Από τις 8 έως τις 10 Δεκεμβρίου θα πραγματοποιηθεί στην Αθήνα ένα τριήμερο φεστιβάλ με θέμα τις παρεμβάσεις των ιδιωτικών ιδρυμάτων στο χώρο του πολιτισμού. Η πρωτοβουλία ανήκει σε οχτώ καλλιτεχνικούς φορείς: στο Κέντρο Ελέγχου Τηλεόρασης – ΚΕΤ, στο ΛΑΛΑ, στον Μετεωρίτη, στο Noucmas, στο or.andartspace, στο Ρομαντικό Πανεπιστήμιο  Αθηνών, στο Tanzterrain και στο twixtlab. Προς το παρόν οι παραπάνω φορείς δημιούργησαν την ιστοσελίδα ΠΑΡΑΔΕΙΣΟΙ – H(E)AVENS και μας καλούν να υποβάλουμε τις καλλιτεχνικές, ερευνητικές, ακτιβιστικές, πολεοδομικές, αρχιτεκτονικές ή δημοσιογραφικές προτάσεις μας, μέχρι τις 15 Σεπτεμβρίου 2023, στο heavens2023@protonmail.com.

Τί ώθησε τη σύμπραξη να προβεί στη διοργάνωση ενός τέτοιου φεστιβάλ;

Διαβάζουμε από την ιστοσελίδα της πρωτοβουλίας:

Τα τελευταία χρόνια, η όλο και μεγαλύτερη εμπλοκή ιδιωτικών ιδρυμάτων στους τομείς των εικαστικών και παραστατικών τεχνών, καθώς και στον ακαδημαϊκό χώρο, προκάλεσε μια σημαντική αναδιαμόρφωση του ελληνικού πολιτιστικού τοπίου. Σε τι αναφερόμαστε όμως όταν μιλάμε για «ιδιωτικά ιδρύματα πολιτισμού»; Ποια είναι τα κοινά τους σημεία και ποιες οι οργανωτικές, νομικές ή αισθητικές τους διαφορές; Πώς συνδέεται η πολιτιστική τους δράση με παρεμβάσεις στον αστικό ιστό; Υπάρχει στ’ αλήθεια, πίσω από κάθε σημαντικό ίδρυμα, ένας «φορολογικός παράδεισος» και ένα πλέγμα από «υπεράκτιες» εταιρίες; Σε ποια πολιτική και οικονομική συγκυρία αναδείχθηκαν; Σε τι είδους οφέλη προσβλέπουν, χρηματοδοτώντας απαιτητικές και ενίοτε μη κερδοφόρες προτάσεις στον χώρο των τεχνών και της έρευνας; Πώς ερμηνεύουμε το ενδιαφέρον που επιδεικνύουν για τη ζωντανή, εφήμερη τέχνη, τις παραστατικές τέχνες και το queer; Τι είδους επικοινωνία αναπτύσσουν όταν οικειοποιούνται έννοιες διαμορφωμένες μέσα σε κοινωνικούς αγώνες;

Πέρα από την αρχική φιλανθρωπική επιθυμία του εκάστοτε ιδρυτή τους, τι επιδιώκουν; Καμία από τις υποθέσεις που διατυπώνονται κατά καιρούς — να υποκαταστήσουν το κράτος σε ορισμένες βασικές του λειτουργίες, να εγκαινιάσουν μια πιο αποτελεσματική σχέση μεταξύ ιδιωτικού και δημοσίου τομέα, να αποδείξουν έμπρακτα, σε μια εποχή σαρωτικών ιδιωτικοποιήσεων, την υπεροχή της ιδιωτικής πρωτοβουλίας, να ενσαρκώσουν ένα είδος νέο-φιλελευθερισμού με ανθρώπινο πρόσωπο — δε φαίνεται να εξαντλεί το σύνθετο αυτό φαινόμενο.

Η λειτουργία τους εγείρει κρίσιμα ερωτήματα λογοδοσίας και διαφάνειας. Η εγκαθίδρυση κάθετων σχέσεων που δε βασίζονται στο δικαίωμα (των «από κάτω») αλλά στην εύνοια (των «από πάνω») συμβάλλει στη δημιουργία μιας συνθήκης μαικηνισμού και στον διαχωρισμό του καλλιτεχνικού κόσμου ανάμεσα σε ευνοούμενες και αποκλειόμενες προσωπικότητες ή ομάδες. Η ηγεμονική τους θέση δεν αμφισβητείται δημόσια παρά από μεμονωμένες φωνές, που δεν προέρχονται συνήθως από την καλλιτεχνική κοινότητα.

Εξού και η πρότασή μας: μέσω ενός άτυπου και υβριδικού φεστιβάλ, να φέρουμε κοντά ανθρώπους από τους χώρους της τέχνης, της έρευνας, του ακτιβισμού, της πολεοδομίας, της αρχιτεκτονικής και της ερευνητικής δημοσιογραφίας για να καλύψουμε το κενό που υπάρχει στον δημόσιο λόγο για τον ρόλο των ιδρυμάτων και να αρχίσουμε να επεξεργαζόμαστε τα κριτικά εργαλεία που μας λείπουν.

Όπως γράφει η Arundhati Roy στο δοκίμιο Capitalism: A Ghost Story: «Ίσως ήρθε η στιγμή να πάρουμε πίσω τη νύχτα.»

Άξονες έμπνευσης

Μερικοί άξονες πάνω στους οποίους μπορεί να βασιστεί η δημιουργία παρουσιάσεων, (παραστατικών) διαλέξεων, περφόρμανς, ταινιών, συζητήσεων, ποιητικών και άλλων έργων τέχνης, ερευνητικών προγραμμάτων, εργαστηρίων ή focus groups και κάθε είδους παρεμβάσεων είναι οι παρακάτω:

  • Πολιτική ιστορία των κοινωφελών ιδρυμάτων: τα μεταπολεμικά αμερικανικά ιδρύματα ως πρότυπα;
  • Σύγχρονα διεθνή ιδιωτικά πολιτιστικά ιδρύματα: ομοιότητες και διαφορές με τα αντίστοιχα ελληνικά.
  • Κοινωφελή ιδρύματα, επιχειρηματικά ιδρύματα, όμιλοι: οικονομική δομή και χρηματοδοτικό μοντέλο των ιδιωτικών ιδρυμάτων, στην Ελλάδα και στο εξωτερικό.
  • Τα ιδιωτικά ιδρύματα ως έκφανση ενός καπιταλισμού απαλλαγμένου από το φόρο: «φορολογικοί παράδεισοι», off-shore εταιρίες, μηχανισμοί φορολογικής ελάφρυνσης.
  • Κριτικές αναλύσεις του «φιλανθρωπικού καπιταλισμού» και της «εταιρικής κοινωνικής ευθύνης».
  • Κοινωφελή ιδρύματα και greenwashing: ο τομέας της ναυτιλίας και ο αντίκτυπός του στην ατμοσφαιρική ρύπανση και την κλιματική αλλαγή.
  • Πολιτικό, κοινωνικό και οικονομικό πλαίσιο της ανόδου των ελληνικών ιδρυμάτων κατά την δεκαετία 2010-2020.
  • Ιδιωτικά ιδρύματα και σχέδια ιδιωτικοποίησης της καλλιτεχνικής εκπαίδευσης στην Ελλάδα.
  • Performance art, queer arts, street art και «block parties»: η επένδυση σε ζωντανές, εφήμερες και άυλες μορφές τέχνης ως πολιτικό και κοινωνικό κεφαλαίο.
  • Underground απομιμήσεις: η ιδρυματική οικειοποίηση λέξεων, διεκδικήσεων και πρακτικών που διαμορφώθηκαν σε κοινωνικά κινήματα & στον εναλλακτικό χώρο.
  • «Δημόσιος χώρος», «σχέδια ανάπλασης», real estate και νεοφιλελεύθερη πόλη: χωρικό αποτύπωμα των ιδρυμάτων και ψυχογεωγραφικές κριτικές αυτού του αποτυπώματος.
  • Το ιδιωτικό ίδρυμα ως ιδεολογικός φορέας: νεοφιλελεύθερες αναγνώσεις της «κοινωνίας των πολιτών».
  • Καλλιτεχνική επισφάλεια και εργασιακές συνθήκες έξω και μέσα από τα ιδρύματα.
  • «Πρότζεκτ αντί υποδομών»: η απουσία μακροπρόθεσμων και βιώσιμων προοπτικών.
  • Αντίβαρα στον δημόσιο και ιδιωτικό συγκεντρωτισμό: ο ανεξάρτητος DIY χώρος και το όνειρο μιας μη θεσμικής βιωσιμότητας.

Οι απαντήσεις στις προτάσεις θα σταλούν με e-mail μέχρι τις 15 Οκτωβρίου 2023.