Η Ειδική Εισηγήτρια του ΟΗΕ για τα ανθρώπινα δικαιώματα στα παλαιστινιακά εδάφη, Φραντσέσκα Αλμπανέζε, παρουσίασε έκθεση με τίτλο «Γάζα: Γενοκτονία – Συλλογικό Έγκλημα», στην οποία κατηγορεί το Ισραήλ για «συνεχιζόμενη γενοκτονία» και επισημαίνει ότι πολλά τρίτα κράτη, κυρίως δυτικά, είναι συνένοχα, παρέχοντας στρατιωτική, οικονομική και διπλωματική στήριξη.

Η Αλμπανέζε υπογραμμίζει ότι η διεθνής κοινότητα βρίσκεται «στην κόψη του ξυραφιού» ανάμεσα στην κατάρρευση του διεθνούς δικαίου και την πιθανή αναγέννησή του, εφόσον υπάρξει λογοδοσία.

Η θέση της Ελλάδας στο επίκεντρο της έκθεσης

Η Ελλάδα αναφέρεται πολλαπλώς στην έκθεση, τόσο στο στρατιωτικό όσο και στο εμπορικό επίπεδο:

  1. Συμμετοχή σε στρατιωτικές ασκήσεις με το Ισραήλ
    Η έκθεση αναφέρει ότι η Ελλάδα συμμετείχε στην αεροπορική άσκηση INIOCHOS 2025 μαζί με το Ισραήλ, τις ΗΠΑ, την Ιταλία, το Κατάρ, τα ΗΑΕ, τη Γαλλία και άλλες χώρες.
    Η Αλμπανέζε θεωρεί ότι τέτοιες συνεργασίες «ενισχύουν τη στρατιωτική μηχανή που διεξάγει εγκλήματα πολέμου στη Γάζα» και συνιστούν παραβίαση των διεθνών υποχρεώσεων μη συνενοχής.
  2. Αύξηση εμπορίου με το Ισραήλ εν μέσω πολέμου
    Σύμφωνα με τα στοιχεία της έκθεσης, το ελληνοϊσραηλινό εμπόριο αυξήθηκε κατά 186 εκατομμύρια δολάρια κατά τη διάρκεια της ισραηλινής επίθεσης στη Γάζα. Η Αλμπανέζε υποστηρίζει ότι τέτοιες οικονομικές σχέσεις αντισταθμίζουν τις απώλειες που θα είχε το Ισραήλ από ενδεχόμενες κυρώσεις, συμβάλλοντας έτσι στη συνέχιση των παραβιάσεων.
  3. Χρήση ελληνικών λιμανιών για στρατιωτικές μεταφορές
    Η έκθεση κατονομάζει την Ελλάδα μεταξύ των χωρών που διευκόλυναν τη μεταφορά εξαρτημάτων για μαχητικά F-35, όπλων, καυσίμων και άλλου στρατιωτικού υλικού προς το Ισραήλ. Ωστόσο, σημειώνει επίσης ότι Έλληνες λιμενεργάτες αντέδρασαν, συμμετέχοντας σε κινητοποιήσεις στα λιμάνια του Πειραιά και της Κρήτης για να εμποδίσουν τη φόρτωση όπλων, όπως τεκμηριώνεται σε σχετική ανακοίνωση του ΠΑΜΕ.

Τι ζητά η Ειδική Εισηγήτρια

Η Αλμπανέζε καλεί όλα τα κράτη, και ειδικά εκείνα που διατηρούν στενούς δεσμούς με το Ισραήλ, να λάβουν άμεσα μέτρα, σύμφωνα με το διεθνές δίκαιο:

  • Εμπάργκο όπλων και διακοπή κάθε στρατιωτικής συνεργασίας.
  • Εμπορικά μέτρα και αναστολή διμερών συμφωνιών ελεύθερου εμπορίου που διευκολύνουν τις παραβιάσεις.
  • Άρνηση ασφαλούς διέλευσης πλοίων που μεταφέρουν στρατιωτικό υλικό προς το Ισραήλ.
  • Δίωξη και τιμωρία όσων εμπλέκονται, συμπεριλαμβανομένων επιχειρήσεων και κρατικών αξιωματούχων, βάσει των Συμβάσεων της Γενεύης.

«Ήρθε η ώρα της λογοδοσίας»

Η Ειδική Εισηγήτρια καταλήγει πως η παγκόσμια ειρήνη και ασφάλεια «δεν μπορούν να διατηρηθούν εάν ισχυρά κράτη συνεχίσουν να προστατεύουν το Ισραήλ από τις συνέπειες των πράξεών του». Τονίζει ότι «η αναγέννηση του διεθνούς δικαίου είναι δυνατή μόνο αν η συνενοχή αντιμετωπιστεί και η δικαιοσύνη αποδοθεί».

Αναλυτικά τα βασικά σημεία της έκθεσης

Συγκεκριμένα, η έκθεση της Ειδικής Εισηγήτριας για την κατάσταση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στα παλαιστινιακά εδάφη που τελούν υπό κατοχή από το 1967, Φραντσέσκα Αλμπανέζε, αναφέρει:

Η συνεχιζόμενη γενοκτονία στη Γάζα αποτελεί συλλογικό έγκλημα, που συντηρείται από τη συνενοχή ισχυρών τρίτων κρατών τα οποία έχουν επιτρέψει τις μακροχρόνιες και συστημικές παραβιάσεις του διεθνούς δικαίου από το Ισραήλ. Διαμορφωμένο μέσα από αποικιακές αφηγήσεις που αποανθρωποποιούν τους Παλαιστίνιους, αυτό το μεταδιδόμενο σε πραγματικό χρόνο έγκλημα κατέστη δυνατό χάρη στην άμεση στήριξη, την υλική βοήθεια, την διπλωματική προστασία και, σε ορισμένες περιπτώσεις, την ενεργό συμμετοχή των τρίτων κρατών. Έχει αποκαλύψει ένα πρωτοφανές χάσμα ανάμεσα στους λαούς και τις κυβερνήσεις τους, προδίδοντας την εμπιστοσύνη πάνω στην οποία στηρίζεται η παγκόσμια ειρήνη και ασφάλεια. Ο κόσμος βρίσκεται τώρα στην κόψη του ξυραφιού, ανάμεσα στην κατάρρευση του διεθνούς κράτους δικαίου και την ελπίδα για αναγέννηση. Η αναγέννηση είναι δυνατή μόνο εάν η συνενοχή αντιμετωπιστεί, οι ευθύνες αναληφθούν και η δικαιοσύνη τηρηθεί.

Πολλά κράτη, κυρίως δυτικά, έχουν διευκολύνει, νομιμοποιήσει και τελικά κανονικοποιήσει την γενοκτονική εκστρατεία που διαπράττει το Ισραήλ. Παρουσιάζοντας τους Παλαιστίνιους αμάχους ως «ανθρώπινες ασπίδες» και τη γενικότερη επίθεση στη Γάζα ως μια μάχη του πολιτισμού ενάντια στη βαρβαρότητα, έχουν αναπαράγει τις ισραηλινές διαστρεβλώσεις του διεθνούς δικαίου και τις αποικιακές ιδεολογίες, επιδιώκοντας να δικαιολογήσουν τη δική τους συνενοχή στη γενοκτονία.

Τα επιτυχημένα μέτρα που εφαρμόστηκαν εναντίον της Νότιας Αφρικής του απαρτχάιντ, της Ροδεσίας, της Πορτογαλίας και άλλων αποικιοκρατικών καθεστώτων αποδεικνύουν ότι το διεθνές δίκαιο μπορεί να επιβληθεί προκειμένου να διασφαλιστούν η δικαιοσύνη και το δικαίωμα στην αυτοδιάθεση. Σήμερα, τα τρίτα κράτη έχουν την ίδια νομική και ηθική υποχρέωση να εφαρμόσουν αυτά και άλλα μέτρα εναντίον κάθε κράτους που εξακολουθεί να ασκεί εποικιστική-αποικιοκρατική βία και απαρτχάιντ. Η αποτυχία τους να λογοδοτήσει το Ισραήλ για τα μακροχρόνια διεθνή εγκλήματά του —παρά τις σαφείς εντολές των διεθνών δικαστηρίων— αποκαλύπτει τα κραυγαλέα δύο μέτρα και δύο σταθμά της διεθνούς κοινότητας.

Τι θα έπρεπε να κάνουν;

α) Εξαναγκαστικά μέτρα: Τα τρίτα κράτη μπορούν —και σε ορισμένες περιπτώσεις υποχρεούνται— να χρησιμοποιήσουν βία εναντίον ενός κράτους που παραβιάζει το άρθρο 2(4) του Καταστατικού Χάρτη του ΟΗΕ, σε τουλάχιστον τρεις περιπτώσεις:

(i) σύμφωνα με το άρθρο 51 του Καταστατικού Χάρτη του ΟΗΕ, τα τρίτα κράτη μπορούν να επέμβουν κατόπιν αιτήματος ενός κράτους που ενεργεί σε αυτοάμυνα όταν υφίσταται πράξη επιθετικότητας·

(ii) δυνάμει απόφασης του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ σύμφωνα με το Κεφάλαιο VII του Καταστατικού Χάρτη·

(iii) βάσει της απόφασης «Ένωση για την Ειρήνη» (Uniting for Peace).

(β) Εμπάργκο όπλων: η Συνθήκη για το Εμπόριο Όπλων απαγορεύει τη μεταφορά όπλων και άλλου στρατιωτικού υλικού όταν είναι γνωστό —ή θα έπρεπε να είναι γνωστό— ότι τα συγκεκριμένα μέσα θα χρησιμοποιηθούν για τη διάπραξη διεθνών εγκλημάτων.

Γ Εμπορικά εμπάργκο: οι συνθήκες του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου επιτρέπουν στα κράτη να παρεκκλίνουν από βασικές εμπορικές αρχές, όπως η ρήτρα του πλέον ευνοούμενου κράτους, προκειμένου να εκπληρώσουν τις υποχρεώσεις τους βάσει του Καταστατικού Χάρτη του ΟΗΕ που αφορούν τη διεθνή ειρήνη και ασφάλεια, συμπεριλαμβανομένων των αναγκαστικών κανόνων (peremptory norms). Οι διμερείς συμφωνίες ελεύθερου εμπορίου και επενδύσεων με το Ισραήλ περιέχουν συνήθως παρόμοιες ρήτρες, και επιχειρήματα που βασίζονται στα ανθρώπινα δικαιώματα έχουν γίνει δεκτά σε διεθνή διαιτησία.

Δ Άρνηση ασφαλούς διέλευσης: η Σύμβαση για το Δίκαιο της Θάλασσας επιτρέπει στα κράτη να εμποδίσουν τη «μη αθώα διέλευση» όταν η διέλευση ενός πλοίου δεν «συμμορφώνεται με τους κανόνες του διεθνούς δικαίου», και υπάρχει κίνδυνος το κράτος να καταστεί συνεργός σε διεθνή εγκλήματα, παραβιάσεις των υποχρεώσεων βάσει του Καταστατικού Χάρτη του ΟΗΕ ή αναγκαστικών κανόνων (peremptory norms).

(ε) Δίωξη και τιμωρία: σύμφωνα με τις Συμβάσεις της Γενεύης και το εθιμικό διεθνές δίκαιο, όλα τα κράτη έχουν την υποχρέωση να διώκουν και να τιμωρούν τη γενοκτονία, τα εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας, τα εγκλήματα πολέμου και τα βασανιστήρια, ανεξαρτήτως της σύνδεσής τους με το έγκλημα. Τα τρίτα κράτη έχουν επίσης υποχρεώσεις να λογοδοτήσουν τρίτους, συμπεριλαμβανομένων επιχειρήσεων, για παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και άλλων διατάξεων του διεθνούς δικαίου στα εσωτερικά τους δικαστήρια.

Τα κράτη συμμετέχουν επίσης σε έμμεσες μεταφορές παρέχοντας εξαρτήματα για όπλα που χρησιμοποιούνται από το Ισραήλ. Το πρόγραμμα μαχητικού αεροσκάφους F-35 stealth, κεντρικό για την ισραηλινή στρατιωτική επίθεση στη Γάζα, περιλαμβάνει 19 κράτη – Αυστραλία, Βέλγιο, Καναδά, Τσεχία, Δανία, Φινλανδία, Γερμανία, Ελλάδα, Ιταλία, Ιαπωνία, Ολλανδία, Νορβηγία, Πολωνία, Νότια Κορέα, Ρουμανία, Σιγκαπούρη, Ελβετία, Ηνωμένο Βασίλειο και Ηνωμένες Πολιτείες – που προμηθεύουν εξαρτήματα και μέρη στο Ισραήλ. Δεκαεπτά από αυτά έχουν κυρώσει τη Συνθήκη για το Εμπόριο Όπλων.

Τα κράτη στηρίζουν επίσης τον ισραηλινό στρατό μέσω στρατιωτικών συνεργασιών και κοινών αμυντικών ασκήσεων. Από το 2015, η Ισραηλινή Αεροπορία συμμετέχει στην άσκηση INIOCHOS, συμπεριλαμβανομένου του 2025, μαζί με την Ελλάδα, τις ΗΠΑ, την Ιταλία, το Κατάρ, τα ΗΑΕ, τη Γαλλία, την Ισπανία, το Μαυροβούνιο, την Ινδία, τη Σλοβενία και την Πολωνία.

Άλλα κράτη αύξησαν το εμπόριό τους με το Ισραήλ κατά τη διάρκεια της γενοκτονίας, μεταξύ αυτών η Γερμανία (+836 εκατ. δολάρια), η Πολωνία (+237 εκατ. δολάρια), η Ελλάδα (+186 εκατ. δολάρια), η Ιταλία (+117 εκατ. δολάρια), η Δανία (+99 εκατ. δολάρια), η Γαλλία (+75 εκατ. δολάρια) και η Σερβία (+56 εκατ. δολάρια), καθώς και αραβικές χώρες, όπως τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα (+237 εκατ. δολάρια), η Αίγυπτος (+199 εκατ. δολάρια), η Ιορδανία (+41 εκατ. δολάρια) και το Μαρόκο (+6 εκατ. δολάρια). Αυτό αντιστάθμισε την πτώση του εμπορίου που διαφορετικά θα αντιμετώπιζε το Ισραήλ (–6 τοις εκατό).

Το εμπόριο και η προμήθεια υλικών και όπλων στο Ισραήλ βασίζονται στις μεταφορικές υποδομές των τρίτων κρατών. Λιμάνια που είναι γνωστό ότι διευκόλυναν τη μεταφόρτωση προς το Ισραήλ εξαρτημάτων F-35, όπλων, αεριωθούμενου καυσίμου, πετρελαίου και/ή άλλων υλικών περιλαμβάνουν την Τουρκία, τη Γαλλία, την Ιταλία, το Βέλγιο, τις Κάτω Χώρες, την Ελλάδα, το Μαρόκο και τις Ηνωμένες Πολιτείες. Αεροδρόμια στην Ιρλανδία, το Βέλγιο και τις Ηνωμένες Πολιτείες υποστηρίζουν επίσης τις μεταφορές.

Εργαζόμενοι σε λιμάνια πολλών χωρών εμπόδισαν παράνομες εμπορικές δραστηριότητες στη Γαλλία, το Βέλγιο, την Ιταλία, το Μαρόκο, τη Σουηδία, την Ισπανία, το Γιβραλτάρ, την Κύπρο, τη Μάλτα, την Ελλάδα, την Κρήτη και τις Ηνωμένες Πολιτείες. 


Υπενθυμίζοντας τις προηγούμενες συστάσεις της, η Ειδική Εισηγήτρια υπενθυμίζει σε όλα τα κράτη τη νομική τους υποχρέωση να μην συμμετέχουν ούτε να είναι συνένοχα στις παραβιάσεις που διαπράττει το Ισραήλ, αλλά, αντιθέτως, να προλαμβάνουν και να αντιμετωπίζουν σοβαρές παραβιάσεις του διεθνούς δικαίου, ιδίως όπως αυτές ορίζονται στον Καταστατικό Χάρτη του ΟΗΕ και στη Σύμβαση για τη Γενοκτονία.

ΠΗΓΗ