«Υποδοχή Ουκρανών προσφυγόπουλων» και η πραγματικότητα στο Συμβούλιο της Επικρατείας - Του Γιώργου Αγγελόπουλου*

Την προηγούμενη Τρίτη ο κυβερνητικός εκπρόσωπος με περηφάνια δήλωσε ότι «το υπουργείο Παιδείας στο πλαίσιο της δράσης για το ‘Συμπεριληπτικό Σχολείο’ έχει θέσει σε ετοιμότητα σχολικές μονάδες για να υποδεχθούν παιδιά Ουκρανών προσφύγων».

Την ίδια ημέρα η κ. Υπουργός Παιδείας ανακοίνωνε πρωτοβουλία «για τη σύσταση ευρωπαϊκής Task Force για την υποστήριξη μαθητών και φοιτητών της Ουκρανίας». Έχει ενδιαφέρον αυτό το  όψιμο, μεταχρονολογημένο ενδιαφέρον για τα παιδιά με προσφυγικό προφίλ, μιας και χιλιάδες προσφυγόπουλα φοιτούν στα ελληνικά δημόσια σχολεία από το 2016. Από τον Ιούνιο του 2019 και μέχρι σήμερα τα Υπουργεία Παιδείας, Μετανάστευσης και Εσωτερικών καθώς και οι Περιφερειάρχες που εκλέχθηκαν με σχήματα υποστηριζόμενα από τη ΝΔ συστηματικά υπονομεύουν κάθε πτυχή της εκπαίδευσης των προσφυγόπουλων αποδομώντας συστηματικά όλο το θεσμικό και συμπεριληπτικό πλαίσιο που συγκροτήθηκε την προηγούμενη τετραετία. Αρκετά προσφυγόπουλα εμφανίζονται μεν να είναι γραμμένα στα σχολεία, ωστόσο με διάφορα προσκόμματα, που τεχνηέντως και με πολιτικές σκοπιμότητες δημιουργούνται, στην ουσία δεν φοιτούν συστηματικά.

Οι αναφορές που δημοσιεύονται από τους διεθνείς οργανισμούς και οργανώσεις αποδεικνύουν τη μείωση της συστηματικής φοίτησης παιδιών προσφύγων από το 2019 στο 2020. Επιπλέον, στο περιβάλλον της πανδημίας των επόμενων ετών δεν υπήρξε ούτε η ελάχιστη πρόβλεψη υποδομής για να συμμετέχουν τα προσφυγόπουλα στην εξ αποστάσεως εκπαίδευση. Σε αρκετές περιπτώσεις εφαρμόστηκαν κατ’ εξαίρεση ρυθμίσεις που εμπόδισαν την έξοδο των προσφυγόπουλων από τις δομές φιλοξενίας ενώ όλα τα υπόλοιπα παιδιά επανέρχονταν σταδιακά στα σχολεία. Η πολιτική αυτή είναι απολύτως σύμφωνη με όσα κατά καιρούς έχουν δηλώσει στελέχη της ΝΔ και της Ελληνικής Λύσης: τη δημιουργία ξεχωριστών σχολείων για τα προσφυγόπουλα και την εφαρμογή κάθε τακτικής ώστε να καθίστανται «αόρατα» στο εκπαιδευτικό σύστημα. Στον βαθμό που η δημιουργία ξεχωριστών σχολείων δεν μπορεί να γίνει φανερά γιατί αντίκειται σε διεθνείς συμβάσεις και συνθήκες, η υπονόμευση της εκπαίδευσης των προσφυγόπουλων επιλέχθηκε ως η πλέον δόκιμη πρακτική.

Υπήρξαν όμως και περιπτώσεις που τα Υπουργεία Παιδείας και Μετανάστευσης ξεπέρασαν τον εαυτό τους.

Μια τέτοια περίπτωση είναι η ύπαρξη ενός «σχολείου» αποκλειστικά για προσφυγόπουλα στο Δήμο Βόλβης. Από τον Οκτώβριο του 2016 όσα προσφυγόπουλα προέρχονταν από τις παρακείμενες στις λίμνες Μεγάλης και Μικρής Βόλβης δομές φιλοξενίας φοιτούσαν κανονικά στο Δημοτικό Σχολείο Προφήτη του Δήμου Βόλβης αλλά και σε άλλα σχολεία της περιοχής (π.χ. Λαγκαδίκια).

Ο μεγάλος αριθμός παιδιών που συγκεντρώθηκαν το 2019 στην προσφυγική δομή Βαγιοχωρίου ήταν αδύνατο να καλυφθεί από την πρωινή βάρδια στο Δημοτικό Σχολείο Προφήτη. Με διάφορα διοικητικά προσχήματα ολόκληρο το 2020 καθυστερούσαν οι διοικητικές πράξεις ορισμού των σχολικών μονάδων για την φοίτηση αυτών των παιδιών. Τελικά, το δημοτικό συμβούλιο Βόλβης σε συμφωνία με την Περιφερειακή Διεύθυνση Εκπαίδευσης Κεντρικής Μακεδονίας του Υπουργείου Παιδείας αποφάσισε να μετακινηθούν τα προσφυγόπουλα στο κατηργημένο από το 2010 Δημοτικό σχολείο της Νυμφόπετρας! Θα μπορούσαν βέβαια να επιλέξουν λύσεις που δεν υπαγορεύονταν από μια κομματική νοοτροπία και δεν θα οδηγούσαν στην απομόνωση των προσφυγόπουλων από σχολικές μονάδες φοίτησης όλων των άλλων παιδιών.

Η κατάσταση έγινε ακόμα πιο απαράδεκτη καθώς ο Πρόεδρος της Νυμφόπετρας -ο οποίος ήταν ανάμεσα σε αυτούς που είχαν πρωτοστατήσει το 2016 ώστε να μην γίνουν δεκτά τα προσφυγόπουλα στο Δημοτικό Σχολείο Προφήτη- αντέδρασε στη λειτουργία του σχολείου της Νυμφόπετρας και προχώρησε σε ξενοφοβικές αναφορές στα ΜΜΕ μιλώντας για «λαθρομετανάστες», επικαλούμενος μέχρι και ζητήματα δημόσιας υγείας. Τελικά, ορισμένοι κάτοικοι της Νυμφόπετρας προσέφυγαν στο Συμβούλιο της Επικρατείας. Ανεξαρτήτως των προτεραιοτήτων όσων εμπλέκονται στην υπόθεση στο τοπικό επίπεδο και ανεξαρτήτως της έκβασης της δίκης στο Συμβούλιο της Επικρατείας, το Υπουργείο Παιδείας δεν μπορεί πλέον να κρύψει την ύπαρξη ενός «σχολείου» που λειτουργεί αποκλειστικά για προσφυγόπουλα. Ενός «σχολείου» που υπάρχει δεδομένου ότι συγκεκριμένα στελέχη της πολιτικής ηγεσίας των Υπουργείων Παιδείας και Μετανάστευσης καθώς και της τοπικής αυτοδιοίκησης έχουν βάλει την υπογραφή τους σε συγκεκριμένες αποφάσεις και διοικητικές πράξεις.

Βρισκόμαστε ενώπιον ενός πρωτόγνωρου επανακαθορισμού θεσμικών διαδικασιών «επαναλειτουργίας σχολείου» και απαράδεκτων παιδαγωγικών πρακτικών όπου τα προσφυγόπουλα τοποθετούνται σε καθεστώς εξαίρεσης από τις σχολικές μονάδες φοίτησης όλων των άλλων παιδιών. Η κατάσταση αυτή δεν είναι παρά η κορυφή του παγόβουνου των στρατηγικών αποκλεισμού που συστηματικά προωθεί η ελληνική κυβέρνηση έναντι των προσφυγόπουλων. Το «ανύπαρκτο σχολείο» της Νυμφόπετρας δεν θα υπήρχε αν δεν είχε δρομολογηθεί το κλείσιμο πολλών δομών φιλοξενίας που οδήγησε σε μεγέθυνση του πληθυσμού στις εναπομένουσες δομές, που οδήγησε σε προβλήματα συγκέντρωσης των προσφυγόπουλων σε λίγες σχολικές μονάδες, που επιδεινώθηκε από τις ξενοφοβικές πιέσεις πολιτικών παραγόντων της ΝΔ και της Ελληνικής Λύσης, που συνοδεύτηκε από «καθυστερήσεις» στη  λήψη αποφάσεων και στην έκδοση διοικητικών πράξεων για την έγκαιρη έναρξη της φοίτησης των προσφυγόπουλων.

Σε λίγες μέρες στην αίθουσα του Συμβουλίου της Επικρατείας θα καταγραφεί η απτή πραγματικότητα ενός καθεστώτος εξαίρεσης έναντι των παιδιών προσφύγων.

Για τις ταυτόχρονες δηλώσεις της κ. Υπουργού Παιδείας περί πρωτοβουλιών «υποστήριξης μαθητών και φοιτητών» προσφυγικών καταβολών υπάρχει η αρχαιοελληνική λέξη «ύβρις». Οι ιστορικοί του μέλλοντος θα μπουν στον πειρασμό να γράψουν για ένα «σχολείο-μνημείο αποκλεισμού» της κ. Κεραμέως και του κ. Μηταράκη κάπου στη βόρεια Ελλάδα. Δεν υπάρχει καμία απολύτως αμφιβολία ότι η κυβέρνηση και ειδικά το Υπουργείο Παιδείας έχουν αριστεύσει στην διαστρέβλωση της πραγματικότητας και αυτό θα πράξουν και στην περίπτωση της Νυμφόπετρας.

Η άφιξη εκατοντάδων προσφυγόπουλων από την Ουκρανία ας γίνει η αφορμή για μια συνολική αναθεώρηση των ξενοφοβικών πολιτικών πρακτικών του Υπουργείου Παιδείας έναντι της απρόσκοπτης και συστηματικής φοίτησης όλων των προσφυγόπουλων ανεξαρτήτως φύλου, φυλής, χρώματος και θρησκείας στα σχολεία μας. Η αποσχολειοποίηση τα οδηγεί στην κοινωνική τους απομόνωση με όσα αρνητικά αυτό συνεπάγεται για τα ίδια, τις οικογένειες τους, τα ευρωπαϊκά κράτη υποδοχής, τις αξίες και πρακτικές μας ως κοινωνία. Ας φερθούμε σε αυτά ως ότι πρωταρχικά είναι: παιδιά που δικαιούνται την πρόσβαση στην εκπαίδευση.

*Αναπληρωτής καθηγητής ΑΠΘ

ΠΗΓΗ