Αφγανιστάν: Ένα ταξίδι-οδοιπορικό στη χώρα, μετά την αποχώρηση των Δυτικών, από τον συγγραφέα Γιώργο Λιερό (ΦΩΤΟς)

Εφυγαν κι άφησαν πίσω τους συντρίμμια...

Η «Εφ.Συν.» φιλοξενεί τις εμπειρίες και τις εικόνες που αποκόμισε ο συγγραφέας Γιώργος Λιερός από το ταξίδι του στο Αφγανιστάν, όπου μετά την αποχώρηση των Δυτικών βασιλεύει το χάος, η φτώχεια και τα κοινωνικοπολιτικά παράδοξα.

Ξημερώνει 16 Σεπτεμβρίου 2022. Το αεροπλάνο της Kam Air, προερχόμενο από το Άμπου Ντάμπι, έχει περάσει πλέον στον Αφγανικό εναέριο χώρο. Κάτω, με το πρώτο φως του ήλιου διαγράφονται τα βουνά, κατάξερα, βραχώδη, αιχμηρά, άγρια και αγέρωχα μέσα στη γύμνια τους, εδώ και εκεί διακρίνονται τα ίχνη από πράσινο που δίνουν μικρές κατάφυτες κοιλάδες. Πετάμε πάνω από το “νεκροταφείο των αυτοκρατοριών”, το οποίο συγχρόνως αποτέλεσε ίσως τον πιο σημαντικό τόπο συναντήσεων και ανταλλαγών ανάμεσα στους πολιτισμούς της Ευρασίας.

Το Τζαμί Shah do- Shamshira στην Καμπούλ

Από τις κοιλάδες του πέρναγαν οι εμπορικοί δρόμοι που συνέδεαν μεταξύ τους τη Μεσόγειο, την Ινδική υποήπειρο και την Κίνα και επέτρεψαν τη διάδοση και την ανάμειξη ιδεών και τεχνοτροπιών. Από εδώ διάβηκαν λαοί κατά τις μεταναστεύσεις τους ή οι στρατιές του Μ. Αλεξάνδρου, του Τζένγκις Χαν, του Ταμερλάνου και των Μουγκάλ που θα γίνονταν αυτοκράτορες της Ινδίας. Πρόκειται για μια στρατηγική θέση κρίσιμη για τον έλεγχο της Ασίας: πύλη της Ινδίας, σταθμός στους δρόμους για την Κίνα, παλιότερα σύνορο μεταξύ των εδραίων πολιτισμών και του κόσμου της στέπας, πιο πρόσφατα σημείο εφόρμησης για το μαλακό υπογάστριο της Ρωσίας. Η σχέση της Ελλάδας με το Αφγανιστάν είναι παμπάλαια. Εδώ (και στο Πακιστάν) βρίσκονταν τα ελληνοβακτριανά και τα ελληνοϊνδικά βασίλεια και άνθισε η ελληνοβουδιστική τέχνη της Γκαντάρα (Gandhara).

Βρετανικό κοιμητήριο

Το σημερινό Αφγανιστάν, παρά τα 145 δισεκατομμύρια της αμερικανονατοϊκής βοήθειας –σχεδόν δέκα φορές το μέσο ΑΕΠ της χώρας την τελευταία εικοσαετία, ποσό κατά πολύ μεγαλύτερο απ’ αυτό του σχεδίου Μάρσαλ– είναι μία από τις πέντε φτωχότερες χώρες του κόσμου. Για 43 ολόκληρα χρόνια, από το 1979 μέχρι τη σαρωτική περσινή επέλαση των Ταλιμπάν και την ταπεινωτική εκδίωξη των Αμερικανών και των ντόπιων συνεργατών τους, η χώρα βρισκόταν σε πόλεμο.

Νεαροί Ταλιμπάν στον λόφο Bibi Mahro της Καμπούλ

Μια δυο ώρες αργότερα, θα προσγειωθούμε στο αεροδρόμιο της Καμπούλ. Δεξιά κι αριστερά βρίσκονται σταθμευμένα μερικά αεροπλάνα και ελικόπτερα που έχουν ξεμένει από την σοβιετική εποχή. Οι ομοιότητες ανάμεσα στη Σαϊγκόν το 1975 και την Καμπούλ το 2021 είναι χτυπητές. Οι μαρξιστές Βιετκόνγκ τότε, οι ισλαμιστές Ταλιμπάν σήμερα. Η σύγκριση είναι προκλητική και γεννά ερωτήματα, για τη διερεύνηση των οποίων το Αφγανιστάν αξίζει μια επίσκεψη, ακριβώς αυτή τη στιγμή, πάνω στη μεταβατική διαδικασία, πολύ περισσότερο μάλιστα που με την έλευση της ειρήνης για πρώτη φορά εδώ και δεκαετίες μπορεί κάποιος να γυρίσει με αυτοκίνητο όλη τη χώρα και να δει πράγματα και καταστάσεις απρόσιτα στους προηγούμενους περιηγητές. Έτσι κι αλλιώς, οποτεδήποτε, τα πολιτιστικά μνημεία της χώρας και ο εθνολογικός της πλούτος δικαιολογούν μια επίσκεψη. Ο έλεγχος των διαβατηρίων ήταν μάλλον τυπικός. Επιτέλους βρισκόμαστε, πατάμε το χώμα του Αφγανιστάν.

Μικροπωλητές πουλάνε σημαίες του Ισλαμικού Εμιράτου έξω από την πύλη της κλειστής σήμερα πρεσβείας των ΗΠΑ στην Καμπούλ

Στο λόφο Wazir Akbar Khan, που βρίσκεται στο κέντρο της πόλης και προσφέρει πανοραμική θέα στην Καμπούλ (όπως ο Λυκαβηττός στην Αθήνα), ήρθαμε για πρώτη φορά πρόσωπο με πρόσωπο με τους νεαρούς Ταλιμπάν. Προσπαθούσαμε να φωτογραφίσουμε την εγκαταλελειμμένη ολυμπιακή πισίνα, όπου παιδάκια έκαναν βουτιές στο νερό που είχε μαζέψει η βροχή. Ακούσαμε ξαφνικά δυνατές φωνές από το υπερυψωμένο φυλάκιο. Απαγορεύεται η φωτογράφιση; Όχι, οι νεαροί Ταλιμπάν μας καλούσαν να ανέβουμε πάνω στο φυλάκιο για να βγάλουμε καλύτερες φωτογραφίες. Μας κέρασαν τσάι. Καθώς αρχίσαμε να κατηφορίζουμε, μια άλλη ομάδα οπλισμένων νεαρών με προθυμία, θα λέγαμε με ενθουσιασμό, στήθηκε μπροστά στις κάμερές μας. Στο παζάρι αγοράσαμε υφάσματα, ένας ράφτης έραψε για μας ρούχα σαν αυτά που φοράνε οι ντόπιοι. Εδώ ελάχιστοι είναι ντυμένοι με ευρωπαϊκά ρούχα, όλες οι γυναίκες φοράνε μαντίλα, μερικές μπούργκα.

Το Μαυσωλείο του Τιμούρ Σαχ Ντουρανί στην Καμπούλ

Την επομένη την ξοδέψαμε σε διατυπώσεις τρέχοντας από υπουργείο σε υπουργείο (κυνηγώντας κάποιον υφυπουργό που έπρεπε να υπογράψει τα χαρτιά μας). Παρέες νεαρών φύλαγαν τα κτίρια. Ολοι τους είχαν γένια, τα μαλλιά τους ήταν μαύρα, συνήθως μακριά, φορούσαν σαντάλια και ετερόκλητες (ό,τι να ’ναι) στολές και κράδαιναν περήφανα αμερικάνικα όπλα, λάφυρα πολέμου. Δύο πινακίδες στην είσοδο ενός υπουργείου απαγόρευαν η μία τα όπλα, η άλλη τη φούντα.

Το Κάστρο (Ακρόπολη) της Χεράτ

Φτάσαμε στη Χεράτ, στην άλλη άκρη της χώρας κοντά στα σύνορα με το Ιράν, με αεροπλάνο. Θα επιστρέφαμε οδικώς στην Καμπούλ διανύοντας 937 χλμ και αφού κάναμε στάση για μια μέρα στην Κανταχάρ.

Μουσείο Τζιχαντ

Στη Χεράτ, την πολιτιστική πρωτεύουσα της χώρας, επισκεφτήκαμε το τζαμί της Παρασκευής, ένα από τα ωραιότερα της Κεντρικής Ασίας, την ακρόπολη, τους περίφημους μιναρέδες της Χεράτ, τον τάφο της Gohard Shad, της φημισμένης βασίλισσας των τιμουριδών (των απογόνων του Ταμερλάνου), ή οποία έμεινε στην ιστορία για τη θρησκευτική της ανεκτικότητα και τα περίπου 300 μνημεία που άφησε στην Κεντρική Ασία.

Ζυμαρικά, ρύζια, όσπρια στο παζάρι της Χεράτ

Την παράσταση, όμως, στην Χεράτ έκλεψαν οι άνθρωποι του παζαριού με την ανοιχτόκαρδη υποδοχή που μας επιφύλαξαν, την προσήνεια που έδειξαν, την ευγένειά τους και τις πολλές φιλικές τους εκδηλώσεις. Έπειτα συναντήσαμε τους σούφι, όχι μόνο σε γνωστά προσκυνήματα όπως του Αμπντουλάχ Ανσάρι(1006-1088), αλλά προπάντων σε πιο “κρυφές” γωνιές, όπως αυτή στη βιομηχανική ζώνη, όπου πήραμε μια πολύ αμυδρή ιδέα εκστατικής εμπειρίας.

Το μεγάλο «Μπλε Τζαμί» στην πόλη Χεράτ

Πιάσαμε την εθνική οδό Χεράτ-Κανταχάρ, που ακολουθεί τις παρυφές των ορεινών όγκων μιας “θάλασσας βουνών”, η οποία και αποτελεί το Αφγανιστάν. Κατάξερος τόπος, πλινθόκτιστα χωριά και νομάδες που ζουν σε σκηνές και βόσκουν τεράστια κοπάδια προβάτων. Φτάσαμε λίγο μετά το μεσημέρι στο Gereshk και κάναμε στάση για φαγητό. Λίγες δεκάδες χιλιόμετρα νότια του Gereshk βρίσκεται η πόλη Marjah, η μάχη για την οποία έκρινε την τύχη της αμερικάνικης εισβολής. Με την άνοδο του Ομπάμα στην εξουσία τα τύμπανα του πολέμου ήχησαν δυνατότερα από ποτέ.

Χεράτ: πίνοντας τσάι στο οδόστρωμα

Οι αμερικάνοι στρατιώτες, που τον Ιανουάριο του 2007 ήταν μόνο 26.607, θα φτάσουν τους 120.000. Τον Φεβρουάριο του 2010, 15.000 νατοϊκοί στρατιώτες επιτέθηκαν εναντίον 400 Ταλιμπάν, που κρατούσαν την πόλη. Οι Ταλιμπάν αμύνθηκαν λυσσασμένα αλλά η πόλη έπεσε. Ωστόσο, τουλάχιστον 100 Ταλιμπάν διασώθηκαν διασχίζοντας τις εχθρικές γραμμές. Όμως, οι νατοϊκές δυνάμεις υφιστάμενες ένα διαρκή ανταρτοπόλεμο αναγκάστηκαν να αποχωρήσουν. Οι Ταλιμπάν ανακατέλαβαν την περιοχή. Η αποτυχία κατέπληξε την κυβέρνηση Ομπάμα και την οδήγησε σε αλλαγή στρατηγικής..

Εθνική οδός Χεράτ -Κανταχάρ-Καμπούλ

Φτάσαμε στην Κανταχάρ, γνωστή στην αρχαιότητα ως Αλεξάνδρεια της Αραχωσίας. Πριν προλάβουμε να δούμε τα γνωστά αξιοθέατα της πόλης –το τζαμί που φιλοξενεί το πανωφόρι του προφήτη και είναι ο ιερότερος τόπος της χώρας, το μαυσωλείο του Ντουράνι, του ιδρυτή του σύγχρονου Αφγανιστάν κ.α.– ο διευθυντής πολιτισμού και πληροφόρησης, ένας ανώτερος αξιωματούχος των Ταλιμπάν, μας “άρπαξε” κυριολεκτικά για να μας στείλει να επισκεφτούμε το στρατόπεδο και το κάστρο του Αλέξανδρου. Ζήτησε χορηγίες από την Ελλάδα για να χρηματοδοτηθεί η ανασκαφή. Στην Κανταχάρ ζει σήμερα ο Αχουντζάντα, ο ηγέτης του Ισλαμικού Εμιράτου. Η περιοχή είναι το κέντρο της φυλής των Παστούν, που αποτελεί το 38-50% των Αφγανών.

Αρχαιολογικός χώρος όπου εικάζεται ότι στρατοπέδευσε ο Αλέξανδρος όταν έχτιζε την Κανταχάρ (Αλεξάνδρεια της Αραχωσίας)

Από εδώ ξεκίνησε, το 1994, το κίνημα των Ταλιμπάν με τη μαζική υποστήριξη των χωρικών, που είχαν απηυδήσει με τις αυθαιρεσίες, τις λεηλασίες και τις αρπαγές των πολεμάρχων. Η εκδοχή του Ισλάμ που πρεσβεύουν οι Ταλιμπάν έχει επηρεαστεί έντονα από το Pashtunwali, τον προϊσλαμικό φυλετικό κώδικα τιμής των Παστούν (γενναιότητα, τιμή, φιλοξενία, εκδίκηση για τον αδικημένο, παροχή άσυλου ακόμα και στον εχθρό κ.α.). Πρόκειται δηλαδή για ό,τι ο Γ. Μακρής αποκαλεί tribal Islam. Συγχρόνως οι Ταλιμπάν ακολουθούν τους Deobandi, ένα μουσουλμανικό ρεύμα που υποστηρίζει τη συνύπαρξη των θρησκειών και μια ανεκτικότητα που οι Ταλιμπάν δεν έδειξαν την περίοδο 1996-2001.

Χρειαστήκαμε 14 και παραπάνω ώρες να διασχίσουμε τα 482 χιλιόμετρα της Εθνικής Κανταχάρ- Καμπούλ. Πολλή σκόνη, ατέλειωτα μποτιλιαρίσματα, μακριές σειρές από νταλίκες και καυσαέριο. Ο δρόμος δεν υπέφερε απλώς από τις συνηθισμένες καταστροφές του πολέμου ή την κακή συντήρηση. Συχνά, και για πολλές δεκάδες χιλιομέτρων, δεν ήταν παρά ένας επαρχιακός χωματόδρομος. Εντωμεταξύ με τους Ταλιμπάν το Αφγανιστάν έχει ξαναγίνει κόμβος διεθνών μεταφορών. Η κίνηση των φορτηγών τον τελευταίο χρόνο έχει καταγράψει αύξηση 50%. Το οδικό δίκτυο δεν μπορεί να βαστάξει το βάρος μιας τέτοιας κυκλοφορίας. ́Ούτε καν ένα αξιόπιστο οδικό δίκτυο δεν άφησαν πίσω τους φεύγοντας οι Δυτικοί, παρά τα δις που ξοδεύτηκαν.

Το «κάστρο του Μεγάλου Αλεξάνδρου» στην Κανταχάρ

Τις επόμενες τέσσερις μέρες τις αφιερώσαμε στα βουδιστικά μνημεία. Μετά από μια μαγευτική διαδρομή μέσα από καταπράσινες κοιλάδες φτάσαμε στο Μπαμιγιάν. Στον βράχο έχασκαν άδειες, δίπλα σε δεκάδες μικρότερες τρύπες, οι κόγχες που φιλοξενούσαν δύο από τα μεγαλύτερα αγάλματα του Βούδα στον κόσμο, έργα του 4ου με 6ο μ.Χ. αιώνα. Το 2001, οι Ταλιμπάν ανατίναξαν τα αγάλματα, οι ίδιοι, τότε, επέφεραν και άλλες σοβαρές καταστροφές στην προϊσλαμική κληρονομιά της χώρας(στα μουσεία της Καμπούλ, της Χεράτ κ.α.) . Σήμερα πολιτοφύλακες του Εμιράτου φρουρούν το μουσείο της Καμπούλ. Τουλάχιστον σε τρεις περιπτώσεις αξιωματούχοι των Ταλιμπάν ζήτησαν ελληνική βοήθεια για τη διάσωση των ελληνιστικών μνημείων και η κυβέρνησή τους, προκειμένου να σώσει το βουδιστικό οικισμό του Mes Aynak, προσπάθησε, αν και με αμφίβολα αποτελέσματα, να επαναδιαπραγματευτεί με τους Κινέζους τη συμφωνία για την εξόρυξη χαλκού στην εν λόγω θέση, που υπόγραψε η προηγούμενη κυβέρνηση. Επισκεφτήκαμε τις λίμνες Band-e Amir, λίγες δεκάδες χιλιόμετρα δυτικότερα του Μπαμιγιάν, οι οποίες δικαίως θεωρούνται το ωραιότερο φυσικό τοπίο της χώρας. Το Μπαμιγιάν και αυτές οι λίμνες συγκέντρωσαν φέτος 100.000 τουρίστες, ντόπιους και Αφγανούς της διασποράς. Η επίσκεψη στο Μπαμιγιάν αποτελεί για τους μορφωμένους Αφγανούς ένα είδος προσκυνήματος. Το Mes Ayanak περιλαμβανόταν στο πρόγραμμά μας, αλλά κυριολεκτικά την τελευταία στιγμή, το υπουργείο εσωτερικών ακύρωσε την άδεια που έδωσε το υπουργείο πολιτισμού.

Το ταξίδι συνεχίστηκε και ολοκληρώθηκε με την περιήγησή μας στον βορρά του Αφγανιστάν, τον οποίο χωρίζει από την υπόλοιπη χώρα ο Ινδικός Καύκασος. Στον βορρά βρίσκονται οι περισσότερες ελληνικού ενδιαφέροντος αρχαιολογικές θέσεις: Άι Χανούμ, Βακτρία, Τίλια Τεπέ. Ξεκινήσαμε από την Καμπούλ χωρίς το πρωί και πήραμε την εθνική οδό Καμπούλ-Κουντούζ (318 χλμ). Και αυτή η “εθνική” δεν ήταν παρά ένας χωματόδρομος διπλής κατεύθυνσης. Η διαδρομή κράτησε όλη τη μέρα, είχε πολλή σκόνη αλλά και συγκλονιστικές αλλαγές τοπίου. Ακόμα και η πυκνή κυκλοφορία από τις πολύχρωμες και τόσο ευρηματικά διακοσμημένες νταλίκες είχε το ενδιαφέρον της. Ο δρόμος σκαρφαλώνει στον Ινδικό Καύκασο, περνάει μέσα από πανέμορφα ορεινά τοπία και διατρυπάει το βουνό με το μήκους 2,6 χλμ Salang τούνελ ,το οποίο κατασκεύασαν οι Σοβιετικοί την δεκαετία του 60. Αφού κατεβήκαμε τον Ινδικό Καύκασο, περάσαμε μέσα από μια ζώνη πυκνής βλάστησης, η οποία σταδιακά δίνει τη θέση της στις στέπες της Κεντρικής Ασίας. Αργά το βράδυ φτάσαμε στην Κουντούζ.

Την επόμενη μέρα την αφιερώσαμε στην επίσκεψη της Άι Χανούμ, της πιο εμβληματικής ελληνιστικής πόλης της Κεντρικής Ασίας, την οποία μερικοί την ταυτίζουν με την Αλεξάνδρεια την Οξειανή. Το πήγαινε έλα από την Κουντούζ στην Άι Χανούμ χρειάζεται –για λίγες δεκάδες χλμ– μια ολόκληρη μέρα. Η Άι Χανούμ βρίσκεται στις όχθες του Άμου Ντάρια (του Ώξου των Αρχαίων), ο οποίος αποτελεί και το σύνορο Αφγανιστάν-Τατζικιστάν. Όταν επιτέλους φτάσαμε, αυτό που είδαμε μας έκοψες την ανάσα: κυρίως πολλές εκατοντάδες τρύπες οι οποίες προέρχονταν από τις λαθρανασκαφές και άμορφους σωρούς από χώμα· ελάχιστα ήταν τα αναγνωρίσιμα ερείπια και τα ταυτοποιήσιμα αρχιτεκτονικά στοιχεία. Χάρτες και φωτογραφίες τραβηγμένες πριν λίγα μόλις χρόνια, που είχαμε μαζί μας, δεν έλεγαν τίποτα. Η γαλλική αποστολή ανάσκαψε μια πόλη πλινθόκτιστη και την παράτησε στη δύναμη των στοιχείων της φύσης, χωρίς καν ένα στέγαστρο.

Οι πολέμαρχοι άρπαξαν τα κιονόκρανα για να διακοσμήσουν τα σπίτια τους. Τα μάρμαρα γίνονταν από τους ντόπιους άσβεστης. “Πρέπει να μας βοηθήσετε”, εκλιπαρούσε ο αρχαιολόγος, τον οποίο όρισαν οι Ταλιμπάν για συνοδό μας. “Είναι και δικά σας αυτά”, μας λέει. “Χρειαζόμαστε περίφραξη και στέγαστρα, διαφορετικά και μόνο λόγω της βροχής, αν ξανάρθετε σε 3-4 χρόνια, δεν θα υπάρχει απολύτως τίποτα”, κατέληξε. Ο ίδιος επέμενε μετά να πάμε όλοι σπίτι του να μας φιλοξενήσει. Από την Κουντούζ επιστρέψαμε στο Pul-e Khurm, τη βιομηχανική πόλη του Αφγανιστάν, που βρίσκεται κοντά στο Surkh Kotal,τον κύριο αρχαιολογικό χώρο από την αυτοκρατορία των Κουσάν. Κάναμε μια στάση στο Samangan για να επισκεφτούμε το Takht-e Rustam, το καλύτερα διατηρημένο βουδιστικό μνημείο της χώρας και δια νυχτερεύσαμε στο Μαζάρ ε Σαρίφ.

Την επομένη συνεχίσαμε μέχρι το Sheberghan. Αυτή τη διαδρομή(Κουντούζ-Sheberghan) διέτρεξε τον Δεκέμβριο 2001 το “Κομβόι του Θανάτου”. Τότε, σύμφωνα με το αμερικανικό πεντάγωνο, θανατώθηκαν 1500-2000 αιχμάλωτοι Ταλιμπάν. Τους έκλεισαν σε κοντέινερ, τα οποία σφράγισαν κόβοντας τον εξαερισμό. Γάζωσαν με ριπές αυτομάτων όπλων τα κοντέινερ και οι αιχμάλωτοι γίναν μια μάζα από νεκρούς, τραυματίες και επιζώντες, που δεν μπορούσαν να αναπνεύσουν. Τους άφησαν να πεθάνουν και μετά τους έθαψαν σε ομαδικούς τάφους.

Λέγεται πως το 2001 ο πληθυσμός είχε δεχθεί με ανακούφιση τους Αμερικανούς. Μέχρι τα τέλη του 2004, οι Ταλιμπάν είχαν ουσιαστικά αναστείλει τη δραστηριότητά τους. Πολλοί τοπικοί παράγοντες (ο Καρζάι κ.α.) προσπάθησαν τότε να συμπεριλάβουν τους Ταλιμπάν στη νέα πολιτική τάξη. Ξεκίνησαν μάλιστα διαπραγματεύσεις μαζί τους, που τις επανέλαβαν πολλές φορές μετά το 2004, όταν πλέον οι Ταλιμπάν είχαν εξαπολύσει τον εθνικοαπελευθερωτικό αγώνα. Όμως, μέχρι το 2010 οι Αμερικανοί ήταν κατηγορηματικά αντίθετοι. Άλλαξαν γνώμη το 2011. Όμως τώρα οι Ταλιμπάν διέθεταν πάνω από 25.000 μαχητές και ο πληθυσμός είχε μεταστραφεί υπέρ τους – λόγω των εγκλημάτων που διέπραξαν οι νατοϊκές δυνάμεις και της διαφθοράς των ντόπιων συνεργατών τους.

Στο παζάρι της Κανταχάρ

Επισκεφτήκαμε το Τίλια Τεπέ που βρίσκεται κοντά στο Sheberghan, την αρχαιολογική θέση που ανάσκαψε πριν 45 χρόνια ο Σαρηγιαννίδης και έφερε στο φως τον περίφημο Θησαυρό της Βακτριανής. Εκεί μας υποδέχθηκαν οι άνθρωποι του Υπουργείου Πολιτισμού. Ένας γέρος υπάλληλος του υπουργείου, που είχε πάρει μέρος στην ανασκαφή δίπλα στον Σαρηγιαννίδη, μας είπε: “η παρουσία σας εδώ δείχνει πως ο κόσμος δεν μας ξέχασε”. Και αυτοί αναζητούσαν τη βοήθεια της Ελλάδας για να φτιαχτούν στέγαστρα και περίφραξη.

Την ίδια μέρα επισκεφτήκαμε το τζαμί της Μαζάρ-ε Σαρίφ tomb of Hazrat Ali και το πρωί της επομένης την Balkh (Βακτρία). Γύρω στο μεσημέρι ξεκινήσαμε το ταξίδι της επιστροφής, το οποίο επρόκειτο να αποδειχθεί περιπετειώδες. Η διαδρομή ήταν μόνο 421 χλμ, αλλά δεν θα φτάναμε στην Καμπούλ παρά το πρωί της επομένης. Επισκεφτήκαμε το αποψιλωμένο –βλέπε άδειο από τα πιο σημαντικά του εκθέματα– μουσείο της Καμπούλ και κάναμε τα τελευταία ψώνια στην Chicken Street, το κέντρο των χίπις τη δεκαετία του 1960. Το μεσημέρι της Δευτέρας 3 Οκτωβρίου πετάξαμε για το Άμπου Ντάμπι αποχαιρετώντας το Αφγανιστάν.

Το Αφγανιστάν, όπως είπαμε, είναι μια από τις πέντε φτωχότερες χώρες του κόσμου. Μόνο το 20% του πληθυσμού ζει στις πόλεις. Είδαμε παντού τους αγρότες να οργώνουν με τα βόδια και να θερίζουν με τα δρεπάνια. Ο αλφαβητισμός στον άνω των 15 γενικό πληθυσμό είναι 52% για τους άντρες και 24,2% για τις γυναίκες. Οι Αφγανές στερούνται σήμερα στο Ισλαμικό Εμιράτο στοιχειώδη δικαιώματα, απ’ αυτά που δίνει στις γυναίκες η σύγχρονη κοινωνία. Η στάση του Εμιράτου απέναντι στις γυναίκες είναι χωρίς αμφιβολία η πιο σκοτεινή και η πιο αξιοκατάκριτη πλευρά της όλης πολιτικής του. Όμως, η δυσμενής θέση των Αφγανών γυναικών δεν έχει να κάνει μόνο ή κυρίως με θρησκευτικές προκαταλήψεις.

Συνάδει με παραδοσιακές δομές της αφγανικής κοινωνίας, οι οποίες και σήμερα παραμένουν πολύ ισχυρές. Επί πλέον η αφγανική κοινωνία φέρει το βάρος της αποτυχίας δύο αποπειρών για τη χειραφέτηση της γυναίκας. Η πρώτη έγινε από τον βασιλιά Αμανουλλάχ τη δεκαετία του 1920, η δεύτερη από τους κομμουνιστές τη δεκαετία του 1970. Και οι δύο υπονομεύτηκαν από τους Δυτικούς που σήμερα κουνούν το δάκτυλο. Στις μέρες μας οι Ταλιμπάν, έχοντας μετεξελιχθεί σε ένα αυθεντικό εθνικοαπελευθερωτικό κίνημα, επιχειρούν ένα ιδιότυπο εκσυγχρονισμό της κοινωνίας τους, τόσο με ισλαμικά όσο και με τοπικά χαρακτηριστικά. Εάν τα καταφέρουν θα έχουν, παρά τη θέλησή τους, καταστρέψει εκείνες τις παραδοσιακές δομές οι οποίες εμποδίζουν την χειραφέτηση της Αφγανής. Θα έχουν αυτοί οι ίδιοι ανοίξει τον δρόμο για τη δημιουργία φεμινιστικών κινημάτων που πιθανότατα θα στραφούν εναντίον τους. Στο Αφγανιστάν ο τυφλοπόντικας της ιστορίας έχει πιάσει δουλειά.

Και μια εκδήλωση με κεντρικό ομιλητή τον συγγραφέα, Γιώργο Λιερό:

Εκδήλωση με θέμα «Ανταποκρίσεις από το Αφγανιστάν: Γεωπολιτική, κοινωνία, πολιτισμός» θα πραγματοποιηθεί την Παρασκευή 3 Μαρτίου, ώρα 7 μ.μ., στο Ινστιτούτο ΕΝΑ (Ζαλοκώστα 8, Αθήνα). Ομιλητές: Γιώργος Λιερός, συγγραφέας, Σωτήρης Ρούσσος, καθηγητής του Πανεπιστημίου Πελοποννήσου & υπεύθυνος του Κέντρου Μεσογειακών, Μεσανατολικών & Ισλαμικών Σπουδών, Αλεξάνδρα Μακρή, μαιευτήρας-γυναικολόγος, μέλος Δ.Σ. του ΜΩΒ.

Τη συζήτηση συντονίζει ο δημοσιογράφος της «Εφ.Συν.» Τάσος Τσακίρογλου.

ΠΗΓΗ