Ποιος φυλάει τους φύλακες;
του Έκτορα-Ξαβιέ Δελαστίκ
Ανατριχίλα προκαλούν οι αποκαλύψεις για το ισραηλινό κέντρο κράτησης Σντε Τεϊμάν (Sde Teiman), με φόντο τις ανταλλαγές των σορών μεταξύ Παλαιστινίων και Ισραηλινών. Από τις 135 σορούς που επεστράφησαν στη Γάζα και προέρχονται από το συγκεκριμένο κέντρο κράτησης, πολλές έφεραν σημάδια συστηματικού βασανισμού και εκτέλεσης εξ’ επαφής.
Δεν είναι η πρώτη φορά που έρχονται στο φως περιστατικά κτηνώδους βίας στη στρατιωτική αυτή εγκατάσταση – μάρτυρας δημοσίου συμφέροντος έχει περιγράψει την κράτηση αρρώστων και τραυματιών Παλαιστινίων με χειροπέδες και δεμένα τα μάτια στα ιατρικά κρεβάτια, ντυμένων με πάνες, ώστε να μην τους επιτρέπεται να σηκωθούν ούτε για τις σωματικές τους ανάγκες. Οι πληροφορίες που είχε ήταν πως μερικοί από τους ασθενείς είχαν απαχθεί από νοσοκομεία στη Γάζα όπου νοσηλεύονταν, όταν ο ισραηλινός στρατός εισέβαλε σε αυτά.
Αυτή τη φορά όμως επιλέγουμε να μιλήσουμε για τον αρνητικό χώρο της θηριωδίας – των θηριωδιών. Για το πριν, το μετά, και για τους ανθρώπους που δε συμμετέχουν σε αυτήν με τα ίδια τους τα χέρια.
Όταν το σώμα σας δεν σας ανήκει
Ένας βασικός κανόνας που διέπει το σύγχρονο στρατιωτικό δίκαιο (και κατ’ επέκταση και τις συνθήκες στο Σντε Τεϊμάν), είναι πως υπό αυτούς τους κανόνες, το σώμα σας επί της ουσίας δε σας ανήκει. Αυτό δε σημαίνει πως δεν υπάρχουν θεσμικοί κανόνες για τη διαχείριση αιχμαλώτων ή φυλακισμένων, το αντίθετο μάλιστα. Σημαίνει πως, επί παραδείγματι, εάν ως στρατιωτικό προσωπικό τραυματιστείτε κατά την άδειά σας, προβλέπεται να τιμωρηθείτε επειδή ζημιώθηκε στρατιωτικό υλικό (το σώμα σας). Σημαίνει πως εάν ως στρατιωτικό προσωπικό τραυματιστείτε κατά τη διάρκεια της υπηρεσίας σας, κάποιος ανώτερός σας φέρει την ευθύνη και έχει πιθανότητες τιμωρίας για τον ίδιο ακριβώς λόγο – ζημιώθηκε στρατιωτικό υλικό του οποίου την ευθύνη έχει κάποιος άλλος, όχι εσείς.
Ανάλογη βάση έχουν οι βασικές αρχές που διέπουν και το δίκαιο κράτησης κάθε τύπου. Η σωματική και ψυχική ακεραιότητα του κρατούμενου ανθρώπου είναι πλέον ευθύνη κάποιου άλλου. Από αυτό το σημείο και πέρα υπάρχουν σε κάθε περίπτωση συγκεκριμένοι κανόνες, ποινές και «διακριτικές ευχέρειες», αλλά δεν είναι αυτό το σημείο στο οποίο θέλουμε να επικεντρωθούμε.
Το Σντε Τεϊμάν είναι στρατιωτικό κέντρο κράτησης. Η διαχείριση αιχμαλώτων, ασθενών κ.ο.κ. υπόκειται στην εμμονική γραφειοκρατία του στρατού. Πράγμα που σημαίνει αυτομάτως, πως η ευθύνη, οι συνθήκες κράτησης και ο τρόπος μεταχείρισης των ανθρώπων εκεί ήταν εν γνώσει της στρατιωτικής στελέχωσης με όλους τους πιθανούς τρόπους. Πράγμα που με τη σειρά του σημαίνει πως η διαχρονική ασυλία των των φυλάκων και του λοιπού προσωπικού που εμπλέκεται σε αυτές τις θηριωδίες αποτελεί συνειδητή επιλογή του IDF.
Κρατικά θηριοτροφεία
Ο αρνητικός χώρος της εκπαίδευσης βασανιστών είναι το κοινωνικό ερώτημα «τι θα γίνει με αυτούς τους ανθρώπους στο μέλλον;». Είναι το ερώτημα το οποίο κανείς δεν θέλει ποτέ να θέσει, αλλά με το οποίο έχουν αναγκαστεί να αναμετρηθούν όλες οι χώρες που έχουν τελέσει υπό στρατιωτικό καθεστώς. Ερώτημα που σε μια παραπλήσια μορφή του αφορά και εμάς ως σήμερα.
Ξεκινούμε από το Ισραήλ. Ένα σημαντικό μέρος του στρατιωτικού πρωτοκόλλου ενάντια στον παλαιστινιακό λαό έχει ως εμφανή στόχο την απανθρωποποίηση. Το γεγονός ότι οι σοροί από το Σντε Τεϊμάν επεστράφησαν με καρτελάκια που είχαν μόνον έναν αριθμό, χωρίς όνομα ή οποιοδήποτε προσωπικό στοιχείο είναι χαρακτηριστικό. Είναι επίσης αναμενόμενο – ένας τυχαίος στρατιώτης μπορεί πιο εύκολα να συμμετάσχει ενεργά σε γενοκτονία όταν εκπαιδεύεται να σκέφτεται τα θύματά του ως αριθμούς, χωρίς ονόματα ή προσωπικότητες. Στην περίπτωση αυτή έχουμε όμως κάτι ποιοτικά αναβαθμισμένο, την εκπαίδευση δηλαδή ανθρώπων στη συστηματική απανθρωποποίηση τραυματιών, το βασανισμό αιχμαλώτων και τις εκτελέσεις, όπως φαίνεται από την κατάσταση των σορών.
Έχει σημασία να αναφέρουμε σε αυτό το σημείο τις αποκαλύψεις προ εικοσαετίας για ανάλογες πρακτικές των Η.Π.Α., χωρίς να περιοριστούμε στο διαβόητο στρατόπεδο του Γκουαντάναμο, το οποίο μέχρι σήμερα είναι συνώνυμο της φυλάκισης με βασανιστήρια και χωρίς δίκη. Αναφερόμαστε στις αποκαλύψεις για πάνω από χίλιες πτήσεις αεροσκαφών που μετέφεραν απαχθέντες από τη C.I.A., με προορισμό ένα δίκτυο μυστικών τοποθεσιών, συγκεκριμένα ώστε να βασανιστούν ως μέρος του «πολέμου ενάντια στην τρομοκρατία». Πρόκειται για τοποθεσίες σε τουλάχιστον 28 χώρες, με τουλάχιστον 54 κυβερνήσεις ανά τον κόσμο να έχουν συνεργαστεί με τις Η.Π.Α. σε αυτό το πρόγραμμα απαγωγών και βασανισμών.
Ο κοινός παρονομαστής των «εκπαιδευτηρίων βασανιστών» των Η.Π.Α. και του Ισραήλ είναι η αντιμετώπιση του «εξωτερικού εχθρού» ως δικαιολογία. Ο βαθύτερος λόγος ήταν πάντα βαθιά πολιτικός, παρά επιχειρησιακός – οι ίδιες οι μυστικές υπηρεσίες των Η.Π.Α. άλλωστε, παραδέχθηκαν πως βασάνιζαν κρατούμενους, αρνούμενες να εξετάσουν την «αποτελεσματικότητα» των πληροφοριών που αποσπούσαν. Σε κάθε περίπτωση, οι άνθρωποι που συμμετέχουν σε αυτά τα προγράμματα, ποτέ δεν απομακρύνονται από τον κρατικό μηχανισμό, αλλά αντιθέτως εκπαιδεύονται για να ενταχθούν σε αυτόν με τις ικανότητες και την απανθρωπιά που αποκτούν.
Είναι εμφανές πως ο κρατικός μηχανισμός του Ισραήλ χρησιμοποιεί τέτοιες εγκαταστάσεις ως τρόπο ανακάλυψης «νέων ταλέντων», που θα μπορούσαν να ενταχθούν σε ανάλογα προγράμματα του τακτικού στρατού και των μυστικών υπηρεσιών του. Το πραγματικό όμως ερώτημα είναι εάν μια μικρή χώρα (η οποία δε μπορεί να έχει ιμπεριαλιστικές βλέψεις ανάλογες των Η.Π.Α.) απλώς ανανεώνει το προσωπικό των βασανιστών της, ή αν χρησιμοποιεί τη γενοκτονία με σκοπό το να εξάγει τέτοιες υπηρεσίες προς άλλες χώρες.
Το ελληνικό σύγχρονο ανάλογο
Η εξαιρετικά πρόσφατη ιστορία περιέχει ανησυχητικά ανάλογα. Το 2022, η Deutsche Welle δημοσίευσε άρθρο για τις βαρύτατες κατηγορίες ενάντια στις ελληνικές συνοριακές αρχές σε συνδυασμό με τη Frontex για παραβιάσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Αναφέρεται σε έρευνα της OLAF, η οποία στοιχειοθέτησε βαρύτατες κατηγορίες εναντίον της Frontex, πως παραπλάνησε ελεγκτικούς μηχανισμούς με σκοπό να συγκαλύψει σημαντικά εγκλήματα. Η ίδια η Frontex δήλωνε σε όλους τους τόνους πως οι δραστηριότητές της πάντα λαμβάνουν χώρα υπό την εντολή και καθοδήγηση των ελληνικών αρχών.
Κομβική είναι η ιστορία ενός διερμηνέα αφγανικών της Frontex, κατοίκου Ιταλίας, ο οποίος βρισκόταν στην περιοχή του Έβρου ως εργαζόμενός της. Κατήγγειλε στις ευρωπαϊκές αρχές πως συνελήφθη μαζί με μετανάστες από κρατικούς υπαλλήλους. Οι προσπάθειές του να δείξει πως ήταν εργαζόμενος της Frontex αντιμετωπίστηκαν με γέλια και ξυλοκόπημα. Ο ίδιος και οι μετανάστες με τους οποίους συνελήφθη ξυλοκοπήθηκαν συλλογικά, εξαναγκάστηκαν να γδυθούν και οι κρατικοί υπάλληλοι τους πήραν κινητά τηλέφωνα, χρήματα και έγγραφα. Μετά οδηγήθηκαν σε μια ερημική αποθήκη, όπου κρατήθηκαν με τουλάχιστον 100 άλλα άτομα, συμπεριλαμβανομένων γυναικών και παιδιών. Αναγκάστηκαν να ανέβουν σε βάρκες με τις οποίες προωθήθηκαν στην τουρκική όχθη του Έβρου. Από την Τουρκία κατάφερε να έρθει σε επαφή εκ νέου με τη Frontex, ώστε να διαπιστωθεί η ταυτότητά του (καθώς τα έγγραφά του είχαν κλαπεί από τους συνοριοφύλακες) και να επιστρέψει σε ευρωπαϊκό έδαφος.
Ποιος φυλάει τους φύλακες;
Δεν υπάρχει υπερβολή στον όρο «κλοπές». Κοινή έρευνα των We Are Solomon και της El País εκτιμά πως κατ’ ελάχιστον έχουν κλαπεί 2,2 με 2,8 εκατομμύρια ευρώ μόνο σε μετρητά από αιτούντες άσυλο την περίοδο 2017-2022. Δεν συμπεριλαμβάνεται η αξία που έχουν ηλεκτρονικά τηλέφωνα, ρούχα και τιμαλφή (χρυσαφικά κ.α.), που έχουν κλαπεί στο διάστημα που εξετάζει η μελέτη. Θα έλεγε κανείς πως μέσα στις δυνάμεις φύλαξης των συνόρων λειτουργούν κανονικές συμμορίες ληστών – μια υπόθεση του κοινού ποινικού δικαίου που θα έπρεπε να αντιμετωπιστεί ως τέτοια. Μια υπόθεση που εμπίπτει στα καθήκοντα της Ελληνικής Αστυνομίας.
Όμως η φύλαξη των συνόρων στον Έβρο κατά την περίοδο εκείνη ήταν κοινή υπόθεση συνοριοφυλακής, Ελληνικής Αστυνομίας και Στρατού. Αποκτά εξαιρετική σημασία η καταγγελία που δημοσίευσε το Δίκτυο Ελεύθερων Φαντάρων «Σπάρτακος», η οποία περιέχει μερικά εξαιρετικά σημαντικά στοιχεία. Πρώτον, πολύ σκληρό έλεγχο πρόσβασης δημοσιογράφων στην περιοχή. Δεύτερον, το δολοφονικό μένος των δυνάμεων της αστυνομίας που συμμετείχαν στη φύλαξη των συνόρων το 2020, οι οποίες περιγράφονταν από επαγγελματίες οπλίτες να γκρινιάζουν κάθε φορά που περνούσε η ημέρα χωρίς να πυροβολήσουν κάποιον. Τρίτον, η ανεξέλεγκτη συμπεριφορά των αστυνομικών δυνάμεων, με χαρακτηριστικό σκηνικό την επίθεσή τους με υπηρεσιακό εξοπλισμό κατά κατοίκων της Ορεστιάδας μετά από καυγά που προκάλεσαν μεθυσμένοι αστυνομικοί. Τέταρτον, τις επιχειρήσεις ντόπιων που συμπεριφερόμενοι σαν «κυνηγοί κεφαλών» έκαναν περιπολίες στην κατά τ’ άλλα αποκλεισμένη από τις αρχές περιοχή, προφανώς σε ανεπίσημη γνώση των στρατιωτικών δυνάμεων.
Τι θα γίνουν αυτοί οι άνθρωποι;
Όλοι οι άνθρωποι που αναφέραμε μόνον από αυτήν τη περίοδο (σε έναν πολύ μικρότερο βαθμό από τα παραδείγματα από τα οποία ξεκινήσαμε) εκπαιδεύτηκαν στην απανθρωποποίηση. Μερικοί εξ’ αυτών και σε εγκλήματα πάσης φύσεως. Δεν πρόκειται όμως για μια «μεμονωμένη» περίσταση. Οι υπάλληλοι μετατάσσονται, οι διμοιρίες μετακινούνται και ούτω καθ’ εξής. Η παραγωγή και υπόθαλψη τέτοιων ανθρώπων μπορεί να δικαιολογήθηκε στα κυβερνητικά κλιμάκια με το πρόσχημα της φύλαξης των συνόρων.
Αυτοί οι άνθρωποι επανεντάσσονται στο κοινωνικό σύνολο; Επανεντάσσονται απενεργοποιούμενοι και απομακρυνόμενοι από κάθε θέση στην οποία θα μπορούσαν να συμπεριφερθούν ανάλογα; Ή αποτελούν και για το ελληνικό κράτος μια χρήσιμη, λιγότερο ή περισσότερο ελέγξιμη εφεδρεία; Υπάρχει άραγε αλληλοεπικάλυψη με τις διμοιρίες που στέλνονται σε πόλεις της περιφέρειας όποτε χρειάζεται να ξυλοκοπηθούν οι ντόπιοι; Υπάρχει αλληλοεπικάλυψη με τις δυνάμεις της Χρυσής Αυγής στην αστυνομία;
Σημαντικά ερωτήματα, αλλά το κύριο ερώτημα είναι διαφορετικό. Το ερώτημα με το οποίο κάθε κοινωνία – η ελληνική για τους ξενοφάγους της, η ισραηλινή για τους βασανιστές της, η αμερικανική για τους δικούς της κ.α.) πρέπει να αναμετρηθεί. Τι θέση έχουν οι απάνθρωποι άνθρωποι που μια κυβέρνηση εκθρέφει και τους δίνει εύφορο έδαφος να «ανθίσουν»; Ποια είναι η σχέση τους με την κοινωνία και τον κρατικό μηχανισμό όταν «εκλείψει» η ανάγκη τους;
Η ελληνική κοινωνία αναγκάστηκε στο παρελθόν να αναμετρηθεί με αυτό το ερώτημα αρκετές φορές – μετά από κάθε στρατιωτικό καθεστώς που πέρασε. Η «από τα πάνω» απάντηση ήταν να μην αγγίξει η ελληνική δικαιοσύνη τους εκάστοτε βασανιστές και να τους κρατήσει ως εφεδρεία.
Με τους βασανιστές της γενοκτονίας, ποια θα είναι η σχέση της ανθρωπότητας;
- ΣΧΕΤΙΚΗ και η ανάρτηση στο μπλογκ μας:
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου