Ο ΟΟΣΑ αποδομεί το «ψηφιακό θαύμα» της κυβέρνησης

ΒΑΣΙΛΗΣ ΡΕΜΠΑΠΗΣ/EUROKINISSI

Γιάννης Κιμπουρόπουλος

Αποκαλυπτικές κριτικές παρατηρήσεις για συγκεντρωτισμό, αλληλεπικάλυψη φορέων, χρονοβόρες διαδικασίες, γκρίζες και δαπανηρές διαδικασίες ανάθεσης των ψηφιακών έργων του δημόσιου τομέα περιλαμβάνει έκθεση του διεθνούς οργανισμού, σε συνεργασία με την Ε.Ε. ● Προβληματικές προδιαγραφές των συμβάσεων, κατακερματισμός των φορέων και των διαδικασιών στα έργα ψηφιακής μετάβασης θολώνουν την εξωραϊσμένη εικόνα του υπουργείου Ψηφιακής Διακυβέρνησης

Tο μικρό ψηφιακό θαύμα για το οποίο επαίρονται η κυβέρνηση και το αρμόδιο υπουργείο Ψηφιακής Διακυβέρνησης, που διαπρέπουν και στις απευθείας αναθέσεις κρίσιμων έργων τεχνολογικού εκσυγχρονισμού της δημόσιας διοίκησης και της παραγωγικής βάσης της χώρας, δεν είναι τόσο λαμπερό όσο φαίνεται. Και δεν το λέει αυτό η «κακή και προκατειλημμένη αντιπολίτευση», ούτε τα εκτός λίστας Πέτσα ΜΜΕ, που από εμπάθεια θέλουν να τσαλακώσουν την εικόνα του Κυριάκου Πιερρακάκη (ήδη αρκετά «τσαλακωμένου» από την άμεση ή έμμεση συσχέτισή του με το σκάνδαλο των υποκλοπών). Το λέει ο ΟΟΣΑ, σε πολυσέλιδη έκθεσή του υπό τον τίτλο «Τα προγράμματα ψηφιακού μετασχηματισμού του δημόσιου τομέα στην Ελλάδα».

Η έκθεση υποβλήθηκε στις 8 Δεκεμβρίου και είναι αναρτημένη στην ιστοσελίδα του ΟΟΣΑ από τις παραμονές των Χριστουγέννων, αλλά τα κριτικά συμπεράσματά της έχουν πνιγεί στη σιωπή από το εξαιρετικά επικοινωνιακό υπουργείο και τον λαλίστατο σε διάφορα δημόσια fora πολιτικό προϊστάμενό του. Η έκθεση του ΟΟΣΑ υλοποιήθηκε σε συνεργασία με τη Γενική Διεύθυνση Υποστήριξης Διαρθρωτικών Μεταρρυθμίσεων της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, από την οποία και χρηματοδοτήθηκε, στο πλαίσιο της τεχνικής βοήθειας για την ψηφιακή μετάβαση, που άλλωστε χρηματοδοτείται αδρά από το Ταμείο Ανάκαμψης.

Αν και ευγενικά και διακριτικά διατυπωμένη η κριτική της κυβερνητικής πολιτικής στο πεδίο του ψηφιακού μετασχηματισμού από τον ΟΟΣΑ, ήδη από τον πρόλογο της έκθεσης δεν φαίνεται να μασάει τα λόγια του: «Η Ελλάδα έχει αναδείξει τον ψηφιακό μετασχηματισμό ως κορυφαία προτεραιότητα τα τελευταία χρόνια. Αλλά ενώ η πρόοδος στην πολιτική δέσμευση αντανακλά αυτή τη μετατόπιση, η ανάπτυξη της θεσμικής ικανότητας του δημόσιου τομέα για επιτυχή υλοποίηση και λειτουργικότητα των έργων έχει καθυστερήσει.

Προκλήσεις

Τα έργα ψηφιακής τεχνολογίας και πληροφορικής και επικοινωνιών παρουσιάζουν πολλές προκλήσεις, όπως: 1) οι χρονοβόρες διαδικασίες, 2) η περιορισμένη αλληλεπίδραση με την αγορά, 3) η έλλειψη εστίασης στην ποιότητα και τις ευέλικτες διαδικασίες και, 4) οι δυνατότητες των επαγγελματιών στον τομέα των προμηθειών», αναφέρει ήδη από την εισαγωγή της η έκθεση του ΟΟΣΑ. Και προβάλλει εξ αρχής ως βασική υπόδειξη, εν όψει και της εισροής σημαντικών πόρων από το Ταμείο Ανάκαμψης, τη συγκρότηση ενός Γραφείου Διαχείρισης Εργων (Project Management Office) για τον συντονισμό και τον εξορθολογισμό της υλοποίησής τους. Θεωρούμε απίθανο οι ειδικοί του ΟΟΣΑ να μη γνωρίζουν την Ειδική Υπηρεσία Συντονισμού Ταμείου Ανάκαμψης που έχει συγκροτηθεί υπό τον αναπληρωτή υπουργό Οικονομικών Θ. Σκυλακάκη, ή το γεγονός ότι το υπουργείο Ψηφιακής Διακυβέρνησης ανέθεσε στις εταιρείες PriceWaterhouseCoopers και Grant Thornton τον σχεδιασμό των έργων που εντάχθηκαν στο Ταμείο Ανάκαμψης και την «αξιολόγηση του εύλογου κόστους των έργων» αντίστοιχα. Επίσης, μάλλον θα γνωρίζουν ότι η πρώτη εταιρεία, η PwC, εκλεκτό μέλος του κλαμπ Big4 των πολυεθνικών ελεγκτικών εταιρειών, εκτός από σύμβουλος σχεδιασμού του «Ελλάδα 2.0» είναι και ανάδοχος, στο πλαίσιο κοινοπραξίας με τη Unisystems, του πρώτου έργου ψηφιακού μετασχηματισμού που εντάχθηκε στο Ταμείο, του GOV.ERP για τη «Μεταρρύθμιση του Δημοσιονομικού Συστήματος», παραβιάζοντας κάθε έννοια ασυμβίβαστου και σύγκρουσης συμφερόντων (βλέπε έρευνα Reporters United – «Εφ.Συν»., «Το “χρυσό” Ταμείο και η εκλεκτή σύμβουλος», 24/10/2022). Πίσω από την πρόταση για ενιαίο συντονιστικό Γραφείο Διαχείρισης Εργων υπάρχει σαφής υπαινιγμός των ειδικών του ΟΟΣΑ για τον τρόπο που «μοιράζει» τα κρίσιμα έργα το αρμόδιο υπουργείο.

Από τις επιμέρους παρατηρήσεις της έκθεσης του ΟΟΣΑ για τον ψηφιακό «άθλο» της κυβέρνησης αξίζει να επισημάνουμε μερικές:

■ Οι λειτουργίες που βασίζονται σε πλατφόρμες εντός και εκτός υπουργείου Ψηφιακής Διακυβέρνησης περιορίζουν την πρόοδο στην αξιοποίηση των ευκαιριών του ψηφιακού μετασχηματισμού για τον δημόσιο τομέα.

■ Κάθε δημόσια αρχή συλλέγει δεδομένα κατά την εκτέλεση των καθηκόντων της. Η ευελιξία στην επαναχρησιμοποίηση και ανταλλαγή αυτών των δεδομένων παραμένει ανεπαρκής. Οι επιμέρους αρχές τείνουν να συλλέγουν τα ίδια δεδομένα για τα συστήματά τους, χωρίς να εξετάζουν τη δυνατότητα διασύνδεσης. Αυτό προκαλεί όχι μόνο κατάχρηση δεδομένων, αλλά και περιττή δαπάνη για τους πολίτες και για το κράτος.

■ Οι διαδικασίες δημόσιων συμβάσεων χαρακτηρίζονται από μεγάλες περιόδους υλοποίησης που περιορίζουν την ευελιξία στην παράδοση, έλλειψη στρατηγικής προηγμένων πρακτικών προμηθειών και χαμένες ευκαιρίες στις κεντρικές προμήθειες για ψηφιακές τεχνολογίες.

■ Απαιτείται δημιουργία Γραφείου Διαχείρισης Εργων (PMO) για την υποστήριξη της ανάπτυξης μιας συνεκτικής και δομημένης διαχείρισης έργων ψηφιακής μετάβασης.

■ Συστήνεται συνεκτική διαχείριση χρηματοδότησης ψηφιακών έργων, ώστε να διασφαλιστεί ότι οι επενδυτικές αποφάσεις παραμένουν ανεξάρτητες από τους μηχανισμούς χρηματοδότησης.

■ Απαιτούνται κριτήρια ποιότητας στην αξιολόγηση των προμηθειών, με λειτουργικές προδιαγραφές, και όχι απλώς περιγραφικοί και τεχνικοί όροι.

■ Πρέπει να διευκολυνθεί η πρόσβαση στις συμβάσεις των νεοφυών επιχειρήσεων και καινοτόμων μικρομεσαίων επιχειρήσεων.

■ Ο κατακερματισμός των θεσμικών φορέων και των διαδικασιών εντός του ίδιου υπουργείου εμποδίζει τη συνεκτική ψηφιακή διακυβέρνηση. Οι ρόλοι και οι εντολές τους είναι συχνά ασαφείς. Η θεσμική κουλτούρα δεν προωθεί τον συντονισμό.

■ Η τρέχουσα δομή του υπουργείου Ψηφιακής Διακυβέρνησης χαρακτηρίζεται από αλληλεπικάλυψη των φορέων που είναι αρμόδιοι για τις προμήθειες ψηφιακών έργων.

■ Το υπουργείο αφιερώνει σημαντικό χρόνο στη διαχείριση μικρών έργων, τα οποία θα μπορούσαν να υλοποιηθούν από αρμόδια υπουργεία.

■ Εστιάζοντας τα κριτήρια ανάθεσης μόνο στην τιμή αντί για την ποιότητα, οι αναθέτουσες αρχές συχνά δεν είναι σε θέση να αναθέτουν συμβάσεις σε παρόχους υψηλής ποιότητας που προσφέρουν αξιόπιστες λύσεις. Η επιλογή της χαμηλότερης τιμής αυξάνει τον κίνδυνο κακής εκτέλεσης και λιγότερο προηγμένης τεχνολογίας.

■ Οι υπερβολικά περιοριστικές τεχνικές προδιαγραφές είναι πιθανή αιτία κακής εκτέλεσης ψηφιακών έργων, καθώς αυτές οι προδιαγραφές μπορεί να αποδειχτούν υπερβολικά άκαμπτες, ακόμη και ξεπερασμένες τη στιγμή της υλοποίησης της σύμβασης (ή και φωτογραφικές ώστε να καταλήξουν τα έργα στους κατάλληλους αναδόχους, θα προσθέταμε εμείς).

Είναι μόνο ένα μικρό απάνθισμα από τις παρατηρήσεις της ειδικής έκθεσης του ΟΟΣΑ. Κολακευτικές δεν τις λες με τίποτα. Και αυτό εξηγεί προφανώς γιατί το αρμόδιο υπουργείο έχει αποφύγει οποιαδήποτε αναφορά στο περιεχόμενό της. Ωστόσο, η Κομισιόν που τη χρηματοδότησε μπορεί να δείξει μεγαλύτερο ενδιαφέρον.