Η κοροϊδία της χιλιετίας
Οταν ήμουνα στη Γ’ Λυκείου, λίγο πριν από τις πανελλήνιες εξετάσεις, το υπουργείο Παιδείας ανακοίνωσε ότι θα περνούσε στο Πανεπιστήμιο ο ένας στους δύο υποψήφιους. Ο συγκάτοικος στο θρανίο άρπαξε αγκαζέ τον άλλο φίλο και συμμαθητή μας που δεν ενδιαφερόταν για τις εισαγωγικές και φώναζε: «Εγώ τον κλείδωσα τον δικό μου δεύτερο, ο ένας στους δύο θα είμαι εγώ, πάω για μπίρες»!
Δεν διαφέρει και πολύ η χρήση της στατιστικής του συμμαθητή μου από το κυβερνητικό αφήγημα που λέει ότι ο «Ντάνιελ» είναι φαινόμενο που επαναλαμβάνεται κάθε χιλιετία, ή τρισχιλιετία (κάποιος το τερμάτισε στα 16 χιλιάδες χρόνια!), άρα δεν μπορούσαμε να κάνουμε και πολλά, άρα μην την ψάχνεις. Η μόνη διαφορά είναι ότι ο συμμαθητής μου ήταν ευφυής και είχε χιούμορ. Η «περίοδος επαναφοράς» λοιπόν ενός πλημμυρικού φαινομένου (περί αυτού πρόκειται, αυτό μετράνε οι χιλιετίες που ακούγονται) είναι ένας όρος τεχνητός, της στοχαστικής υδρολογίας, που τον χρησιμοποιούμε για να περιγράψουμε τη συχνότητα εμφάνισης φαινομένων βροχόπτωσης με τα ίδια χαρακτηριστικά (ένταση, ύψος βροχής, διάρκεια), προσπαθώντας να προσεγγίσουμε ένα κατεξοχήν τυχαίο φαινόμενο και αποτιμώντας στατιστικά τα καταγεγραμμένα ιστορικά γεγονότα βροχόπτωσης. Δεν σημαίνει ότι η βροχή της χιλιετίας θα ξαναπέσει σε χίλια χρόνια. Μπορεί κάλλιστα να πέσει και του χρόνου. Εξάλλου, όλες αυτές οι στατιστικές αναλύσεις έχουν ήδη ανατραπεί εφόσον στο δείγμα εισάγονται πολύ ακραίες τιμές σε πολύ σύντομο χρονικό διάστημα («Ιανός» και «Ντάνιελ» μέσα στην τριετία).
Η άλλη μεγάλη λαθροχειρία εκμεταλλεύεται ρητορικά τη δριμύτητα του «Ντάνιελ» για να αποδείξει ότι και έργα να είχαμε κάνει, θα είχαν αστοχήσει. Αρα τι ψάχνετε για ευθύνες; Ξεχνούν ότι το κρίσιμο μέγεθος στον σχεδιασμό έργων δεν είναι η περίοδος επαναφοράς, αλλά η βροχόπτωση σχεδιασμού για την οποία θα σχεδιαστεί η αντιπλημμυρική θωράκιση μιας περιοχής. Αυτό το μέγεθος είναι κατά κανόνα πολύ μικρότερο των ακραίων πλημμυρών, γιατί ο στόχος των τεχνικών έργων δεν ήταν ποτέ -και πουθενά- η αντιμετώπιση του εντονότερου πιθανού φαινομένου, αλλά ο μετριασμός του. Και για αυτόν τον μετριασμό δεν ήμασταν καθόλου έτοιμοι.
Επιπλέον, στην εξίσωση επιτέλους θα πρέπει να προστεθεί και η παράμετρος της κλιματικής κρίσης, που μετατρέπει τα -κάποτε σπάνια- ακραία καιρικά φαινόμενα σε σχεδόν κανονικότητα (η σύμπτωση «Ιανού» και «Ντάνιελ» μέσα σε 3 χρόνια το υποδηλώνει). Στο άρθρο μου «Το νέο κλιματικό καθεστώς και οι αρνητές του» (Νησίδες, «Εφ.Συν.», 13/08/23), ισχυρίζομαι πως οι κυβερνώντες συμπεριφέρονται ως αρνητές της κλιματικής κρίσης. Τώρα αποδεικνύονται αρνητές και της επιστήμης.
Ζήτω που πνιγήκαμε!
Βλέπουμε λοιπόν ότι μέσα σε λίγες ώρες πήγε και πάλι να στηθεί ένα αφήγημα απόσεισης ευθυνών, αντιεπιστημονικό και έωλο. Στην περίπτωσή μας γίνεται για να αποκρύψει κουτοπόνηρα:
1. Την απουσία ενός ολοκληρωμένου σχεδίου αντιπλημμυρικής θωράκισης και προστασίας, με έμφαση στα πολλά, μικρά έργα ορεινής υδρονομίας για την ανάσχεση μέρους του πλημμυρικού κύματος και των φερτών στα ανάντη, εκεί δηλαδή που δημιουργούνται. Η διόδευση της πλημμύρας θα εκτόνωνε συντονισμένα μέρος της σε υπολεκάνες απορροής και θα απέτρεπε σημαντικά την τεράστια πλημμύρα στον Πηνειό.
2. Την απουσία ενός σχεδίου έγκαιρης προειδοποίησης που θα είχε προετοιμάσει τον μηχανισμό Πολιτικής Προστασίας ώρες πριν από την εκδήλωση του φαινομένου. Το αλαλούμ με το σπάσιμο των αναχωμάτων, που απ’ ό,τι φαίνεται έγινε σε συνθήκες πανικού και χωρίς σχέδιο, αποδεικνύει την υπερεπείγουσα ανάγκη δημιουργίας τέτοιων συστημάτων.
Στο ιδιότυπο κυβερνητικό gaslighting, ας προστεθεί και το θόλωμα των νερών με τα «αντιπλημμυρικά» έργα που έχουν ή δεν έχουν γίνει. Δρόμοι και έργα αποχέτευσης, τοπικές διανοίξεις ή και διευθετήσεις χωρίς συνέχεια, λάθος εκχερσώσεις, έργα όντως αντιπλημμυρικά που είναι όμως παρωχημένα και σχεδιασμένα για εντάσεις που πλέον δεν ισχύουν βαφτίζονται κατά το δοκούν έργα «αντιπλημμυρικής προστασίας». Και φυσικά κανείς δεν βγαίνει να πει συγκεκριμένα πού πήγαν τα 800(;) εκατομμύρια του «Ιανού».
Ενήμεροι
Η προεργασία συγκεκριμένων προτάσεων υπήρχε. Ηταν αποτυπωμένη στα περίφημα (πλέον) Σχέδια Διαχείρισης Κινδύνων και Επικινδυνότητας Πλημμύρας του 2018. Η βασική ευθύνη της εθνικής τραγωδίας του κάμπου βαρύνει σύσσωμη την κυβέρνηση - και δευτερευόντως τους τοπικούς άρχοντες, πολιτικούς της φίλους εξάλλου. Αφορά δε και τις δύο κλίμακες μεγέθους αστοχίας. Στη μεγάλη κλίμακα, της ασφάλειας και της οχύρωσης μιας ευάλωτης περιοχής, ήταν ενήμεροι και προειδοποιημένοι ότι φαινόμενα αντίστοιχης δριμύτητας («Ιανός», «Ντάνιελ») θα έρχονται συχνότερα και θα είναι η νέα κανονικότητα. Στην άλλη κλίμακα, της Πολιτικής Προστασίας την ώρα της ζημιάς, ήταν επίσης ειδοποιημένοι και ενήμεροι για τον «Ντάνιελ» από όλα τα μετεωρολογικά μοντέλα, δύο και τρεις μέρες νωρίτερα. Η υποδομή έλειπε και στις δύο κλίμακες. Εάν μάλιστα αληθεύουν τα δημοσιεύματα περί απένταξης αντιπλημμυρικών έργων και υποδομών από τη χρηματοδότηση του Ταμείου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας, λόγω αδυναμίας έγκαιρης υλοποίησης, τότε το στραπάτσο είναι ολοκληρωτικό και οι ευθύνες ακόμη μεγαλύτερες.
Για την επόμενη μέρα και την κατάρτιση ενός Σχεδίου Ανάκαμψης για τη Θεσσαλία, όμως, λείπουν και άλλα, ουκ ολίγα. Ουσιαστικά λείπει όλο το υπόβαθρο που θα στηρίξει ένα τέτοιο Σχέδιο (Περιφερειακό Σχέδιο Προσαρμογής στην Κλιματική Κρίση, Κτηματολόγιο, Δασικοί Χάρτες, Τοπικά Χωρικά Σχέδια με τις χρήσεις γης, οριοθετήσεις ρεμάτων-αιγιαλού, διαχειριστικά σχέδια δασών κ.λπ.). Η πλημμύρα έβγαλε στην επιφάνεια την κακοδαιμονία της διαπλεκόμενης, εργολαβικής και πελατειακής βαθιάς Ελλάδας. Κανένας σχεδιασμός υποδομών, καμία έννοια πρόνοιας και πρόληψης. Μετά τη δεύτερη καταστροφική πλημμύρα σε τρία χρόνια, στην ίδια περιοχή, και με καμένη τη μισή δασική χώρα, το μόνο που κατάλαβαν η κυβέρνηση και οι τοπικοί Γκρούεζες είναι πως πρέπει να ασφαλίσουμε ατομικά τα σπίτια μας και να φιμώσουμε την ΕΜΥ και το Αστεροσκοπείο!
Οταν τραβηχτούν τα νερά κάτω στον κάμπο θα αποκαλυφθούν μέσα στον μολυσμένο βούρκο το φιάσκο του επιτελικού περιτυλίγματος, ο πραγματικός λαϊκισμός, η ψηφοθηρία, η δυσανεξία στον σχεδιασμό και την πρόληψη, η υποταγή της επιστήμης στην κερδοσκοπία και του δημόσιου οφέλους σε ιδιωτικά συμφέροντα. Αλλά φοβάμαι πως δεν βούλιαξε μόνο η Θεσσαλία. Η μπουκαπόρτα της χώρας έχει κλείσει από καιρό, οι πλεονάζοντες πετάχτηκαν στη θάλασσα - άλλοι θα πεταχτούν στην πορεία. Ο Τιτανικός απέπλευσε και η μπάντα θα συνεχίσει να παίζει…
*Καθηγητής, διευθυντής Εργαστηρίου Υδρολογίας και Ανάλυσης Υδατικών Συστημάτων, πρόεδρος Τμήματος Πολιτικών Μηχανικών Πανεπιστημίου Θεσσαλίας
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου