Ετήσια Έκθεση 2022 του Δικτύου Καταγραφής Περιστατικών Ρατσιστικής Βίας: Ο ρατσισμός και η ρατσιστική βία συνεχίζονται καθημερινά και επεκτείνονται σε σχολικά ή ακόμα και σε ένστολα περιβάλλοντα

Ετήσια έκθεση 2022

 

Η παρούσα έκθεση αποτελεί την ενδέκατη κατά σειρά ετήσια έκθεση του Δικτύου Καταγραφής Περιστατικών Ρατσιστικής Βίας [εφεξής «Δίκτυο»] και αφορά στην ποσοτική και ποιοτική ανάλυση περιστατικών ρατσιστική βίας που καταγράφηκαν από τα μέλη του Δικτύου κατά το έτος 2022. Το Δίκτυο δημιουργήθηκε στα μέσα του έτους 2011 από την Εθνική Επιτροπή για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου (ΕΕΔΑ) και το Γραφείο της Ύπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες στην Ελλάδα (UNHCR), με τη συμμετοχή Μη Κυβερνητικών Οργανώσεων και φορέων της κοινωνίας των πολιτών, με στόχο τη συστηματική καταγραφή πράξεων βίας με ρατσιστικό κίνητρο και την τεκμηρίωση των σχετικών ποσοτικών και ποιοτικών τάσεων του φαινομένου. Σήμερα, το Δίκτυο έχει 52 μέλη, τα οποία συνεχίζουν να καταγράφουν περιστατικά ρατσιστικής βίας που συντελούνται σε βάρος προσώπων, τα οποία προσέρχονται στις υπηρεσίες τους.

 

Κατά το 2022, το Δίκτυο κατέγραψε μέσω συνεντεύξεων με τα θύματα 74 περιστατικά ρατσιστικής βίας. Σε 33 περιστατικά στοχοποιήθηκαν μετανάστες, πρόσφυγες ή αιτούντες άσυλο, λόγω εθνικής καταγωγής, θρησκείας ή χρώματος. Σε ένα εκ των περιστατικών αυτών στοχοποιήθηκε άτομο τόσο λόγω εθνικής καταγωγής, όσο και λόγω σεξουαλικού προσανατολισμού και ταυτότητας φύλου. Σε 1 περιστατικό στοχοποιήθηκαν Έλληνες πολίτες λόγω εθνοτικής καταγωγής, ενώ σε 2 περιστατικά στοχοποιήθηκαν ένα τζαμί και ένα μνημείο του Ολοκαυτώματος. Σε 38 περιστατικά στοχοποιήθηκαν ΛΟΑΤKI+ άτομα.  

Την Ετήσια Έκθεση του Δικτύου για το 2022 μπορείτε να τη βρείτε εδώ.

-ΔΙΑΒΑΣΤΕ παρακάτω ένα συνοπτικό ρεπορτάζ για την πολυσέλιδη Έκθεση, από τον Δημήτρη Αγγελίδη:

EUROKINISSI/ΣΩΤΗΡΗΣ ΔΗΜΗΤΡΟΠΟΥΛΟΣ

• O ρατσισμός των ενστόλων κλείνει το στόμα στα θύματα

Δημήτρης Αγγελίδης

 

H βία επεκτείνεται πια στο σχολικό περιβάλλον και στον χώρο του αθλητισμού. ● Ανησυχία εμπνέει και ο θεσμικός ρατσισμός ενστόλων και δημοσίων υπαλλήλων και ο ρατσισμός της καθημερινότητας. ● Από τα 74 περιστατικά ρατσιστικής βίας μόνο σε 14 καταγραμμένα τα θύματα προχώρησαν σε καταγγελία στην αστυνομία, ενώ 44 φοβήθηκαν να τα καταγγείλουν λόγω του κινδύνου επαναθυματοποίησής τους από τις Αρχές.

Tην ανάγκη εγρήγορσης απέναντι στις ρατσιστικές επιθέσεις οργανωμένων ομάδων, η δράση των οποίων καταγράφεται μειωμένη μετά την καταδίκη της Χρυσής Αυγής αλλά επεκτείνεται πια στο σχολικό περιβάλλον και στον χώρο του αθλητισμού, όσο και απέναντι στον θεσμικό ρατσισμό ενστόλων και δημοσίων υπαλλήλων και στον ρατσισμό της καθημερινότητας, αναδεικνύει η 11η ετήσια έκθεση του Δικτύου Καταγραφής Περιστατικών Ρατσιστικής Βίας για το 2022, που δημοσιοποιήθηκε χθες σε συνέντευξη Τύπου στα γραφεία της ΕΣΗΕΑ.

Τα 74 περιστατικά ρατσιστικής βίας που καταγράφει κινούνται στα ίδια επίπεδα με την προηγούμενη χρονιά (73 περιστατικά είχαν καταγραφεί το 2021), εξακολουθούν όμως να αποτελούν μόνο την κορυφή του παγόβουνου λόγω του αυστηρού πρωτοκόλλου καταγραφής που διασφαλίζει ότι τα καταγραμμένα περιστατικά έχουν τα εχέγγυα να παρουσιαστούν ενώπιον των δικαστικών αρχών, αλλά κυρίως λόγω της υποαναφορικότητας που χαρακτηρίζει τις καταγγελίες της ρατσιστικής βίας. Είναι χαρακτηριστικό ότι μόνο σε 14 καταγραμμένα περιστατικά τα θύματα προχώρησαν σε καταγγελία στην αστυνομία, ενώ σε 44 περιστατικά φοβήθηκαν να τα καταγγείλουν λόγω του κινδύνου επαναθυματοποίησής τους από τις Αρχές και δευτερογενούς θυματοποίησής τους από φορείς και υπηρεσίες που επιδεικνύουν έλλειψη σεβασμού, διακρίσεις σε βάρος του θύματος και αντιεπαγγελματική προσέγγιση.

«Η μεγάλη πρόκληση της επόμενης ημέρας είναι να μην αισθάνονται ανασφαλείς όσοι θέλουν να καταγγείλουν ρατσιστικά περιστατικά», επισήμανε η Μαρία Γαβουνέλη, πρόεδρος της Εθνικής Επιτροπής για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου, που δημιούργησε το Δίκτυο το 2011 από κοινού με την Υπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ με τη συμμετοχή οργανώσεων που σήμερα ανέρχονται σε 52. Σημείωσε τον προβληματισμό της για τα ρατσιστικά περιστατικά με θύτες ένστολους ή δημόσιους υπαλλήλους, επισημαίνοντας ότι το φαινόμενο πρέπει να εξαλειφθεί «χωρίς πολλές συζητήσεις, αρκεί να ακολουθηθούν οι προβλεπόμενες διαδικασίες».

Η συντονίστρια του Δικτύου, Γαρυφαλλιά Αναστασοπούλου, σημείωσε ότι ο ρατσισμός των ενστόλων εντείνει το φαινόμενο της υποαναφορικότητας, καθώς αποθαρρύνει τα θύματα να προβούν σε καταγγελία, ακριβώς επειδή οι θύτες είναι εκπρόσωποι των σωμάτων που καλούνται να καταγράψουν την καταγγελία και να προστατέψουν τα θύματα. Σε 15 καταγραμμένα περιστατικά της έκθεσης οι θύτες είναι ένστολοι, με τα μισά περιστατικά να συμβαίνουν κοντά στα σύνορα, στο πλαίσιο βίαιης κράτησης προσφύγων και μεταναστών ή άτυπης επαναπροώθησής τους. Στη συνέντευξη Τύπου επισημάνθηκε επίσης η δολοφονία του ανήλικου Ρομά Κώστα Φραγκούλη από ένστολο, η οποία ωστόσο δεν καταγράφηκε από το Δίκτυο.

Τα θύματα

Σε 7 περιστατικά οι θύτες είναι δημόσιοι λειτουργοί που επιδεικνύουν έλλειψη ανεκτικότητας απέναντι σε όλες σχεδόν τις στοχοποιούμενες ομάδες, πρόσφυγες, ΛΟΑΤΚΙ και Ρομά, και συμπεριφέρονται με τρόπο που ισοδυναμεί με παρενόχληση, φτάνοντας σε ορισμένες περιπτώσεις να αρνούνται την εξυπηρέτηση πολιτών.

Μέλη ομάδων οργανωμένης ρατσιστικής βίας ήταν οι δράστες σε 6 περιστατικά, ενώ σε άλλα 3 οι οργανωμένες ομάδες έδρασαν από κοινού με μη οργανωμένους πολίτες. «Η δίκη και τελικά η καταδικαστική απόφαση σε πρώτο βαθμό φαίνεται να αναχαίτισε τη δράση της Χρυσής Αυγής. Ωστόσο, το συγκεκριμένο μοτίβο επιθέσεων που διαχρονικά κατέγραφε το Δίκτυο ως πλαίσιο στοχοποίησης κατά προσφύγων, μεταναστών και υποστηρικτών ανθρωπίνων δικαιωμάτων το τελευταίο διάστημα φαίνεται να βρίσκει εφαρμογή σε άλλα πλαίσια στοχοποίησης (σχολικό περιβάλλον ή χώρος του αθλητισμού), γεγονός που αναδεικνύει την ανάγκη διαρκούς εγρήγορσης από τις αρμόδιες αρχές», επισημαίνει η έκθεση.

Καταγράφηκαν επίσης περιστατικά ρατσισμού της καθημερινότητας, σχετικά ήπιας έντασης, συχνά χωρίς συναίσθηση εκ μέρους του θύτη, τα οποία ωστόσο, όπως επισημάνθηκε, δημιουργούν πρόσφορο έδαφος για να ευδοκιμήσει η ανάπτυξη βαρύτερων και σοβαρότερων περιστατικών.

Ως προς την ιδιότητα των θυμάτων, 33 καταγραμμένα περιστατικά αφορούν πρόσφυγες και μετανάστες και 38 άτομα της ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητας, ενώ καταγράφονται και περιστατικά ενδοσχολικής και ενδοπανεπιστημιακής ρατσιστικής βίας κατά ΛΟΑΤΚΙ+, όπως και ενδοοικογενειακής βίας σε περιπτώσεις όπου το θύμα αποκαλύπτει στην οικογένεια τον σεξουαλικό προσανατολισμό ή την ταυτότητα και τα χαρακτηριστικά του φύλου του. Τα 39 περιστατικά συνέβησαν στην Αττική, τα περισσότερα κοντά στο κέντρο της Αθήνας, 9 στη Θεσσαλονίκη και ακολουθούν περιστατικά σε νησιά του νοτιοανατολικού Αιγαίου και στον Εβρο, όπως και σε άλλες περιοχές.

Η έκθεση επισημαίνει την αυξανόμενη ανησυχία που εκφράζουν όλο και συχνότερα διεθνείς οργανισμοί για τη στοχοποίηση υπερασπιστών ανθρωπίνων δικαιωμάτων στην Ελλάδα, φαινόμενο που διαπίστωσε το Δίκτυο με ιδιαίτερη ένταση στις αρχές του 2020. Μιλώντας στη συνέντευξη Τύπου, η επικεφαλής της Υπατης Αρμοστείας στην Ελλάδα, Μαρία Κλάρα Μάρτιν, εξέφρασε τη σοβαρή ανησυχία του διεθνούς οργανισμού «για το αυξανόμενα αρνητικό περιβάλλον κατά των υπερασπιστών ανθρωπίνων δικαιωμάτων και των οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών, ιδίως αυτών που υποστηρίζουν τους πρόσφυγες και όσους ζητούν άσυλο». Υπογράμμισε πως «η υπεράσπιση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων δεν είναι έγκλημα» και σημείωσε: «Ανησυχούμε γιατί το γενικό κοινό επηρεάζεται από την εχθρική ρητορική και την αρνητική παρουσίαση των υπερασπιστών, ιδίως όταν συγχέονται οι δραστηριότητές τους με αυτές των διακινητών και των εγκληματικών δικτύων».

Στον στιγματισμό, τη στοχοποίηση και τις διώξεις που αντιμετωπίζουν οι υπερασπιστές ανθρωπίνων δικαιωμάτων με επίκεντρο τις επαναπροωθήσεις αναφέρθηκε η Χρυσάνθη Ζαχάρωφ από το Ελληνικό Συμβούλιο για τους Πρόσφυγες. Επισήμανε τις έωλες ποινικές διώξεις του Παναγιώτη Δημητρά (Ελληνικό Παρατηρητήριο των Συμφωνιών του Ελσίνκι), του Τόμι Ολσεν (Aegean Boat Report) και της διασωστικής οργάνωσης ERCI, επειδή έκαναν αυτό που επιτάσσει το διεθνές δίκαιο, και αναφέρθηκε στην προσπάθεια της κυβέρνησης να παραπλανήσει και να καθοδηγήσει τα μέσα ενημέρωσης και τη δικαστική εξουσία.

Η Ελλη Κριωνά-Σαράντη από τη HIAS επισήμανε ότι τα τελευταία τρία χρόνια έχουν σταλεί 7 επιστολές από διεθνείς φορείς στις ελληνικές αρχές αναφορικά με τους υπερασπιστές δικαιωμάτων, όταν την προηγούμενη δεκαετία είχαν σταλεί μόνο τρεις, και υπογράμμισε ότι δουλειά των υπερασπιστών είναι να επισημαίνουν τα κακώς κείμενα και να ενοχλούν.

Στη στοχοποίηση και τον ρατσισμό που αντιμετωπίζουν οι ίδιοι οι ΛΟΑΤΚΙ ακτιβιστές, καθώς είναι οι ίδιοι μέλη της κοινότητας που υπερασπίζονται, αναφέρθηκαν η Αλεξάνδρα Παναγιωτακοπούλου από την Colour Youth και η Αννα Απέργη από το Σωματείο Υποστήριξης Διεμφυλικών.