Στο σκοτάδι και το Τέξας: Η ψυχρή καταιγίδα του νεοφιλελευθερισμού - Του Παναγιώτη Παπαδομανωλάκη

 

Οι καταστροφές που επέφερε η επέλαση της “Μήδειας” έχουν δικαίως τροφοδοτήσει την δημόσια κριτική και την πολιτική αντιπαράθεση. Σύμφωνα με τα στοιχεία του ΑΔΜΗΕ, περίπου 250.000 νοικοκυριά έμειναν χωρίς ρεύμα σε πολλές περιπτώσεις για πάνω από 24 ώρες, ενώ το βραχυκύκλωμα σε μετασχηματιστή μέσης τάσης της ΔΕΗ στην Κάτω Κηφισιά είχε ως αποτέλεσμα να βυθιστούν στο σκοτάδι περιοχές της Αττικής.

Τουλάχιστον τρεις άνθρωποι, έχει επιβεβαιωθεί πως έχασαν την ζωή τους εκλωβισμένοι στο χιόνι. Η κυβέρνηση νίπτει τα χέρια της, μπροστά στην παράλυση του κρατικού μηχανισμού, λες και η δομική αδυναμία του δεν είναι αποτέλεσμα σειράς απορρύθμίσεων που υιοθέτησαν οι ελληνικές κυβερνήσεις. Η αναζήτηση ευθυνών βαφτίζεται ως “λαϊκισμός” από το κυβερνών κόμμα, που έκανε τους νεκρούς στο Μάτι παντιέρα στην προεκλογική του εκστρατεία, ενώ η υποταγμένη στο νεοφιλελευθερισμό αντιπολίτευση περιορίζει την κριτική της στην αδιαμφισβήτητη αποτυχία του “επιτελικού κράτους” του Μητσοτάκη.

Ωστόσο, στην άλλη άκρη του Ατλαντικού, στη μητρόπολη του καπιταλιστικού συστήματος και συγκεκριμένα στην πολιτεία του Τέξας, άλλοι άνθρωποι αντιμετωπίζουν το κόστος των ίδιων πολιτικών: Της απορρύθμισης του κρατικού μηχανισμού και της υποταγής του στην αναρχία του κεφαλαίου και την κερδοσκοπία. 

“Μόνο οι δυνατοί επιβιώνουν”: Στο σκοτάδι και χωρίς νερό εκατομμύρια άνθρωποι

Δώδεκα εκατομμύρια πολίτες της δεύτερης μεγαλύτερης πολιτείας των ΗΠΑ βρέθηκαν χωρίς πόσιμο νερό ή με την παροχή τους να λειτουργεί κατά διαστήματα. Τα ρεπορτάζ αναφέρουν πως τα νοσοκομεία στη μεγαλύτερη πόλη της πολιτείας, το Χιούστον, και αλλού στο Τέξας δεν έχουν νερό. Οι διακοπές ρεύματος σε ολόκληρη την πολιτεία άφησαν πάνω από 2 εκατομμύρια σπίτια χωρίς ηλεκτρικό ρεύμα τη Δευτέρα, 4 εκατομμύρια την Τρίτη, και 2,7 εκατομμύρια την Τετάρτη. Πάνω από 100 κομητείες είναι χωρίς ηλεκτρικό ρεύμα αυτήν την εβδομάδα, με την πολιτεία να έχει χάσει το 40% της ενεργειακής της ικανότητας. "Η πίεση του νερού είναι πολύ χαμηλή", έγραψε στο Twitter ο δήμαρχος του Χιούστον Sylvester Turner . "Μην αφήνετε το νερό να τρέχει για να μην σκάσουν οι σωλήνες". "Αυτό είναι από πολλές απόψεις μια καταστροφή μέσα στην άλλη", δήλωσε η δικαστής Lina Hidalgo, εκλεγμένη αξιωματούχος στο νομό Χάρις. "Οι διαδοχικές διακοπές δεν πρόκειται να εξαφανιστούν". Βίντεο απεικονίζει τις ατελείωτες ουρές κατοίκων του Ώστιν να περιμένουν μέσα στο κρύο για να εξυπηρετηθούν από σούπερ μάρκετ της πόλης.

Ακολούθησε η παραίτηση του δημάρχου της πόλης του Κολοράντο, Tim Boyd, μετά την δημόσια κατακραυγή που προκάλεσαν δηλώσεις του στο Facebook, όπου με τον πλεόν κυνικό τρόπο ισχυρίζεται ότι δεν είναι ευθύνη της τοπικής κυβέρνησης να προστατεύει τους κατοίκους. "Κανείς δεν οφείλει τίποτα στην οικογένειά σας, ούτε είναι ευθύνη της τοπικής αυτοδιοίκησης να σας στηρίζει σε δύσκολες στιγμές όπως αυτη", δήλωσε ο Boyd. “Μόνο οι δυνατοί θα επιβιώσουν και οι αδύναμοι θα χαθούν”, προσέθεσε. Οι παραπάνω δηλώσεις απηχούν την ίδια λογική κοινωνικού δαρβινισμού, που συναντήσαμε στην καπιταλιστική διαχείριση της πανδημίας, που βασίστηκε στην ατομική ευθύνη. Το κράτος απορρίπτει οποιοδήποτε κοινωνικό συμβόλαιο, αρνούμενο να εγγυηθεί ακόμα και την επιβίωση των πολιτών του. Υπάρχει μόνο ως μηχανισμός που προστατεύει μέσω στρατιωτικοποιημένων αστυνομικών σωμάτων την κλοπή της εργατικής δύναμης υπέρ της άρχουσας τάξης.

Ο Δημοκρατικός δήμαρχος του  Κολοράντο, δεν λέει εδώ τίποτε διαφορετικό από όσα λένε οι νεοφασίστες υποστηρικτές του Τραμπ: “Αν κάθεσαι στο σπίτι με το κρύο επειδή δεν έχεις ρεύμα και κάθεσαι εκεί περιμένοντας να έρθει κάποιος να σε σώσει επειδή είσαι τεμπέλης, είναι άμεσο αποτέλεσμα της αποτυχίας σου”, έγραψε. “Μάγκες, ο Θεός μας έδωσε τα εργαλεία για να στηρίξουμε ο καθένας τον εαυτό του σε τέτοιες στιγμές. Όλα τα άλλα είναι προϊόντα της σοσιαλιστικής κυβέρνησης που τροφοδοτεί τους ανθρώπους να πιστεύουν ότι οι ΛΙΓΟΙ θα δουλεύουν και οι άλλοι θα εξαρτώνται για βοήθεια από αυτούς”.

Τουλάχιστον 37 θάνατοι έχουν αναφερθεί από την άφιξη του χιονιά την προηγούμενη βδομάδα, σύμφωνα με αξιωματούχους, οι οποίοι ανέφεραν ότι υποπτεύονται πολύ περισσότερους νεκρούς, τα σώματα των οποίων δεν έχουν ανακαλυφθεί ακόμα.

Απορρύθμιση των ενεργειακών δικτύων

Το παραδοσιακό δίκτυο ηλεκτρικής ενέργειας των ΗΠΑ, αποτελείται από κάθετα ολοκληρωμένες μονοπωλιακές επιχειρήσεις κοινής ωφέλειας που κατέχουν τα περιουσιακά στοιχεία παραγωγής, μεταφοράς και διανομής και πωλούν την ηλεκτρική ενέργεια σε νοικοκυριά και επιχειρήσεις σύμφωνα με τις πολιτειακές προμήθειες δημόσιων υπηρεσιών, οι οποίες με την σειρά τους καθορίζουν την τιμή χρέωσης στον καταναλωτή. Ωστόσο, οι περισσότερες πολιτείες ακολουθούν πλέον το μοντέλο των “μεταρρυθμισμένων” δικτύων, όπου τα εκάστοτε περιουσιακά στοιχεία ηλεκτρικής ενέργειας έχουν αυτοτελές ιδιοκτησιακό καθεστώς, που δεν υπόκειται σε κεντρικό έλεγχο και διαχειρίζονται από περιφερειακούς οργανισμούς μετάδοσης (RTO) όπως η ISO στην Καλιφόρνια και το New England, η PJM Interconnection, και το Συμβούλιο Ηλεκτρικής Αξιοπιστίας του Τέξας (ERCOT).

Η αναρχία της αγοράς έχει δημιουργήσει ένα μια σειρά διαρκών δημοπρασιών που εκτελούνται σε ολόκληρη τη χώρα κάθε πέντε λεπτά, είκοσι τέσσερις ώρες την ημέρα. Ένα ακόμα ζήτημα που δημιουγούν οι δημοπρασίες ηλεκτρικής ενέργειας είναι η προστασία από τις ευθύνες, καθώς ο διαχειριστής του δικτύου είναι απλά ο δημοπράτης που δημιούργησε την τεχνοκρατική διαδικασία για την παροχή κινήτρων για την ιδιωτική ανάπτυξη αυτών των παραγωγικών περιουσιακών στοιχείων. Μόνο που όσο πιο αφηρημένο είναι το πρόσωπο του υπεύθυνου, τόσο πιο δομική οφείλει να είναι η αναζήτηση του ενόχου, που δεν είναι άλλος από την απορρύθμιση που επιφέρει το καπιταλιστικό σύστημα. Όπως εύστοχα παρατηρεί ο Fred Stafford στο Jacobin:

Πραγματικά, είναι το αόρατο χέρι που κρατά τα φώτα αναμμένα. Κρίμα που το χέρι αυτό είναι τόσο εφήμερο όσο και το ηλεκτρικό ρεύμα που τροφοδοτεί.

Η απορρύθμιση της ηλεκτρικής ενέργειας στις ΗΠΑ, ξεκίνησε από την κυβέρνηση Κλίντον και ολοκληρώθηκε από την κυβέρνηση Μπους. Ήταν ένα νεοφιλελεύθερο δικομματικό σχέδιο, που ήρθε στην χώρα λίγα χρόνια μετά την απορρύθμιση του ηλεκτρικού συστήματος του Ηνωμένου Βασιλείου από την κυβέρνηση Θάτσερ.

Το ανεξέλεγκτο μονοπώλιο της ERCOT

Ωστόσο, στην περίπτωση του Τέξας υπάρχει μια ιδιαιτερότητα, που εντείνει τις επιπτώσεις του νεοφιλελεύθερου δόγματος. Οι διαχειριστές δικτύων σε άλλες απορρυθμισμένες αγορές λαμβάνουν άλλα τεχνοκρατικά μέτρα για να εξασφαλίσουν "επάρκεια πόρων", τη διαθεσιμότητα αρκετών γεννητριών για την κάλυψη της δυνητικής ζήτησης, παρότι αυτό εξακολουθεί να είναι αποτέλεσμα δημοπρασιών ή κινήτρων της αγοράς και όχι άμεσων κεντρικών επενδύσεων. Αντίθετα στην πολιτεία του Τέξας, η ERCOT είναι υπεύθυνη για το 90% της ηλεκτρικής ενέργειας της πολιτείας. Όταν το Συμβούλιο Ηλεκτρικής Αξιοπιστίας του Τέξας (ERCOT) εγκαθίδρυσε την απορρυθμισμένη αγορά ενέργειας της πολιτείας το 1999, την κατέστησε τη μόνη απελευθερωμένη αγορά ενέργειας στις ΗΠΑ που δεν εποπτεύεται από την Ομοσπονδιακή Ρυθμιστική Επιτροπή Ενέργειας (FERC). Σε αντίθεση με τις υπόλοιπες αγορές, που προσπάθησαν να δημιουργήσουν ένα πλεόνασμα παραγωγικής ικανότητας  για την κάλυψη της ζήτησης σε περίοδο αιχμής, η ERCOT περιόρισε δραστικά τις δαπάνες αποφεύγοντας την δημιουργία “περιττού” πλεονάσματος παραγωγικής ικανότητας.

Μόλις πριν από ένα μήνα ο πρόεδρος της ERCOT παραδέχτηκε πως το δίκτυο του Τέξας "μπορεί να έχει πολύ στενά περιθώρια, αλλά έχει επίσης πολύ επικερδή αποτελέσματα για τους παραγωγούς που παρέχουν υπηρεσίες για εκείνες τις εποχές που έχουμε έλλειψη προσφοράς και οι τιμές είναι αρκετά υψηλές. Αυτή μπορεί να είναι μια πραγματικά καλή μέρα". Η “καλή μέρα” ήρθε με την φονική κακοκαιρία, με την  Επιτροπή Κοινής Ωφέλειας του Τέξας να προχωρά σε έκτακτη συνεδρίαση για να εξασφαλίσει πως οι τιμές θα είναι “σωστά” ανεβασμένες, ώστε  να διασφαλιστεί η κερδοσκοπία των παραγωγών που παρέμειναν σε λειτουργία. Η Επιτροπή έδωσε εντολή στην  ERCOT να τροποποιήσει τα μοντέλα τιμολόγησης ώστε να αντικατοπτρίζουν “με μεγαλύτερη ακρίβεια τις συνθήκες ελλείψεων στην αγορά”, με την αγοραστική τιμή στο “υψηλότερο επίπεδό της”.

Δημόσια κεντρικά ελεγχόμενα δίκτυα 

Η χρόνια υποβάθμιση των δημοσίων δικτύων και η απορρύθμιση που επιβάλει η αναρχία της αγοράς, μετατρέπει την πρόσβαση σε βασικές ενεργειακές ανάγκες από δικαίωμα σε εμπόρευμα, ενώ καταδικάζει τους ανθρώπους του 21ου αιώνα να βιώνουν κινδύνους που δεν ανταποκρίνονται στις τεχνολογικές δυνατότητες της εποχής. Στην περίπτωση της “Μήδειας”, η ανακοίνωση του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών ξεκαθαρίζει πως δεν πρόκειται για πρωτόγνωρο φαινόμενο, ενώ ήταν προβλέψιμο σε πολύ μεγάλο βαθμό. Όμως, η κυβέρνηση και το αστικό πολιτικό σύστημα έχουν συνηθίσει να βαφτίζουν τα εγκλήματα των ιδίων και του συστήματος που εκπροσωπούν ως “ασύμμετρη απειλή”.

Η υποχρηματοδότηση, η συστηματική απαξίωση και τα πλάνα ιδιωτικοποίησης του ΔΕΔΔΗΕ αποτελούν μια άρνηση της παγκόσμιας πραγματικότητας, που φανερώνει την αποτυχία του νεοφιλελεύθερου μοντέλου να προστατεύει την ζωή των ανθρώπων, η οποία με την σειρά της αποτελεί αποτυχία του ίδιου του καπιταλιστικού συστήματος να ανταποκριθεί στις ανάγκες του ανθρώπινου πολιτισμού. Η δημιουργία δημόσιων κεντρικά ελεγχόμενων δικτύων, με σεβασμό στο περιβάλλον και τις ανθρώπινες ανάγκες, είναι μονόδρομος. Οι θάνατοι από καιρικά φαινόμενα δεν ανταποκρίνονται στην εποχής μας. “Ασύμμετρη απειλή” είναι το ίδιο το σύστημά τους.

ΠΗΓΗ

Σχετικό είναι και το δημοσίευμα της Εφημερίδας των Συντακτών: 

"Εως και 17.000 δολάρια χρέωσε η «ελεύθερη αγορά» πολλά νοικοκυριά λόγω ελλείψεων στην παραγωγή, για κατανάλωση ηλεκτρικού ρεύματος μόλις 4-5 ημερών στην Πολιτεία του Τέξας.

Χαβιάρι μαύρο θα αναγκαστούν να πληρώσουν το ηλεκτρικό ρεύμα οι κάτοικοι του Τέξας που εμπιστεύτηκαν την «ευελιξία των τιμών» και το γνωστό… αόρατο χέρι της αγοράς που τις διαμορφώνει."

Η συνέχεια, εδώ: Πλήρωσαν «χαβιάρι μαύρο» το ηλεκτρικό ρεύμα