Η απώλεια της βιοποικιλότητας βλάπτει σοβαρά την υγεία - Του Τάσου Σαραντή

Ταχεία αύξηση σε μη μεταδοτικά νοσήματα, όπως το άσθμα και τα φλεγμονώδη νοσήματα του εντέρου βλέπουν οι επιστήμονες. ● Η έκθεση σε ένα ευρύ φάσμα μικροβίων επιτρέπει στο σώμα μας να αναπτύξει μια αποτελεσματική αμυντική απόκριση ενάντια στα παθογόνα. ● Οι κάτοικοι των πόλεων είναι πολύ λιγότερο εκτεθειμένοι σε μια ποικιλία μικροβίων που προάγουν την υγεία.

Μέχρι το 2050, το 70% του παγκόσμιου πληθυσμού αναμένεται να ζει σε πόλεις. Η αστική διαβίωση προσφέρει πολλά οφέλη, αλλά οι κάτοικοι των πόλεων σε όλο τον κόσμο βλέπουν μια ταχεία αύξηση σε μη μεταδοτικά νοσήματα, όπως το άσθμα και τα φλεγμονώδη νοσήματα του εντέρου. Μερικοί επιστήμονες πλέον πιστεύουν ότι αυτό συνδέεται με την απώλεια βιοποικιλότητας - τη συνεχιζόμενη μείωση των ποικίλων μορφών ζωής στη Γη. Ο ρυθμός εξαφάνισης διαφορετικών ειδών είναι σήμερα χίλιες φορές υψηλότερος από τα συνήθη ιστορικά ποσοστά εξαφάνισης.

Η μικροβιακή ποικιλομορφία είναι ένα μεγάλο μέρος της βιοποικιλότητας που χάνεται. Και αυτά τα μικρόβια -βακτήρια, ιοί και μύκητες, μεταξύ άλλων- είναι απαραίτητα για τη διατήρηση υγιών οικοσυστημάτων. Επειδή οι άνθρωποι είναι μέρος αυτών των οικοσυστημάτων, η υγεία μας πλήττεται επίσης όταν εξαφανίζονται ή όταν τα όποια εμπόδια μειώνουν την έκθεσή μας σε αυτά.

Το έντερο, το δέρμα και οι αναπνευστικές μας οδοί φιλοξενούν ξεχωριστά μικρόβια - τεράστια δίκτυα μικροβίων που υπάρχουν σε διαφορετικά περιβάλλοντα. Μόνο το ανθρώπινο έντερο φιλοξενεί έως και 100 τρισεκατομμύρια μικρόβια, τα οποία ξεπερνούν τα δικά μας ανθρώπινα κύτταρα. Τα μικρόβια μας παρέχουν υπηρεσίες που είναι αναπόσπαστες για την επιβίωσή μας, όπως η επεξεργασία τροφίμων και η παροχή χημικών που υποστηρίζουν τη λειτουργία του εγκεφάλου.

Εσωτερικό οικοσύστημα

Η επαφή με μια ποικιλία μικροβίων στο περιβάλλον μάς είναι επίσης απαραίτητη για την ενίσχυση του ανοσοποιητικού μας συστήματος, γράφει ο Τζέικ Μ. Ρόμπινσον, ερευνητής στο Τμήμα Τοπίου στο Πανεπιστήμιο του Σέφιλντ. Τα μικρόβια που βρίσκονται σε περιβάλλοντα πιο κοντά σε αυτά που εξελίξαμε, όπως τα δάση και τα λιβάδια, ονομάζονται από ορισμένους μικροβιολόγους «παλιοί φίλοι». Ο όρος πηγάζει από τον μικροβιολόγο και ανοσολόγο Γκράχαμ Ρουκ, ο οποίος υποστήριξε ότι οι άνθρωποι, και συγκεκριμένα το ανοσοποιητικό τους σύστημα, έχουν γίνει εξαρτημένοι από τα μικρόβια με τα οποία εξελίχθηκαν μαζί για δεκάδες χιλιάδες χρόνια ή και περισσότερο.

Μέρος του ανοσοποιητικού μας συστήματος είναι ταχείας δράσης και μη ειδικό, πράγμα που σημαίνει ότι επιτίθεται σε όλες τις ουσίες ελλείψει κατάλληλης ρύθμισης. Τα μικρόβια «παλιοί φίλοι» από το περιβάλλον μας συμβάλλουν στην παροχή αυτού του ρυθμιστικού ρόλου. Μπορούν επίσης να διεγείρουν χημικές ουσίες που βοηθούν στον έλεγχο των φλεγμονών και εμποδίζουν το σώμα μας να προσβάλει τα δικά μας κύτταρα ή αβλαβείς ουσίες όπως η γύρη και η σκόνη.

Η έκθεση σε ένα ευρύ φάσμα μικροβίων επιτρέπει στο σώμα μας να αναπτύξει μια αποτελεσματική αμυντική απόκριση ενάντια στα παθογόνα. Ενα άλλο μέρος του ανοσοποιητικού μας συστήματος παράγει μικροσκοπικούς στρατούς «κυττάρων μνήμης» που διατηρούν ένα αρχείο όλων των παθογόνων που συναντούν στο σώμα μας. Αυτό επιτρέπει μια γρήγορη και αποτελεσματική ανοσοαπόκριση σε παρόμοια παθογόνα στο μέλλον.

Για να βοηθήσουμε στην καταπολέμηση των μολυσματικών ασθενειών, όπως ο COVID-19, χρειαζόμαστε υγιή ανοσοποιητικά συστήματα. Αυτό όμως είναι αδύνατο χωρίς την υποστήριξη διαφορετικών μικροβίων. Ακριβώς όπως τα μικρόβια διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στα οικοσυστήματα, βοηθώντας τα φυτά να μεγαλώνουν και να ανακυκλώνουν τα θρεπτικά συστατικά του εδάφους, παρέχουν επίσης στο σώμα μας θρεπτικά συστατικά και χημικές ουσίες που υποστηρίζουν και προάγουν την καλή σωματική και ψυχική υγεία. Αυτό ενισχύει την ανθεκτικότητά μας όταν αντιμετωπίζουμε ασθένειες και άλλες αγχωτικές στιγμές στη ζωή μας, γράφει ο Ρόμπινσον.

Αποστείρωση

Αλλά οι πόλεις μας συχνά δεν διαθέτουν βιοποικιλότητα. Οι περισσότεροι από εμάς έχουν ανταλλάξει πράσινους και μπλε χώρους -όπως λίμνες, πηγές, ποτάμια και θάλασσες- για γκρι χώρους, τις ζούγκλες των μεγαλουπόλεων. Με αποτέλεσμα, οι κάτοικοι των πόλεων να είναι πολύ λιγότερο εκτεθειμένοι σε μια ποικιλία μικροβίων που προάγουν την υγεία. Και η ρύπανση μπορεί επίσης να επηρεάσει τα αστικά μικρόβια. Οι ατμοσφαιρικοί ρύποι μπορούν να μεταβάλουν τη γύρη, έτσι ώστε να είναι πιο πιθανό να προκαλέσει αλλεργική αντίδραση.

Η μικροβιοφοβία, ο φόβος και η αντίληψη ότι όλα τα μικρόβια είναι κακά, συνδυάζει αυτά τα αποτελέσματα ενθαρρύνοντας πολλούς από εμάς να αποστειρώνουμε όλες τις επιφάνειες στα σπίτια μας και συχνά να εμποδίζουμε τα παιδιά να βγουν έξω και να παίξουν σε χώμα. Το έδαφος είναι ένας από τους πιο βιοποικιλικούς οικοτόπους στη Γη, οπότε ο αστικός τρόπος ζωής μπορεί πραγματικά να βλάψει τους νέους με τη διακοπή αυτής της ζωτικής σύνδεσης. Τα παιδιά χρειάζονται διαφορετικά μικρόβια στο περιβάλλον τους για να αναπτύξουν υγιή ανοσοποιητικά συστήματα.

Οι άνθρωποι που ζουν σε πιο υποβαθμισμένες αστικές περιοχές έχουν φτωχότερη υγεία, μικρότερο προσδόκιμο ζωής και υψηλότερα ποσοστά λοιμώξεων. Δεν είναι τυχαίο ότι αυτές οι κοινότητες στερούνται συχνά προσβάσιμους, πράσινους και μπλε χώρους. Η αποκατάσταση φυσικών οικοτόπων μπορεί να συμβάλει στην αύξηση της βιοποικιλότητας και στην υγεία των κατοίκων της πόλης, υποστηρίζει ο Ρόμπινσον. Η καλλιέργεια πιο διαφορετικών φυτών, η δημιουργία ασφαλών, χωρίς αποκλεισμούς και προσβάσιμων χώρων πρασίνου και η αναδόμηση των πάρκων της πόλης και των προαστίων μπορούν να αποκαταστήσουν τη μικροβιακή ποικιλομορφία στην αστική ζωή. Η προώθηση των συνδέσεών μας με τη φύση -συμπεριλαμβανομένων των μικροβίων που πολλοί από εμάς αποφεύγουμε- θα πρέπει να αποτελεί βασικό μέρος οποιασδήποτε στρατηγικής αποκατάστασης μετά την πανδημία. Πρέπει να προστατεύσουμε και να προωθήσουμε την αόρατη βιοποικιλότητα που είναι ζωτικής σημασίας για την προσωπική και πλανητική υγεία μας.

 ΠΗΓΗ: efsyn