Ελλάδα: Τι μπανανία, τι χώρα της «café economy»
Η απογοητευτική εικόνα της Ελλάδας δίχως αύριο, όπου αντί να να δημιουργούνται υγιείς κλάδοι ανάπτυξης με όραμα στο μέλλον, ξεφυτρώνουν παντού καφετέριες, σουβλατζίδικα, κάθε λογής «φτηνάδικα» ουζερί, airbnb, κ.ο.κ., είναι γνωστή στους πάντες.
Η χώρα αναδύει ατμόσφαιρα μπανανίας. Πολιτικά, οικονομικά, κοινωνικά. Για την ακρίβεια είναι η χώρα της «Café Economy», όπως την χαρακτηρίζουν oι Ελληνες οικονομολόγοι, Μιχάλης Νικηφόρος, Βλάσης Μισσός, Χρήστος Πιέρρος και Νικόλαος Ροδοσάκης, στην έρευνά τους που δημοσιεύθηκε από τo Hellenic Observatory του London School of Economics (LSE) για την ελληνική οικονομία από την περίοδο των μνημονίων και μετά.
Πρόκειται, όπως επισημαίνουν, για ένα μοντέλο που συνιστά ιστορική οπισθοδρόμηση, αφού χαρακτηρίζει τις λιγότερο προηγμένες οικονομίες, και τις οικονομίες σε μετάβαση – για παράδειγμα σε χώρες του αναπτυσσόμενου κόσμου. Και υπογραμμίζουν: Μια επιτυχημένη πορεία για την Ελλάδα θα απαιτήσει πολιτικές που όχι μόνο θα αποκαταστήσουν τη ζήτηση, αλλά και θα προωθήσουν στρατηγικά τους τομείς υψηλής παραγωγικότητας, θα υποστηρίξουν την τεχνολογική αναβάθμιση και θα εξασφαλίσουν μια ανάπτυξη χωρίς αποκλεισμούς. Χωρίς μια τέτοια στροφή, η «Café Economy» κινδυνεύει να μην είναι μια προσωρινή προσαρμογή αλλά μια μακροπρόθεσμη ισορροπία στασιμότητας», προειδοποιούν.
Οπως επισημαίνει ο ιστότοπος, in.gr, που παρουσίασε την έρευνα, σε αυτήν αναλύεται πώς η Ελλάδα μετασχηματίζεται σε «Café Economy», δεδομένου του υδροκεφαλισμού των δραστηριοτήτων που είναι συναφείς με τον τουρισμό (εστιατόρια, μπαρ, ξενοδοχεία, διασκέδαση, βραχυπρόθεσμες μισθώσεις κ.ά.). Οι επιστήμονες, μάλιστα, κάνουν λόγο για τον ελέφαντα στο δωμάτιο που κάνουμε ότι δεν βλέπουμε. Πόσο μάλλον ότι, παρά τις μεγαλοστομίες για το νέο «αναπτυξιακό υπόδειγμα», η Ελλάδα την τελευταία δεκαπενταετία μοιάζει εγκλωβισμένη σε ένα μοντέλο ανάπτυξης με «πήλινα πόδια».
Δραματική μείωση παραγωγικότητας – μισθών
Ειδικότερα, εστιάζουν στο γεγονός ότι μετά από μια πολυετή λιτότητα και πλήθος διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων που απελευθέρωσαν τις αγορές εργασίας και προϊόντων, οι δραστηριότητες του τουρισμού διογκώθηκαν ανισομερώς σε σχέση με τους υπόλοιπους κλάδους.
Και συμπεραίνουν:
-Αυτή η ανισομερής διόγκωση, συνέβαλε δραστικά στη μείωση της συνολικής παραγωγικότητας στην οικονομία. Αντί για αύξηση της παραγωγικότητας, μέσω των μνημονιακών μεταρρυθμίσεων, η ελληνική οικονομία oδηγήθηκε στο ακριβώς αντίθετο αποτέλεσμα. Γνώρισε απότομη πτώση της παραγωγικότητας της εργασίας και σημαντική ανακατανομή της απασχόλησης προς τομείς χαμηλής παραγωγικότητας, ιδίως στον τομέα Εστίασης-Καταλυμάτων ή AFSA (Accomodation and Food Service Activities).
-Οι βασικοί παράγοντες της κατάρρευσης της παραγωγικότητας ήταν η μείωση της συνολικής ζήτησης και των πραγματικών μισθών. Η παραγωγικότητα της εργασίας μειώθηκε κατά 16% μεταξύ 2009 – 2024 και παραμένει ως σήμερα κάτω από τα προ κρίσης επίπεδα. Το ίδιο διάστημα οι πραγματικοί μισθοί μειώθηκαν ακόμα περισσότερο, από 26% ως 35% συνολικά και κατά 60% στον κλάδο του τουρισμού. Το φαινόμενο αυτό υποδηλώνει μια βίαιη αναδιανομή του εισοδήματος, εις βάρος της εργασίας.
-Το ένα τρίτο της μείωσης της παραγωγικότητας της εργασίας, συνδέεται με την μετατόπιση της απασχόλησης προς τους κλάδους «εστίασης και καταλυμάτων». Υπήρξαν απώλειες εκατοντάδων χιλιάδων θέσεων εργασίας από παραγωγικές δραστηριότητες όπως η μεταποίηση και υστέρηση της απασχόλησης στους δυναμικούς κλάδους της υψηλής τεχνολογίας και καινοτομίας. Από τους συνολικά 20 τομείς οικονομικής δραστηριότητας, οι 16 παρουσίασαν μείωση της παραγωγικότητας και σχεδόν όλοι οι τομείς παρουσίασαν μείωση πραγματικών μισθών.
-Στο διάστημα 2009 – 2023, ο τομέας ΑFSA αναπτύχθηκε ραγδαία, με αύξηση της απασχόλησης κατά 87%. Ταυτόχρονα αύξησε την Ακαθάριστη Προστιθέμενη Αξία του κατά 11%. Εγινε ο κύριος εργοδότης της ελληνικής οικονομίας, με χαμηλούς μισθούς και αύξηση της μερικής ή επισφαλούς εργασίας. Το εργατικό δυναμικό του τουριστικού κλάδου έγινε πιο μορφωμένο, αλλά υποαπασχολούμενο, με πολλούς πτυχιούχους να εργάζονται σε θέσεις χαμηλής ειδίκευσης.
Από ευχή … κατάρα
Οι ίδιοι τονίζουν ότι τα μνημόνια, αντί να ενισχύσουν την ανταγωνιστικότητα, προκάλεσαν μια βαθιά ύφεση, από την οποία η ελληνική οικονομία δεν έχει πλήρως ανακάμψει.
Θεωρούν, δε, ότι το ελληνικό μοντέλο ανάπτυξης μετατρέπεται σε «δυιστικό» (dual). Μοντέλο, στο οποίο η ανάπτυξη στηρίζεται σε τομείς χαμηλής παραγωγικότητας, που απορροφούν την ανεργία μέσα από τη φθηνή εργασία που παρέχει η συμπίεση των μισθών.
Επισημαίνουν ότι, ναι μεν η «cafe economy» συνέβαλε σημαντικά στη βελτίωση του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών, αλλά η «ευχή» του τουρισμού, που δίνει δουλειές και παράγει κέρδη για όσους εκμεταλλεύονται το τρίπτυχο «sea-sun- αρχαία και φτηνή εργασία», μετατρέπεται σε κατάρα, για όσους λούζονται τις παρενέργειές του.
Ταυτόχρονα, η εξάρτηση από τον τουρισμό και την οικονομία των υπηρεσιών χαμηλής παραγωγικότητας, χαμηλών μισθών και υψηλής έντασης εργασίας, δημιούργησε σοβαρές διαρθρωτικές αδυναμίες.
Ορισμένες από αυτές είναι:
1. Η περιβαλλοντική και πολιτιστική υποβάθμιση από τον «υπερτουρισμό».
2. Η αύξηση των ενοικίων, που καθίστανται απρόσιτη τη στέγη.
3. Όσο διογκώνεται δυσανάλογα η «οικονομία των καφέ» εις βάρος άλλων κλάδων, τόσο μεγαλώνει η εξάρτηση από την εξωτερική ζήτηση και τα εποχικά της σκαμπανεβάσματα. Η απασχόληση και η οικονομική δραστηριότητα ολόκληρων περιοχών της χώρας εξαρτώνται όλο και περισσότερο από τις αυξομειώσεις της τουριστικής κίνησης.
Κατά την έρευνα, η ελληνική εμπειρία:
-Δείχνει ότι η οριζόντια εφαρμογή διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων, με σαφές νεοφιλελεύθερο πρόσημο (πολιτικές λιτότητας, απορρύθμισης των εργασιακών σχέσεων, περικοπών των μισθών, των συντάξεων και δαπανών για υγεία, παιδεία, κοινωνική πρόνοια, υποβάθμισης και ιδιωτικοποιήσεων των δημόσιων υποδομών, μπορεί να έχει αντίστροφα αποτελέσματα.
-Αναδεικνύει την ολοένα μεγαλύτερη εξάρτηση της ελληνικής οικονομίας από τομείς χαμηλής παραγωγικότητας, και προκαλεί ένα αναπτυξιακό δίλημμα: Οι τομείς αυτοί (τουρισμός, καφετέριες, εστίαση) στηρίζουν τη ζήτηση και το συνάλλαγμα, αλλά υπονομεύουν τη μακροπρόθεσμη παραγωγικότητα και την κοινωνική βιωσιμότητα.
-Αμφισβητεί την ιδέα ότι η απελευθέρωση των αγορών αυξάνει αυτόματα την αποδοτικότητα, υπογραμμίζοντας την ανάγκη για πολιτικές ενίσχυσης της ζήτησης, της καινοτομίας και της ποιότητας εργασίας.
-Καταδεικνύει ότι οι χαμηλοί μισθοί μειώνουν τα κίνητρα για καινοτομία και τεχνολογική πρόοδo. Παράγει κέρδη και οφέλη για λίγους και όχι για την πλειοψηφία. Λειτουργεί ως τροχοπέδη για την παραγωγικότητα, υπονομεύοντας την ανταγωνιστικότητα της ελληνικής οικονομίας.
- ΣΧΕΤΙΚΗ η πρόσφατη ανάρτηση στο μπλογκ μας:
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου