Δίκη για τη φωτιά στη Μόρια το 2020: Προαναγγελθείσα καταδίκη για προδιαγεγραμμένη καταστροφή (VIDEO)

Η Ζώνη 12 βρίσκεται σε πλαγιά που υψώνεται πάνω από τη δομή, προσφέροντας πανοραμική θέα στον καταυλισμό. Το μεγαλύτερο μέρος του κεντρικού και νότιου τμήματος του επίσημου καμπ είχε ήδη καεί όταν απεικονίζεται για πρώτη φορά να έχει παραδοθεί στις φλόγες μέρος της Ζώνης 12

Δημήτρης Αγγελίδης

Βίντεο των ερευνητικών ομάδων Forensic Architecture και Forensis αντικρούει τη μοναδική κατάθεση που οδήγησε στην καταδίκη νεαρών Αφγανών για τη φωτιά στον καταυλισμό της Μόριας τον Σεπτέμβριο του 2020. ● Σήμερα στο Εφετείο Μυτιλήνης η δίκη σε δεύτερο βαθμό τεσσάρων κατηγορουμένων. ● «Απείχε πολύ από δίκαιη δίκη» η διαδικασία στο πρωτόδικο δικαστήριο υπογραμμίζουν οι συνήγοροι υπεράσπισής τους.

Νέο βίντεο των ερευνητικών ομάδων Forensic Architecture και Forensis χαρτογραφεί λεπτομερώς τη φωτιά που κατέστρεψε το Κέντρο Υποδοχής και Ταυτοποίησης της Μόριας, τον Σεπτέμβριο του 2020, και αποδεικνύει ότι είναι αδύνατο να έβαλαν τη φωτιά οι τέσσερις νεαροί Αφγανοί που δικάζονται σήμερα σε δεύτερο βαθμό στο Εφετείο Μυτιλήνης για εμπρησμό.

«Θελήσαμε να παράξουμε ένα αντιαφήγημα για το τι συνέβη εκείνες τις μέρες και να αναζητήσουμε την αλήθεια και, τελικά, τη δικαιοσύνη για τους κατηγορούμενους της Μόριας. Ελπίζουμε το δικαστήριο να λάβει σοβαρά υπόψη τα νέα πειστήρια που εισφέρουμε. Είναι μια δουλειά που μας πήρε περίπου έναν χρόνο, αρκετά περισσότερο απ’ όσο φαίνεται να χρειάστηκαν οι ανακριτικές αρχές, οπότε ελπίζουμε να βαρύνει στην απόφαση της δικαιοσύνης», σημείωσε ο Στέφανος Λεβίδης από τους Forensic Architecture, σε συνέντευξη Τύπου της ομάδας μαζί με τους συνηγόρους των κατηγορούμενων στον χώρο τέχνης State of Concept Athens στο Κουκάκι, την Πέμπτη (η δημοσιοποίηση της συνέντευξης αναβλήθηκε για σήμερα, λόγω του πένθους για την τραγωδία στα Τέμπη).

Οι τέσσερις κατηγορούμενοι καταδικάστηκαν πρωτόδικα τον Ιούνιο του 2021 από το Μικτό Ορκωτό Δικαστήριο της Χίου σε δέκα χρόνια φυλάκιση, με μοναδικό στοιχείο όσα κατέθεσε στην αστυνομική προανάκριση ο εκπρόσωπος της κοινότητας των Παστούν, στη δομή της Μόριας, εχθρικής προς την κοινότητα των Χαζάρα, στην οποία ανήκουν οι περισσότεροι κατηγορούμενοι.

Ωστόσο, τον διαψεύδει η ανασύσταση της πορείας της πυρκαγιάς στον χώρο και τον χρόνο που επιχείρησαν οι ερευνητικές ομάδες, βασισμένες σε εκατοντάδες βίντεο, συνολικής διάρκειας 4,5 ωρών, τα περισσότερα τραβηγμένα από πρόσφυγες που συμμετείχαν στα μιντιακά εργαστήρια ReFOCUS, που εκπαιδεύουν πρόσφυγες σε εικονοληψία και ρεπορτάζ.

Ο μάρτυρας κατέθεσε στην αστυνομία ότι το βράδυ στις 8 Σεπτεμβρίου, τη μέρα που ξέσπασε η πυρκαγιά, βρισκόταν έξω από τη σκηνή του, στη ζώνη 12, και είδε από μακριά εντεινόμενες λάμψεις στη ζώνη 9 -γνωστή ως περιοχή των Ολλανδών, επειδή εκεί βρίσκονταν οι εγκαταστάσεις ολλανδικής οργάνωσης- και κατάλαβε ότι πρόκειται για πυρκαγιά. Ωστόσο, κάτι τέτοιο είναι αδύνατο, καθώς η ζώνη 9 δεν κάηκε εκείνο το βράδυ, αλλά τα δύο επόμενα, στις 9 και 10 Σεπτεμβρίου.

Η ένταση των ανέμων

Επιπλέον, ο μάρτυρας κατέθεσε ότι, ύστερα από λίγα λεπτά, είδε φλόγες κοντά στη σκηνή του και αντιλήφθηκε ομάδα νεαρών να βάζουν φωτιά και ότι μπόρεσε να ταυτοποιήσει κάποιους. Ωστόσο, η ζώνη 12, η οποία βρίσκεται σε πλαγιά και έχει πανοραμική θέα στον καταυλισμό, απεικονίζεται σε βίντεο να καίγεται για πρώτη φορά στη 1.43 τη νύχτα, όταν είχε ήδη μετατραπεί σε στάχτη το μεγαλύτερο μέρος του ΚΥΤ. «Θα ήταν αδύνατο για τον μάρτυρα να μη δει τις υψηλές φλόγες να καίνε το κέντρο του καταυλισμού, πριν πάρει φωτιά η ζώνη 12», επισημαίνεται στο βίντεο.

Χρησιμοποιώντας μια υπολογιστική διαδικασία γνωστή ως φωτογραμμετρία, οι ερευνητικές ομάδες μετέτρεψαν υλικό τραβηγμένο από ντρόουν σε πλοηγήσιμα τρισδιάστατα μοντέλα που απεικονίζουν την κατάσταση του καμπ πριν και μετά τη φωτιά

Η ανάλυση των ερευνητικών ομάδων για την εξάπλωση της πυρκαγιάς με βάση τη φορά και την ένταση των ανέμων συμφωνεί με την έκθεση της Πυροσβεστικής Υπηρεσίας Μυτιλήνης, που διαπιστώνει ότι η ζώνη 12 κάηκε από εστίες που επεκτάθηκαν από το κέντρο του καταυλισμού, λόγω των υψηλών ανέμων.

Η κατάθεση του μάρτυρα στην αστυνομία προκαλεί σοβαρά ερωτήματα όχι μόνο για το αντιφατικό της περιεχόμενο και την ελεγχόμενη αξιοπιστία της αλλά και για τη διαδικασία που ακολούθησε η ΕΛ.ΑΣ. Σύμφωνα με όσα είπαν οι συνήγοροι υπεράσπισης στη συνέντευξη Τύπου, ο μάρτυρας κατέθεσε μόνο τα μικρά ονόματα των κατηγορούμενων, με βάση τα οποία η αστυνομία υποτίθεται ότι κατάφερε να εντοπίσει τις φωτογραφίες τους στη βάση δεδομένων που διατηρεί με στοιχεία των χιλιάδων προσφύγων της Μόριας. Ωστόσο, η αστυνομία παρέλειψε να σημειώσει στην κατάθεση τη διεύθυνση ή το τηλέφωνο του μάρτυρα, γράφοντας μόνο «κάτοικος Μυτιλήνης». Αυτή η ασυνήθιστη, αν όχι παράδοξη και αντικανονική παράλειψη είχε αποτέλεσμα να μην μπορεί να βρεθεί ο μάρτυρας για να καταθέσει ούτε στην κύρια ανάκριση ούτε αργότερα στο δικαστήριο. Οι συνήγοροι πιθανολογούν ότι, παρά την καραντίνα που είχε επιβληθεί για τους πρόσφυγες στο νησί, κατάφερε να φύγει στην Αθήνα, πήρε άσυλο και αναχώρησε για το εξωτερικό.

Τα παράδοξα της προδικαστικής διαδικασίας δεν σταματούν εδώ. Οι κατηγορούμενοι συνελήφθησαν στις 15 Σεπτεμβρίου το βράδυ. Νωρίτερα, το μεσημέρι της ίδιας μέρας, την ώρα που κατέθεταν στην αστυνομία, ο υπουργός Μετανάστευσης και Ασύλου, Νότης Μηταράκης, προανήγγειλε τη σύλληψή τους, γράφοντας ανακριβώς στο τουίτερ ότι «οι εμπρηστές της Μόριας κρατούνται». Μάλιστα, οι συνήγοροι υπεράσπισης καταγγέλλουν ότι οι δικηγόροι που προσδιορίστηκαν αρχικά δεν πήραν τη δικογραφία από τις Αρχές ούτε επισκέφτηκαν τους κατηγορούμενους στο τμήμα και ότι χρειάστηκε να μεταβεί στο νησί δικηγόρος από την Αθήνα, για να μπορέσουν να έχουν στοιχειώδη υπεράσπιση.

Η δίκη στη Χίο

Οι δικηγόροι κατήγγειλαν ότι «απείχε πολύ από δίκαιη δίκη» η διαδικασία στο δικαστήριο της Χίου. Το δικαστήριο, επικαλούμενο τα μέτρα για την πανδημία, δεν επέτρεψε να καλύψουν τη δίκη δημοσιογράφοι, παρατηρητές διεθνών οργανώσεων και δικηγόρος της Υπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ.

Σημειώνουν, επίσης, ότι δεν έγιναν δεκτά τα επίσημα πιστοποιητικά από το Αφγανιστάν, ότι οι κατηγορούμενοι ήταν ανήλικοι τον Σεπτέμβριο του 2020, παρά τη νομοθεσία που ορίζει ότι δεν τίθενται σε αμφισβήτηση τα επίσημα έγγραφα που τεκμαίρουν την ηλικία των κατηγορουμένων. Θεωρήθηκε, αντιθέτως, επαρκής η γνωμάτευση ανθρωπολόγου – εγκληματολόγου, ότι ήταν ενήλικες με βάση εξέταση ακτινογραφίας χεριού, χωρίς όμως να φέρει σφραγίδα ή υπογραφή η γνωμάτευση και χωρίς να κληθεί να καταθέσει ο ίδιος στο δικαστήριο.

Σημειώνουν, επίσης, ότι το βούλευμα και οι κλήσεις επιδόθηκαν στους κατηγορούμενους στα ελληνικά και όχι σε γλώσσα που κατανοούν, ενώ και η διερμηνεία κατά τη διάρκεια της δίκης ήταν πολύ περιορισμένη. «Δεν καταλάβαιναν τι γινόταν. Επρεπε εμείς να τους εξηγήσουμε μέσα σε τρία λεπτά γιατί έπρεπε να ξαναμπούν στη φυλακή. Δεν χωνεύεται αυτό», σημείωσε η δικηγόρος Νατάσα Νταϊλιάνη.

«Ηταν σαν να μην υπήρχαν για την έδρα και για τον εισαγγελέα οι κατηγορούμενοι, οι μάρτυρες υπεράσπισης, οι δικηγόροι. Ηταν σαν να ήταν ήδη καταδικασμένοι οι κατηγορούμενοι από τότε που είχαν προαναγγείλει την καταδίκη τους ο Μηταράκης και ο τότε υπουργός Προστασίας του Πολίτη, Μιχάλης Χρυσοχοΐδης», σημείωσε η δικηγόρος Βίκυ Αγγελίδου, ενώ ο δικηγόρος Βασίλης Ψώμος αναφέρθηκε στην απαξιωτική και ειρωνική στάση της έδρας απέναντι σε δικηγόρους και μάρτυρες υπεράσπισης.

Το βίντεο των Forensic Architecture και Forensis δεν μένει μόνο στην αντίκρουση της μοναδικής κατάθεσης που συνδέει τους κατηγορούμενους με τη φωτιά, αλλά απεικονίζει επίσης την αγωνία και την απόγνωση των προσφύγων, που προσπαθούσαν να ξεφύγουν από τη φωτιά χωρίς να ακουμπήσουν στα ηλεκτροφόρα καλώδια των περιφράξεων. Την ίδια ώρα, η αστυνομία έριχνε χημικά, για να εμποδίσει τη διαφυγή τους, ή έστηνε οδοφράγματα, για να τους εμποδίσει να μεταβούν στην πόλη της Μυτιλήνης.

ΔΕΙΤΕ ΕΔΩ το διαφωτιστικό ΒΙΝΤΕΟ (25')

της εικόνας

Οι ερευνητικές ομάδες αποτυπώνουν ανάγλυφα στο βίντεο πώς η καταστροφή της Μόριας, παρά την απέλπιδα προσπάθεια της κυβέρνησης και των αρχών να την αποδώσουν σε εμπρησμό, ήταν προδιαγεγραμμένη, σχεδόν φυσικό επακόλουθο.

«Αναμενόμενο γεγονός»

Η καταστροφική πυρκαγιά ήταν η «τελευταία σε μια σειρά 247 πυρκαγιών στον καταυλισμό της Μόριας, απόρροια των επισφαλών και επικίνδυνων συνθηκών διαβίωσης στην εκτός πλαισίου πυκνοκατοικημένη προσφυγική δομή, καταδεικνύοντας, έτσι, πως αποτέλεσε ένα κατ’ ουσίαν αναμενόμενο γεγονός», αναφέρουν οι ερευνητικές ομάδες. Περίπου οι μισές φωτιές είχαν ξεσπάσει στη δομή μέσα στο 2020, όταν ο καταυλισμός είχε φτάσει στο απόγειο του υπερπληθυσμού, με περίπου 20.0000 φιλοξενούμενους, ενώ είχαν επιβληθεί αυστηρά μέτρα υγειονομικού αποκλεισμού, λόγω της πανδημίας, που κράτησαν πολλούς μήνες μετά την άρση της καραντίνας για τον υπόλοιπο πληθυσμό.

«Ηταν μαθηματικά προβλεπόμενο να συμβεί. Υπήρχαν περισσότερες από 200 προειδοποιητικές βολές», υπογράμμισε ο δημοσιογράφος του Solomon, Σταύρος Μαλιχούδης, ο οποίος κατέθεσε στο δικαστήριο ότι, στο πλαίσιο της κάλυψης του προσφυγικού ζητήματος, έπαιρνε συχνά βίντεο από πρόσφυγες με φωτιές από έκρηξη στις φιάλες υγραερίου ή βραχυκύκλωμα στα πολύμπριζα που χρησιμοποιούσαν για να έχουν ρεύμα στα αυτοσχέδια παραπήγματα. Σημείωσε, επίσης, ότι, εκείνη την περίοδο, καταστήματα εστίασης στη Μυτιλήνη αρνούνταν την είσοδο και την εξυπηρέτηση σε πρόσφυγες που τον συνόδευαν.

«Αν δεν κάνεις τίποτα για να αποτρέψεις αυτή την κατάσταση, πρέπει να περιμένεις ότι κάποια στιγμή θα συμβεί η καταστροφή. Είναι πολύ μεγάλος ο παραλογισμός να τη φορτώσεις στις πλάτες παιδιών χωρίς αποδεικτικά στοιχεία και να τους βάλεις στη φυλακή, χωρίς καν να τους αναγνωρίσεις το ελαφρυντικό της μετεφηβικής ηλικίας», σημείωσε η κ. Νταϊλιάνη.

«Η Μόρια συγκροτήθηκε όχι μόνο ως αποτέλεσμα μιας βιοπολιτικής αλλά στη βάση μιας λογικής “πάμε κι όπου βγει”, όπως την είδαμε και στα Τέμπη. Αυτή η λογική οδήγησε στην ολική καταστροφή, που ήταν μάλλον η η εκπλήρωση μιας προφητείας», υπογράμμισε η κ. Αγγελίδου.

«Αναλάβαμε την πολιτική ευθύνη να μιλήσουμε για μια υπόθεση που είναι ακόμα εκκρεμής. Η μεταναστευτική πολιτική έχει συγκροτηθεί πάνω σε μια βασική πολιτική αποκλεισμού. Δυστυχώς, το ποινικό μας δίκαιο αντλεί τη νομιμοποίησή του από μια κατάσταση εξαίρεσης, από το πολεμικό δίκαιο του εχθρού και όχι από το φιλελεύθερο νομικό δίκαιο. Είναι τόσο ξεκάθαρο στην υπόθεση αυτή που πρέπει να μας προβληματίσει όλες και όλους», υπογράμμισε η κ. Δούση.

● Με βάση την ίδια μοναδική ενοχοποιητική κατάθεση καταδικάστηκαν, τον Μάρτιο του 2021, σε πέντε χρόνια φυλάκιση άλλοι δύο κατηγορούμενοι, οι οποίοι αναγνωρίστηκαν ανήλικοι από τις Αρχές, ενώ το Εφετείο μείωσε, τον περασμένο Ιούνιο, την ποινή τους σε τέσσερα χρόνια, αναγνωρίζοντας το ελαφρυντικό της ειλικρινούς μεταμέλειας. Την ερχόμενη Παρασκευή, συζητείται στον Αρειο Πάγο η αίτηση αναίρεσης κατά της καταδικαστικής απόφασης.

● Το βίντεο θα προβάλλεται από σήμερα στο πλαίσιο της έκθεσης «Truth will not take care of itself: A series of investigations, facts and oral histories», που θα διαρκέσει μέχρι τις 10 Ιουνίου στο State of Concept Athens (Μπότσαρη Τούσα 19, Κουκάκι).

● Τις εξελίξεις στη δίκη θα μεταδίδουν σε πραγματικό χρόνο το Omnia TV και το Solomon.

-ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ στο  Omnia TV και στο Solomon.