Το μέλλον της πανδημίας κρίνεται στον Παγκόσμιο Νότο (ΠΙΝΑΚΑΣ)

του Ανδρέα Κοσιάρη

Με τον εμβολιαστικό εθνικισμό παγιωμένο και τις φαρμακοβιομηχανίες να αρνούνται να μοιραστούν την, εν πολλοίς δημόσια χρηματοδοτημένη, τεχνογνωσία για τα εμβόλιά τους, οι φτωχότερες χώρες του πλανήτη παραμένουν χωρίς πρόσβαση σε εμβόλια.

Πολλές χώρες της Αφρικής βρίσκονται σε μονοψήφια ποσοστά ανθρώπων με έστω μία δόση εμβολίου, ενώ σε ποσοστά κάτω ή λίγο πάνω από το 50% βρίσκουμε χώρες στην Κεντρική και Νότια Ασία, τη Μέση Ανατολή, την Καραϊβική, την Κεντρική και Νότια Αμερική, αλλά και την Ανατολική Ευρώπη και τα Βαλκάνια.

Η κύρια δικαιολογία των φαρμακευτικών, αλλά και των κυβερνήσεων που αρνούνται να πιέσουν και να μοιραστούν εμβόλια, είναι πως οι φτωχές χώρες του πλανήτη δεν έχουν τις υποδομές ούτε για την παραγωγή, ούτε για την αποθήκευση και παροχή των εμβολίων.

Στο ζήτημα της παραγωγής, αναμφίβολα το «επιχείρημα» είναι ψευδές. Όπως έχουμε γράψει στο παρελθόν, υπάρχουν πολυάριθμες εταιρείες σε όλο τον πλανήτη με τις απαραίτητες εγκαταστάσεις και τη διάθεση να παράξουν κάποιο από τα υπάρχοντα εμβόλια. Και αντιγράφοντας το mRNA εμβόλιο της Moderna, Αφρικανοί επιστήμονες έχουν αποδείξει στην πράξη ότι οι τεχνολογικές και επιστημονικές δυνατότητες υπάρχουν.

Στο ζήτημα της αποθήκευση και της διάθεσης, υπάρχει ένα ψήγμα αλήθειας — τα mRNA εμβόλια όντως χρειάζονται πολύ χαμηλές θερμοκρασίες αποθήκευσης. Όμως για τις φτωχές χώρες του πλανήτη, το μεγαλύτερο πρόβλημα παραμένει η τιμή τους και η δέσμευση της παραγωγής από τις πλούσιες χώρες.

Υπάρχουν όμως ελπίδες πως μία σειρά νέων εμβολίων, ίσως μπορέσει να δώσει λύση σε αυτή την τεράστια ανισότητα. Φτηνότερα, με ευκολότερη παραγωγή, αποθήκευση ή/και χορήγηση, φαίνονται να έχουν ισότιμη ή και μεγαλύτερη αποτελεσματικότητα από τα υπάρχοντα.

Αφενός υπάρχει το Novavax, που έχει ήδη λάβει εγκρίσεις σε πολλές περιοχές του κόσμου. Παραγωγή μιας μικρής αμερικανικής εταιρείας βιοτεχνολογίας, έχει λάβει κι αυτό δημόσια χρηματοδότηση στις ΗΠΑ. Σε αντίθεση με τα mRNA εμβόλια μπορεί να αποθηκευτεί σε θερμοκρασία ψυγείου έως 3 μήνες.

Περιέχει την πρωτεΐνη Spike που χρησιμοποιεί ο ιός SARS-CoV-2 για να μπει στα ανθρώπινα κύτταρα. Οι επιστήμονες την παράγουν μέσω της τροποποίησης ενός ιού εντόμων (βακουλοϊού), με τον οποίο μολύνουν κύτταρα σκόρου. Αυτή χορηγείται μαζί με μια ανοσοενισχυτική ουσία από τον φλοιό του δέντρου Quillaia, ώστε να ενισχύσει την παραγωγή αντισωμάτων. Η μέθοδος επιτρέπει τη φτηνή μαζική παραγωγή και τα αποτελέσματα των δοκιμών Φάσης ΙΙΙ είναι εξαιρετικά.

Άλλη μία ελπιδοφόρα περίπτωση, είναι το εμβόλιο που ανάπτυξαν δύο Αμερικανοί επιστήμονες, οι δρ. Μαρία Έλενα Μποτάζι και δρ. Πίτερ Χότεζ. Το εμβόλιό τους, που έχει την ονομασία CORBEVAX, δεν συνδέεται με καμία φαρμακευτική, μικρή ή μεγάλη. Οι δύο επιστήμονες ξεκίνησαν μία πρωτοβουλία ανάπτυξης εμβολίων για τον ιό SARS-CoV το 2003, την οποία μπόρεσαν να ανακατευθύνουν στον SARS-CoV-2.

Το CORBEVAX παράγεται μέσω του ζυμομύκητα Pichia pastoris, σε μία μέθοδο παρόμοια με αυτήν των εμβολίων κατά της Ηπατίτιδας Β. Έτσι, η παραγωγή του δεν απαιτεί φυτικά ή ζωικά κύτταρα και δείχνει να παρουσιάζει λιγότερες παρενέργειες από τα υπόλοιπα εμβόλια. Επιπλέον, οι δύο επιστήμονες το παρέχουν με ελεύθερη πατέντα. Ως αποτέλεσμα, η παραγωγή του είναι εξαιρετικά φτηνή.

Έχει λάβει έγκριση επείγουσας χρήσης στην Ινδία, όπου έγιναν και οι πρώτες δοκιμές Φάσης ΙΙΙ με πολύ καλά αποτελέσματα, ενώ άδειες για την παραγωγή του έχουν λάβει εταιρείες από την Ινδία, την Ινδονησία, το Μπαγκλαντές, τη Νότιο Αφρική και τη Μποτσουάνα.

Το CORBEVAX δεν έλαβε χρηματοδότηση από το πρόγραμμα Warp Speed της κυβέρνησης Τραμπ, και έχει αρκεστεί σε ιδιωτικές χορηγίες, με μεγαλύτερο χρηματοδότη μια εταιρεία παραγωγής βότκας (!). Οι δρες Μποτάζι και Χότεζ είναι υποψήφιοι για το βραβείο Νόμπελ Ειρήνης χάρη σε αυτή τους τη δουλειά.

Αλλαγή στην αντίληψή μας για τα εμβόλια πιθανόν να φέρουν και τα ρινικά σπρέι, με τουλάχιστον 12 διαφορετικά να αναπτύσσονται σε όλο τον κόσμο. Στόχος τους είναι να προσφέρουν καλύτερη αποτροπή μόλυνσης από τον ιό από τα ενδομυϊκά εμβόλια, παράγοντας αντισώματα στους αεραγωγούς, εκεί που ο οργανισμός πρωτοσυναντάται με τον ιό SARS-CoV-2. Ο σχεδιασμός των εμβολίων ρινικού σπρέι (και κάποιων εμβολίων νεφελοποιητή που επίσης αναπτύσσονται) είναι να λειτουργήσουν ως εύκολο και φτηνό μαζικό ενισχυτικό σε ήδη εμβολιασμένους.

Τέλος, υπάρχει πάντα η περίπτωση της Κούβας. Της χώρας που παρά το σκληρό εμπάργκο έχει αναπτύξει πέντε εμβόλια, τρία εκ των οποίων έχουν ΄΄ήδη χρησιμοποιηθεί με εξαιρετικά αποτελέσματα στην ίδια τη χώρα, και θα παρασχεθούν στον παγκόσμιο Νότο.

Η Κούβα έχει καταφέρει το 93,5% του πληθυσμού να έχει λάβει τουλάχιστον μία δόση, παρά τις γιγαντιαίες δυσκολίες, «πατώντας γκάζι» ειδικά τον Σεπτέμβριο του 2021, οπότε κατάφερε να ανεβάσει το ποσοστό από 50,1% σε 83,4% μέσα σε 30 ημέρες. Τα κουβανικά εμβόλια έχουν περιορίσει τους θανάτους σε μονοψήφιους αριθμούς έπειτα από ένα πολύ δύσκολο καλοκαίρι. Από το υψηλό των 98 θανάτων στις 15 Αυγούστου 2021, στους μόλις 3 που καταγράφηκαν στις 9 Φεβρουαρίου 2022. Συνολικά η Κούβα έχει θρηνήσει 8450 θύματα της πανδημίας.

Οι επιλογές αυτές, όλες τους φτηνότερες και πιο εύκολα παράξιμες από τα εμβόλια της Big Pharma, δείχνουν έναν πιθανό δρόμο για μία παγκόσμια αντιμετώπιση της πανδημίας. Όπως απέδειξε η έλευση της Όμικρον και των υποπαραλλαγών της, δεν υπάρχει λύση στο ζήτημα της πανδημίας πέρα από τον περιορισμό της αναπαραγωγής του ιού μέσα στα ανθρώπινα σώματα, δηλαδή τον περιορισμό της νόσησης από αυτόν και της μετάδοσής του.

Η επιλογή, των φαρμακευτικών και των κυβερνήσεων που τους παρείχαν δημόσια χρηματοδότηση, να διαφυλαχτούν τα οικονομικά κέρδη εις βάρος της υγείας των φτωχότερων του πλανήτη, ήταν εξαρχής ηθικά απαράδεκτη. Αποδείχτηκε και αναποτελεσματική. Τα «εμβόλια των φτωχών» έρχονται να δώσουν λίγη ελπίδα.