Ηγεσίες, λαοί και κλιματική κατάρρευση - Του Τάσου Τσακίρογλου

 Τάσος Τσακίρογλου

Την Τρίτη η «Εφημερίδα των Συντακτών», μαζί με ακόμα 34 ΜΜΕ από πολλές χώρες, δημοσίευσε ένα άρθρο-παρέμβαση της βρετανικής εφημερίδας «Γκάρντιαν», στο οποίο επισημαίνεται ότι «η κλιματική αλλαγή είναι ένα παγκόσμιο πρόβλημα που απαιτεί συνεργασία ανάμεσα σε όλα τα έθνη».

Στην εποχή της παγκοσμιοποίησης των αγορών, των πολιτισμών και των τρόπων ζωής στη βάση ενός νεοφιλελεύθερου και αρπακτικού καπιταλισμού, δυστυχώς έχει παγκοσμιοποιηθεί και αυτό που ο Μπρουνό Λατούρ ονόμασε «αντίσταση της γης στην ανθρώπινη δράση», φαινόμενο που εκδηλώνεται ως κλιματική κρίση ή όπως το χαρακτηρίζει ο αρθρογράφος του «Γκάρντιαν», Τζορτζ Μονμπιό, «κλιματική κατάρρευση».

Αυτός ο δεύτερος όρος ίσως εκφράζει καλύτερα τον κίνδυνο που διατρέχουμε, δεδομένης και της εγκληματικής απραξίας των παγκόσμιων ηγετών, να οδηγηθούμε σε μια ταχεία διαδικασία ή αλληλουχία φυσικών καταστροφών, που όμοιές τους δεν θα έχει ξαναδεί η ανθρωπότητα.

Οπως λέει ο Λατούρ στο δραματικά επίκαιρο βιβλίο του «Πού θα προσγειωθούμε; Στο νέο κλιματικό καθεστώς: δοκίμιο πολιτικού προσανατολισμού» (εκδόσεις Πόλις), «οι ηγεσίες [...] συναγωνίζονταν για το ποια θα επιδείκνυε περισσότερη εκμοντερνιστική πυγμή. [...] Ποτέ όμως δεν βρήκαν τον χρόνο να εξηγήσουν στους λαούς τους που βρίσκονταν σε τροχιά εκμοντερνισμού, σε ΠΟΙΟΝ ΚΟΣΜΟ ακριβώς θα κατέληγε η πρόοδος προς την οποία όδευαν».

Αραγε γιατί στην Ελλάδα δεν θα μπορούσε ποτέ να υπάρξει ένα τέτοιο άρθρο-παρέμβαση, όπως αυτό του «Γκάρντιαν»; Η απάντηση είναι απλή: γιατί στη χώρα μας, όπως και στις περισσότερες χώρες του κόσμου, κυριαρχεί η «διαχείριση της καθημερινότητας», με ό,τι αυτό υπονοεί και ό,τι συνεπάγεται. Το μυαλό των περισσότερων κυβερνήσεων -και πολύ περισσότερο της σημερινής- είναι στους συμβιβασμούς με τα συμφέροντα, με τις εταιρείες και τα πάσης φύσεως λόμπι. Είναι ο σφετερισμός του δημόσιου χώρου, η αποψίλωση των δασών, οι ιδιωτικοποιήσεις και οι χαριστικές συμβάσεις σε μεγάλες επιχειρήσεις.

Οι φυλές του Αμαζονίου, αυτού του παγκόσμιου πνεύμονα που κάθε χρόνο αποψιλώνεται με ραγδαίους ρυθμούς, σε μια τελευταία συγκέντρωση διαμαρτυρίας είχαν το εξής καταπληκτικό σύνθημα γραμμένο στις πικέτες τους: «Δεν υπερασπιζόμαστε τη φύση. Είμαστε η φύση που υπερασπίζεται τον εαυτό της!».

Ο διάσημος Αυστραλός βιολόγος, Ντάριλ Ρίνι, περιγράφει τα πέντε επίπεδα συνείδησης:

- Είμαι εγώ: η συνείδηση ότι αποτελώ ένα διακριτό άτομο που ξεχωρίζει απ’ όλα τα άλλα λόγω της μοναδικότητάς του.

- Εγώ και αυτή είμαστε ένα: εγκαταλείπω τον εγωισμό μου για να «συγχωνευτώ» με ένα άλλο άτομο.

- Εγώ και το ανθρώπινο γένος είμαστε ένα: το αίσθημα ότι ο καθένας μπορεί «να αγαπάει τον κόσμο», δημιούργημα του οποίου είναι και που χωρίς αυτόν δεν μπορεί να επιβιώσει.

- Εγώ και όλα τα άλλα πλάσματα του πλανήτη είμαστε ένα: η σύγχρονη μοριακή βιολογία δείχνει ότι όλες οι μορφές ζωής πάνω στη Γη χρησιμοποιούν μια κοινή γενετική γλώσσα.

- Εγώ και το Σύμπαν είμαστε ένα: είμαστε φτιαγμένοι όχι μόνο από το υλικό των ονείρων, όπως έλεγε ο Σέξπιρ, αλλά και από το υλικό των άστρων, όπως έλεγε ο Διονύσης Σιμόπουλος.

Το προνόμιο του Homo Sapiens, στις καλύτερες στιγμές του, είναι ότι μπορεί να υψωθεί πάνω από το επίπεδο της καθημερινότητας και να ατενίσει το μέλλον, προσπαθώντας να δημιουργήσει γέφυρες για να φτάσει κάποτε εκεί. Σήμερα φαίνεται ότι βουλιάζουμε όλοι στην κινούμενη άμμο της καθημερινότητας και πως όσο πιο σπασμωδικές κινήσεις κάνουμε, τόσο πιο γρήγορα βυθιζόμαστε. Γιατί άραγε;