«Από ένα σημείο και μετά, όταν ο αριθμός των τουριστών αυξάνεται διαρκώς, στην πραγματικότητα δολοφονείται αυτό που αγαπούσαν [σε αυτή την πόλη] εξαρχής»Έλεν φαν Λουν, Aρχιτέκτων
Το τελευταίο διάστημα παρατηρείται πανελλαδικά μια άνευ προηγούμενου κινητοποίηση των πολιτών για την ανάκτηση του κοινόχρηστου χώρου του αιγιαλού και της παραλίας. Η αντίδραση των πολιτών αφορά σε τουριστικούς κυρίως τόπους και σχετίζεται άμεσα με την τουριστικοποίηση των προορισμών και την αυξανόμενη δυσαρέσκεια της τοπικής κοινωνίας που εκδηλώνεται δειλά και σε άλλα μέτωπα. Στη Σαντορίνη, οι κάτοικοι της Οίας αναρτούν σε πολλά σοκάκια πινακίδες με την επιγραφή “Respect” ενώ στην Αμοργό, η τοπική κοινωνία αντιδρά στην πρόθεση του δημάρχου να επεκτείνει το λιμάνι ώστε να μπορεί να δεχθεί μεγαλύτερα πλοία.
Κινητοποιήσεις πολύ μεγαλύτερου μεγέθους υπάρχουν εδώ και αρκετά χρόνια σε διεθνές επίπεδο, με την Ισπανία να πρωτοστατεί με το σύνθημα “tourists go home”. Πρόσφατα στη Μαγιόρκα, πολίτες απηυδισμένοι από τον μαζικό τουρισμό, τοποθέτησαν ψεύτικες ταμπέλες κινδύνου στις παραλίες προκειμένου να διώξουν τους επισκέπτες. Πολλοί δημοφιλείς τουριστικοί προορισμοί όπως η Βενετία, το Αμστερνταμ, το Ντουμπρόβνικ κ.α., έχουν πάρει μέτρα κατά του “υπερτουρισμού” ενώ οι πολίτες διεκδικούν πίσω τον τόπο τους.
Στόχος του άρθρου είναι να αναγνωρίσει κατ’ αρχήν τα βαθύτερα αίτια του ελληνικού κινήματος της “πετσέτας” και το ρόλο της Πολιτείας αλλά και να αναδείξει πως η κατάσταση που έχει διαμορφωθεί στις παραλίες, θίγει τελικά το τουριστικό προϊόν της χώρας μας.
Το “έγκλημα” στις ελληνικές παραλίες συντελείται μεθοδικά εδώ και αρκετά χρόνια και ευνοείται από την Ελληνική πολιτεία. Το περί αρμοδιοτήτων κεφάλαιο στην παραλία και τα καταστήματα που λειτουργούν σε αυτή, έχει μεθοδικά δομηθεί έτσι ώστε να υπάρχουν πολλοί αρμόδιοι αλλά κανένας υπεύθυνος, πάγια ελληνική τακτική. Έτσι άνετα μπορεί η αυθαιρεσία να οργιάζει. Τραγελαφική σχεδόν είναι η αναζήτηση ευθυνών τόσο σε αυτή την περίπτωση αλλά και στην περίπτωση πυρκαγιάς, όπως πρόσφατα, θεομηνίας ή έντονων καιρικών φαινομένων, με τους αρμόδιους να σφυρίζουν αδιάφορα.
Παρά δε τη σχετική νομοθεσία όπου η παραλία αποτελεί κοινόχρηστο αγαθό, η προβλεπόμενη εδώ και χρόνια κατεδάφιση των αυθαίρετων παράκτιων καταστημάτων ουδέποτε ή σπάνια πραγματοποιήθηκε. Η επίσημη τελικά αναστολή της κατεδάφισης των αυθαιρέτων καταστημάτων στην κοινόχρηστη ζώνη του αιγιαλού τα δυο τελευταία χρόνια, συνέβαλε ουσιαστικά στην εμπορευματοποίηση και οικοπεδοποίηση της παραλίας. Τα παλιά αυθαίρετα εκσυγχρονίστηκαν και πολλαπλασιάστηκαν σε τετραγωνικά ενώ νέα εμφανίστηκαν. Η σταδιακή μετατροπή της παραλίας σε επιχείρηση υψηλών αποδόσεων, άνοιξε το δρόμο σε νέους μεγαλοεπενδυτές, αμφιβόλου προέλευσης ενίοτε, που αντικατέστησαν τους παραδοσιακούς ομπρελάδες. Η εικόνα των “μπράβων” στην αίθουσα του Δ.Σ. Ρόδου κατά τη διάρκεια δημοπρασίας “φιλέτων” παραλίας που προβλήθηκε στα εθνικά ΜΜΕ, είναι αποκαλυπτική.
Τα αυθαίρετα καταστήματα, όπως αναδείχθηκε και μετά την πρόσφατη παρέμβαση του εισαγγελέα του Αρείου Πάγου, λειτουργούν συχνά χωρίς άδεια των αρμόδιων υπηρεσιών (Δήμων, ΥΠΠΟ κ.α.) ή με άδειες που έχουν ανακληθεί. Οι μηνύσεις κατά των επιχειρηματιών εκδικάζονται μετά από χρόνια όταν τα μαγαζιά έχουν αλλάξει χέρια (ή απλά οι εταιρίες όνομα) και οι νόμιμοι εκπρόσωποι “φαντάσματα” έχουν γίνει καπνός. Εν μέσω αυτών, η πολιτεία σχεδιάζει την παράκαμψη του ΣτΕ, τον μοναδικό “κόφτη” των (μη) βιώσιμων τουριστικών επενδύσεων, με σχέδιο νόμου όπου η Φέρουσα Ικανότητα μιας περιοχής, η δυνατότητά της δηλαδή να δεχθεί περαιτέρω οικιστική, τουριστική ή άλλη ανάπτυξη, θα καθορίζεται από τον υποψήφιο επενδυτή.
Το σύγχρονο τελικά τοπίο της ελληνικής παραλίας, δεν έχει καμία σχέση με αυτό που αρχικά διαμόρφωσε τον «Ελληνικό μύθο» και αγαπήθηκε από τους επισκέπτες ως μοναδικό, απαράμιλλης ομορφιάς. Η παράκτια ζώνη καταπατείται από πολυτελή «beach bar» πανομοιότυπης αισθητικής, αντίστοιχης με αυτής άλλων δημοφιλών προορισμών του Ευρωπαϊκού νότου και της Μεσογείου και «επιπλώνεται» με κακόγουστες υπερμεγέθεις ξαπλώστρες, στοιβαγμένες η μια πάνω στην άλλη μέχρι το κύμα. Η καντίνα και το παραθαλάσσιο ταβερνάκι της νιότης μας, έχει αλωθεί από αδιάφορες επιχειρήσεις και καταστήματα και το σούσι έχει αναδειχθεί στο εθνικό μας έδεσμα.
Οι ντόπιοι δεν χωράνε πουθενά σε αυτό το νέο τοπίο που διαμορφώνεται αποκλειστικά για τους επισκέπτες και αρχίζουν και στην Ελλάδα πλέον να διαμαρτύρονται. Απ’ την άλλη η απώλεια της αυθεντικότητας των ελληνικών προορισμών και η μείωση του επιπέδου απόλαυσης των επισκεπτών, λόγω του συνωστισμού και της πολυκοσμίας μειώνει την ανταγωνιστικότητα του Ελληνικού τουριστικού προϊόντος στη διεθνή αρένα του τουρισμού.
Και ενώ οι πολίτες διαμαρτύρονται, η κυβέρνηση απολαμβάνει το «success story» του Ελληνικού τουρισμού. Οι εξαγγελίες για βιωσιμότητα, νέα τουριστικά προϊόντα, αειφόρο ανάπτυξη, κ.α. παραμένουν κενές περιεχομένου. Η πολιτεία εξακολουθεί να επενδύει στον μαζικό εποχιακό τουρισμό και τα μεγάλα νούμερα. Η θλιβερή πρωτιά της Ρόδου, που σύμφωνα με πρόσφατα στοιχεία είναι στην 4η θέση των πλέον επιβαρυμένων από τον τουρισμό ευρωπαϊκών πόλεων, με το Ηράκλειο και την Αθήνα να καταλαμβάνουν την 7η και 14η θέση, αντίστοιχα, μας κρούει τον κώδωνα του κινδύνου (Βλ. και το από 13-09-2022 άρθρο μας στη Ροδιακή εφημερίδα με τίτλο «Υπερτουρισμός στη Ρόδο: Σε αναζήτηση του μέτρου»).
Ο
ερχομός του χειμώνα θα πρέπει να αποτελέσει όχι ένα μεσοδιάστημα
«λήθης» αλλά μια δημιουργική περίοδο επανασχεδιασμού της τουριστικής
αναπτυξιακής πολιτικής σε συνεργασία με την τοπική κοινωνία και τους
αρμόδιους επιστημονικούς φορείς, προκειμένου η επόμενη μέρα του
ελληνικού τουρισμού να είναι αυτή που αρμόζει στον τόπο μας, στο φυσικό
μας περιβάλλον και την πολιτιστική μας κληρονομιά.
*Παρασκευή Μωραΐτου, Αρχιτέκτων Μηχανικός MSc,Υπηρεσία Νεωτέρων Μνημείων και Τεχνικών Έργων Δωδεκανήσου
**Στέλιος Γκιάλης, Αν. Καθηγητής Οικονομικής Γεωγραφίας, Πανεπιστήμιο Αιγαίου
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου