Το βιβλίο της εβδομάδας: «Αγριος καιρός: αναζητώντας τους υπεύθυνους για τους καύσωνες, τις πλημμύρες και τις καταιγίδες», της Friederike Otto, εκδόσεις του Ελληνικού Ανοικτού Πανεπιστημίου (ΕΑΠ)

O τυφώνας «Χάρβεϊ», όντας πολύ ισχυρότερος απ’ ό,τι θα ήταν χωρίς την ανθρωπογενή υπερθέρμανση, έπληξε το Χιούστον τον Αύγουστο του 2017, με ιδιαίτερη ένταση ανέμων και βροχοπτώσεων, προκαλώντας πρωτοφανείς καταστροφές, ύψους 190 δισ. δολαρίων, κάτι που τον κατέστησε την πιο δαπανηρή καταιγίδα στην ιστορία των ΗΠΑ

AP/DAVID J. PHILLIP

Αγριος καιρός και αγώνες για το κλίμα

Γράφει ο Τάσος Τσακίρογλου

Το βιβλίο της Γερμανίδας επιστήμονα του κλίματος, Φρεντερίκε Οτο, αποτελεί ένα σημαντικό εφόδιο στη μάχη κατά της κλιματικής κρίσης, δείχνοντας ότι οι αγώνες για το περιβάλλον μπορούν να έχουν αποτέλεσμα, με σύμμαχο τη νέα επιστήμη του Καταλογισμού.

«Κατά τη διάρκεια της ζωής μου, η θερμοκρασία στη Γη αυξήθηκε κατά 0,6 βαθμούς. Και μαζί μ’ αυτήν άλλαξε κάτι θεμελιώδες στις καιρικές συνθήκες. Αυτό το “κάτι” δεν μπήκε στη ζωή μας κάνοντας πάταγο, αλλά αργά και σταδιακά, όπως μια κακή συνήθεια ή μια σωματική ασθένεια».

Με τα λόγια αυτά περιγράφει η Γερμανίδα επιστήμονας του κλίματος, Φρεντερίκε Οτο, την κλιματική κρίση που πλέον σχεδόν καθημερινά και σε πολλά διαφορετικά μέρη του κόσμου δείχνει τα δόντια της με ακραία καιρικά φαινόμενα, όπως πλημμύρες, τυφώνες, καύσωνες, καταρρακτώδεις βροχές και καταστροφές υποδομών που κοστίζουν δισεκατομμύρια δολάρια κάθε χρόνο.

Στο βιβλίο της «Αγριος καιρός: αναζητώντας τους υπεύθυνους για τους καύσωνες, τις πλημμύρες και τις καταιγίδες», σε μετάφραση του Κωνσταντίνου Βοργιά, που κυκλοφόρησε προ μηνών από τις εκδόσεις του Ελληνικού Ανοικτού Πανεπιστημίου (ΕΑΠ), η Οτο μάς συστήνει μια νέα επιστήμη. Πρόκειται για την Επιστήμη Καταλογισμού Συμβάντων (Event Attribution Science), αλλά και το δίκτυο επιστημόνων που έστησε η ίδια το 2014 (World Weather Attribution): Παγκόσμιο [Δίκτυο] Καιρικού Καταλογισμού.

Το έργο της πρωτοπόρου επιστημονικής αυτής ομάδας είναι διπλό: αφ’ ενός να απαντά στους αρνητές της κλιματικής αλλαγής με εργαλείο συγκεκριμένα επιστημονικά δεδομένα και αφ’ ετέρου να υπολογίζει τη συμβολή κρατών, κυβερνήσεων και ιδιωτικών επιχειρήσεων ορυκτών καυσίμων στην αλλαγή του κλίματος, αλλά και σε συγκεκριμένα πολύ ακραία καιρικά φαινόμενα με τεράστιο κόστος σε υλικές ζημιές σε διάφορους τόπους ανά τον κόσμο.

Ενα τέτοιο παράδειγμα ήταν ο τυφώνας «Χάρβεϊ» που έπληξε την πρωτεύουσα του Τέξας, Χιούστον, τον Αύγουστο του 2017, ρίχνοντας απίστευτες ποσότητες νερού σε διάρκεια μόλις τριών ημερών, με αποτέλεσμα τον θάνατο 83 ανθρώπων. Η πόλη αυτή με 7 εκατομμύρια κατοίκους είναι η τέταρτη μεγαλύτερη των ΗΠΑ. Γεμάτη διυλιστήρια, αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα κέντρα μεταφόρτωσης πετρελαίου.

Η υπερθέρμανση των ωκεανών έχει συμβάλει σημαντικά στη δημιουργία συνθηκών που ευνοούν την ανάπτυξη τυφώνων. Ετσι, ο «Χάρβεϊ» (όπως και αρκετοί άλλοι τυφώνες) όντας πολύ ισχυρότερος απ’ ό,τι θα ήταν χωρίς την ανθρωπογενή υπερθέρμανση, χτύπησε το Χιούστον με ιδιαίτερη ένταση ανέμων και βροχοπτώσεων, προκαλώντας πρωτοφανείς καταστροφές, ύψους 190 δισεκατομμυρίων δολαρίων, κάτι που τον κατέστησε την πιο δαπανηρή καταιγίδα στην ιστορία των ΗΠΑ.

Η ομάδα της Οτο με τη χρήση μετεωρολογικών μοντέλων, αλλά έχοντας και πρόσβαση σε αρχεία πανεπιστημίων και υπηρεσιών για το κλίμα, μελέτησε το φαινόμενο καθώς αυτό βρισκόταν σε εξέλιξη (κάτι αδιανόητο λίγα χρόνια πριν) και κατέληξε στο συμπέρασμα ότι η κλιματική αλλαγή έκανε σαφώς πιο πιθανές τις ακραίες βροχοπτώσεις του «Χάρβεϊ». Βασικός υπεύθυνος για την ένταση του φαινομένου ήταν οι δραστηριότητες του πετρελαϊκού κολοσσού της ExxonMobil.

Λίγο διάστημα αργότερα, τον Οκτώβριο του 2018 η γενική εισαγγελέας της Νέας Υόρκης, Μπάρμπαρα Αντεργουντ, με ένα κατηγορητήριο 97 σελίδων που συμπύκνωναν έρευνες τριών ετών, κατέστησε την εταιρεία υπόλογη, επειδή «παραπλανεί σκόπιμα τους επενδυτές και το κοινό εδώ και δεκαετίες σχετικά με τους κινδύνους της κλιματικής αλλαγής». Αποδεικνύεται ότι εδώ και χρόνια η ExxonMobil γνώριζε εσωτερικά τις συνέπειες της υπερθέρμανσης του πλανήτη, αλλά προς τα έξω πλήρωνε επιστήμονες και think tanks να σπέρνουν την αμφιβολία για το κατά πόσο η καύση ορυκτών καυσίμων συμβάλλει αποφασιστικά στο φαινόμενο.

Το διακύβευμα για κυβερνήσεις και ιδιωτικές επιχειρήσεις είναι τεράστιο, καθώς θα μπορούσαν να γίνουν εις βάρος τους εκατοντάδες αγωγές και μηνύσεις, που θα είχαν κόστος εκατοντάδων εκατομμυρίων δολαρίων.

Τα στοιχεία που παραθέτει η Οτο είναι συγκλονιστικά: η εταιρεία χρησιμοποιούσε συστηματικά πληρωμένες καμπάνιες παραπλάνησης και αποπροσανατολισμού του κοινού. Ο Αλ Γκορ, πρώην αντιπρόεδρος των ΗΠΑ, βραβευμένος με Νόμπελ και μέλος της ομάδας των εναγόντων, όπως λέει η συγγραφέας, «συγκρίνει τη συγκεκριμένη υπόθεση με τη δικαστική διαμάχη εναντίον της καπνοβιομηχανίας τη δεκαετία του 1990, ενός κλάδου που αρνιόταν για δεκαετίες τους κινδύνους του καπνίσματος».

Η ομάδα World Weather Attribution τα τελευταία χρόνια έχει μελετήσει και άλλες πολλές περιπτώσεις, όπως ο καύσωνας του 2003 στην Ευρώπη με χιλιάδες νεκρούς ή η ξηρασία, ο καύσωνας και οι πυρκαγιές το καλοκαίρι του 2018. Στην τελευταία περίπτωση ως ακραίο φαινόμενο αναφέρει και τη φωτιά στο Μάτι με τους 102 νεκρούς.

Η Οτο αναγνωρίζει τις πολιτικές συνέπειες του ερευνητικού έργου της ομάδας της. Μιλά για τις ευθύνες του παγκόσμιου Βορρά έναντι του παγκόσμιου Νότου και για το χάσμα που υπάρχει στη συμβολή που έχουν οι βιομηχανικές χώρες στην υπερθέρμανση του πλανήτη σε σχέση με τις αναπτυσσόμενες. «Εάν οι καταστροφικές συνέπειες μπορούν να μεταφραστούν σε οικονομική ζημιά που θα είναι σαφής, τότε οι πολιτικοί σε ολόκληρο τον κόσμο θα πιεστούν να βρουν μια λύση», αναφέρει.

Προτρέπει δε τους πληττόμενους να προχωρούν σε αγωγές. Τον Απρίλιο του 2018, το Ανώτατο Δικαστήριο της Κολομβίας δικαίωσε 25 παιδιά και νέους, ηλικίας 7 έως 26 ετών, που είχαν υποστηρίξει ότι η καταστροφή του τροπικού δάσους και η επακόλουθη επιτάχυνση του φαινομένου του θερμοκηπίου θα έχουν τεράστιο αντίκτυπο στο μέλλον, στη ζωή και στην υγεία τους. Το δικαστήριο έδωσε εντολή στην κυβέρνηση να εκπονήσει σχέδιο δράσης εντός τεσσάρων μηνών για να περιορίσει την αποψίλωση του δάσους του Αμαζονίου. Στην Ολλανδία το 2015 δικαιώθηκε μια συμμαχία πολιτών που έκανε αγωγή στο όνομα των μελλοντικών γενεών. Το Δικαστήριο της Χάγης ανάγκασε την κυβέρνηση να κάνει περισσότερα για την προστασία του κλίματος και να ευθυγραμμιστεί με τους στόχους του ΟΗΕ.

Το βιβλίο της Οτο αποτελεί ένα σημαντικό εφόδιο στη μάχη κατά της κλιματικής μοιρολατρίας, δείχνοντας ότι οι αγώνες για το περιβάλλον μπορούν να έχουν αποτέλεσμα, με σύμμαχο τη νέα επιστήμη του Καταλογισμού.