρατική και ευρωπαϊκή χρηματοδότηση για την έρευνα, αφού τώρα θα πρέπει να λάβουν κομμάτι και τα ιδιωτικά.
Τα ελληνικά δημόσια Πανεπιστήμια χρειάζονται αυτά τα κονδύλια για να βελτιώσουν τις ανάγκες διοίκησης, κτιρίων και υποδομών, τεχνολογίας και έρευνας, να αυξήσουν τους μισθούς καθηγητών και διοικητικών υπαλλήλων, να δώσουν περισσότερα συγγράμματα και να στηρίξουν τη στέγαση των φοιτητών ώστε να αποφευχθούν οι ανισότητες και ο διχασμός στην κοινωνία λόγω της άδικης εξίσωσης πτυχίων. Εν τω μεταξύ, το Χάρβαρντ και το ΜΙΤ θα συνεχίσουν να προσελκύουν την ελίτ απλά και μόνο λόγω πρεστίζ.
Στην Ευρώπη τα καλύτερα Πανεπιστήμια είναι δημόσια - και τα λίγα ιδιωτικά δεν είναι πολύ σημαντικά. Γιατί; Επειδή αυτά ιδρύθηκαν όταν τα δημόσια Πανεπιστήμια ήταν ισχυρά και καλά χρηματοδοτούμενα, κάτι που δεν συμβαίνει στην Ελλάδα σήμερα που ξοδεύει πολύ κάτω από τον μέσο όρο της Ε.Ε. στην τριτοβάθμια εκπαίδευση. Εάν η κυβέρνηση θέλει να τροποποιήσει το Σύνταγμα, καλύτερα να το κάνει ορίζοντας υποχρεωτική ελάχιστη δαπάνη για την Παιδεία στα επίπεδα τουλάχιστον του εκάστοτε ευρωπαϊκού μέσου όρου. Αυτό θα βελτίωνε πραγματικά τα ελληνικά δημόσια Πανεπιστήμια και θα κρατούσε την πλειονότητα των φοιτητών στην Ελλάδα. Η εισαγωγή ιδιωτικών Πανεπιστημίων και κολεγίων δεν θα κάνει τίποτα από τα δύο.
* Ερευνήτρια στο Ινστιτούτο Γκόνταρντ της ΝΑSΑ και συμβεβλημένη καθηγήτρια στο Πανεπιστήμιο Columbia στη Νέα Υόρκη
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου