 |
| Σύλλογος Γυναικών Ρομά Δενδροποτάμου Roma Women Association |
ΜΕΡΑ ΜΝΗΜΗΣ ΤΟΥ ΟΛΟΚΑΥΤΩΜΑΤΟΣ ΤΩΝ ΡΟΜΑ, 2 ΑΥΓΟΥΣΤΟΥΜέρα περισυλλογής κάτω από τις παράγκες
Στην καλοκαιρινή ραστώνη στις 2 Αυγούστου χρόνια τώρα μιλάμε για το «Ολοκαύτωμα των Ρομά»... Η στοχοποίηση των Τσιγγάνων-Ρομά ως επικίνδυνης και κατώτερης φυλής και στη συνέχεια οι εκτοπισμοί και η αναγκαστική εργασία ήταν οι πρώτες δράσεις των ναζί με το που ανέβηκαν στην εξουσία. Ακολούθησαν οι πειραματισμοί, κυρίως σε παιδιά και γυναίκες, με αποκορύφωμα την «τελική λύση»: τις μαζικές εκτελέσεις των Ρομά της Ευρώπης στα στρατόπεδα συγκέντρωσης. Οι καταγραφές αποκαλύπτουν 500-600 χιλιάδες.
Συνηθίζεται σε αυτές τις περιπτώσεις για λόγους ιστορικούς να παρατίθενται κάποιες αποφάσεις της ναζιστικής θηριωδίας. Αυτές αναδεικνύουν την τραγωδία που βίωναν επί δύο δεκαετίες οι Σίντι και Ρομά της Γερμανίας και στη συνέχεια, επί πέντε χρόνια, όσα βίωσαν όλοι οι Ρομά της Ευρώπης. Είναι γεγονός ότι ο ναζισμός στη Γερμανία όπως και ο φασισμός σε πολλές χώρες στην Ευρώπη δεν εμφανίστηκαν ως κεραυνός εν αιθρία. Ο Βίλχελμ Ράιχ θα πει ότι μαζί με τα οικονομικά και πολιτικά γεγονότα της οικονομικής κρίσης της δεκαετίας του 1920 (με κορύφωση το 1929), που κυοφόρησαν τον ναζισμό και τον φασισμό, είναι και η ίδια η καθοδηγούμενη καθημερινότητα και ο ίδιος ο τρόπος ζωής των ανθρώπων που δημιούργησαν το πρόσφορο έδαφος σε αυτά τα φαινόμενα.
Η στοχοποίηση των Ρομά, πριν από την άνοδο του Χίτλερ στην εξουσία, από το Κέντρο Παρακολούθησης Τσιγγάνων, με 14 χιλιάδες φακέλους ώς το 1925, είναι η μαρτυρία της κοινωνικής αποδοχής. Το κέντρο αυτό το 1933 εντάσσεται άμεσα διοικητικά υπό την επιτήρηση του Ράιχ με την επωνυμία πλέον «Κέντρο για την Καταπολέμηση της μάστιγας των Τσιγγάνων». Το 1938 το κέντρο αυτό έφτασε να διαθέτει και να διαχειρίζεται 18 χιλιάδες φακέλους, οι οποίοι αντιστοιχούσαν στο 80% του πληθυσμού των Σίντι και Ρομά της Γερμανίας. Ταυτόχρονα άλλα κέντρα επιστημονικού και κυρίως ιατρικού, βιολογικού και ανθρωπολογικού ενδιαφέροντος συλλέγουν στοιχεία που αντιστοιχούν σε 400 χιλ. φακέλους. Οι έρευνες και οι καταγραφές των Ρομά αφορούν την καταγωγή και την κατάταξή τους σε κατώτερη και επικίνδυνη φυλή για την ανθρωπότητα και άρα η ζωή τους είναι «ανάξια ύπαρξης». Η μεταβολή από ένα ποινικό δίκαιο που δίνει βαρύτητα στην ποινική πράξη σε ένα ποινικό δίκαιο που δίνει βαρύτητα και επικεντρώνεται στον δράστη και στη φυλή του είναι το κύριο χαρακτηριστικό. Το ότι κάποιος που ανήκει στους Τσιγγάνους γίνεται βασικός παράγοντας αξιολόγησης της πράξης. Η σπουδή των ναζί για τους Ρομά επεκτάθηκε σε κάθε χώρα της Ευρώπης που βρέθηκε υπό ναζιστική κατοχή. Τη ναζιστική συμπεριφορά σε κάθε καταλαμβανόμενη χώρα τη χαρακτηρίζει η απόρριψη και οι έντονες διακρίσεις σε βάρος των Ρομά σε όλα τα επίπεδα. Ο ρατσισμός και ο ναζισμός σε κάθε έμπρακτη εκδήλωσή τους προσπαθούσαν να αποκαλύψουν, με την «προβιά της επιστημοσύνης», μια ουσιοκρατική αντίληψη των τσιγγάνικων πληθυσμών, με αμετάβλητα χαρακτηριστικά εγκληματικότητας. Αυτά επιβάλλονται για το σύνολο των ανθρώπων της ομάδας, που θεωρείται απολύτως ομοιογενής. Οι καταγραφές είναι άπειρες και έχουν αναδειχθεί τα τελευταία χρόνια από ιστορικούς.
Ολοκληρώνοντας την προσέγγιση του γεγονότος και τη δυναμική που προσδίδει η Μέρα Μνήμης του Ολοκαυτώματος των Ρομά, οφείλουμε να παρατηρήσουμε ότι οι επετειακές διαστάσεις ενός γεγονότος, που πραγματοποιούνται μόνον ως ένδειξη τιμής, όσο σημαντική κι αν είναι και αυτή η διαδικασία, είναι πολλές φορές ελλιπείς ως μορφωτικές διαδικασίες και ελλοχεύουν κίνδυνοι διδακτικών εκτροπών, που ξεστρατίζουν από τον στόχο της συνειδητοποίησης στο σήμερα. Ο Τσβετάν Τοντόροφ απέναντι στην αόριστη χρήση του χρέους και της απόδοσης τιμής ως χρέους θα πει: «Γι’ αυτό είμαι εχθρικός προς την ιδέα να υπάρχει ένα γενικό και αόριστο χρέος μνήμης και ότι αρκεί να θυμόμαστε το παρελθόν ώστε όλα να πηγαίνουν καλύτερα στο παρόν. Ολα εξαρτώνται από τη συνειδητή χρήση της μνήμης».
Γι’ αυτό, στην πρότασή μας το «Ολοκαύτωμα των Ρομά παραδίδεται στους μαθητές-πολίτες ως ένα επιπλέον διαχρονικό ιδεολογικό αντίβαρο πρώτα και κύρια ενάντια στα εθνικιστικά, ναζιστικά και φασιστικά μορφώματα. Δεύτερη εξίσου σημαντική πολιτική και εκπαιδευτική πρόκληση έχει να κάνει με το γεγονός ότι η ιστορική ανάδειξη του «Ολοκαυτώματος των Ρομά» δημιουργεί από μόνη της ερωτήματα που έχουν να κάνουν με τη σημερινή κοινωνική και οικονομική κατάσταση των Ρομά. Θέτει ζητήματα στο πλαίσιο της εκπαιδευτικής και πολιτικής συζήτησης, τους αποκλεισμούς, τον ρατσισμό-αντιτσιγγανισμό, τη φτώχεια και την εξαθλίωση που βιώνουν οι Ρομά. Μαζί με την αποκατάσταση «επανόρθωση» της αλήθειας και την απόδοση της ιστορικής δικαιοσύνης, τίθενται αυτονόητα τα ζητήματα της αλληλεγγύης για τους Ρομά και της διεκδίκησης (μαζί τους) της άρσης των αδικιών που υφίστανται.
Η μόρφωση και η εκπαίδευση των Ρομά θα διαμορφώσουν το κοινωνικό αντίβαρο της συνειδητοποίησης απέναντι σε κάθε χρήση ρατσιστικών λόγων και συμπεριφορών που εκδηλώνονται και διατυπώνονται καθημερινά στα κάθε λογής δίκτυα επικοινωνίας.
Οι 11 ενήλικοι Ρομά (άντρες και κυρίως γυναίκες) που πήραν φέτος απολυτήριο Δημοτικού στον Δενδροπόταμο Θεσσαλονίκης μαζί με τους 200 Ρομά ενηλίκους των προηγούμενων 20 χρόνων, σε συνδυασμό με τα εκατοντάδες πλέον παιδιά Ρομά που αποφοίτησαν από τα δημοτικά σχολεία, το γυμνάσιο και το λύκειο του Δενδροποτάμου, είναι η δυναμική φωνή του μέλλοντος.
Φιλοδοξούμε ότι αυτοί/ές θα αδράξουν στα στιβαρά χέρια τους το μέλλον το δικό τους και των παιδιών τους. Οσο όμως στην επικράτεια υπάρχουν περίπου 80 καταυλισμοί Ρομά, θεωρούμε ότι η διεκδίκηση των δικαιωμάτων, που παραβιάζονται καθημερινά σε αυτές τις συνθήκες, είναι υπόθεση τόσο των ίδιων των Ρομά όσο και της έμπρακτης αλληλεγγύης όλων μας ως μια διαδικασία εκδημοκρατισμού της κοινωνίας.
Οσο θα υπάρχουν παιδιά Ρομά στους καταυλισμούς ή σε οικισμούς Ρομά και στον Δενδροπόταμο που αποτυγχάνουν στο σχολείο ή εκδιώκονται από αυτό, η κατάσταση αυτή θα συνιστά το σύγχρονο εκπαιδευτικό, πολιτικό και κοινωνικό σκάνδαλο θεσμικού ρατσισμού και αποκλεισμού.
Για τον λόγο αυτό, η δημοκρατία δεν εδραιώθηκε άπαξ με ισχύ διά παντός. Η δημοκρατία είναι μια διαδικασία καθημερινής εμπέδωσης και κατάκτησης όλων των αγαθών –κοινωνικών, πολιτικών και οικονομικών– για την επιβίωση. Σε ένα σύγχρονο τραγούδι των Ν. Μερτζάνου και Ν. Μωραΐτη στο ρεφρέν ακούμε:
«Κάτω απ’ τις παράγκες/ κάτω απ’ τα γιαπιά/ Ζούνε κάτι Ελλάδες σαν θηρία/ σαν θηρία /Κι όταν πια ξεσπάσουν δεν θα είν’ αργά /Ετσι γράφεις πάντα ιστορία/ ιστορία με τα δάχτυλα».
Στην Ιστορία λοιπόν παρατηρούμε τον τρόπο με τον οποίο μετασχηματίζονται οι συνθήκες και οι κοινωνίες. Ταυτόχρονα, όμως, παρατηρούμε να μετασχηματίζονται φορώντας προβιές νεοναζιστικών και ρατσιστικών ιδεολογιών για τους Ρομά. Η Ιστορία είναι σημαντική πολιτική συνειδητοποίηση για να μπορέσουμε να ερμηνεύσουμε τις όποιες προτάσεις μετασχηματισμών επιδίδοντάς τους αντίστοιχα πρόσημα. Ιστορία του Ολοκαυτώματος των Ρομά, σε τελική ανάλυση, σημαίνει πώς συνειδητοποιούμε τη ζωή μας σήμερα μαζί με τους Ρομά. Σε επίπεδο σχολείου και σε επίπεδο κοινωνίας, η επίγνωση των διαστάσεων αυτού του γεγονότος έχει να κάνει με το πώς εμπεδώνουμε την καθημερινή διαδικασία των σχέσεών μας με προτάγματα την παιδαγωγική ευθύνη και την αλληλεγγύη.
* Δάσκαλος, δρ Παιδαγωγικής του ΠΤΔΕ/ΑΠΘ
- ΔΙΑΒΑΣΤΕ επίσης:
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου