Σε ερημοποίηση οδηγούν οι επαναλαμβανόμενες πυρκαγιές
 |
Νίκος Μπόκαρης, Δασολόγος – Περιβαλλοντολόγος, πρόεδρος Πανελλήνιας Ένωσης Δασολόγων Μέλος Δ.Σ ΓΕΩΤ.Ε.Ε |
Για ακόμη μία φορά βρισκόμαστε καθηλωμένοι να συζητάμε για τις δασικές πυρκαγιές που πλήττουν καταστροφικά περιαστικές περιοχές και δασικά οικοσυστήματα προκαλώντας μεγάλες υλικές ζημιές στο φυσικό περιβάλλον, σε σπίτια και περιουσίες συμπολιτών μας.
Οι πυρκαγιές, είτε είναι αμιγώς δασικές είτε μεικτές, είναι βέβαιο ότι μεσοπρόθεσμα και εφόσον επαναλαμβάνονται θα οδηγήσουν στην ερημοποίηση των συνεχώς υποβαθμιζόμενων λόγω των πυρκαγιών περιοχών. Παρά το ότι γίνεται αντιληπτή η δυσκολία διαχείρισης αυτών των πυρκαγιών, δεν είναι δυνατόν να μη γίνει αναφορά στις αδυναμίες του συστήματος δασοπυρόσβεσης στη χώρα μας που πριν από λίγα χρόνια είχε χρεοκοπήσει και παρ’ όλα αυτά έχει διαθέσει τεράστιους πόρους, ανθρώπινους και οικονομικούς, για να διαχειριστεί ένα φαινόμενο που δυστυχώς επαναλαμβάνεται κάθε χρόνο. Δημιουργήσαμε ξεχωριστό υπουργείο και διαθέτουμε ένα καλά οργανωμένο Πυροσβεστικό Σώμα στο οποίο έχει ανατεθεί το έργο της δασοπυρόσβεσης. Όμως όλοι σκεφτόμαστε «τι δεν πήγε καλά στον σχεδιασμό και τις επιχειρήσεις δασοπυρόσβεσης» και «γιατί κάθε χρόνο βλέπουμε αυτές τις τραγικές εικόνες».
Απαντήσεις σε αυτά τα ερωτήματα υπάρχουν και έχουν διατυπωθεί και δημόσια. Αν θέλουμε να διορθώσουμε κάτι, πρέπει να λάβουμε υπόψη τις προτάσεις των ειδικών και κυρίως να ψάξουμε λίγο βαθύτερα για να εντοπίσουμε τις αδυναμίες του υπάρχοντος επιχειρησιακού δόγματος που αφορούν:
1. Την ανάγκη κάποιος φορέας να ασχολείται αποκλειστικά με τις δασικές πυρκαγιές μέσα στα δάση, και εδώ ανοίγεται η παλιά υπόθεση με τον ρόλο της Δασικής Υπηρεσίας.
2. Τη μετατροπή του «συστήματος δασοπυρόσβεσης» σε «σύστημα αεροπυρόσβεσης», που στηρίζεται αποκλειστικά στη χρήση εναέριων μέσων, τα οποία για πολλούς επιχειρησιακούς ή τεχνικούς λόγους δεν είναι πάντα διαθέσιμα.
3. Τη σοβαρή μελέτη των αιτιών των δασικών πυρκαγιών που ξεσπούν μέσα στους οικισμούς και κυρίως των πυρκαγιών που ξεκινούν από τα δίκτυα μεταφοράς ηλεκτρικής ενέργειας.
4. Τη γνώση της κατάστασης που επικρατεί στην ελληνική ύπαιθρο, με την εναλλαγή των χρήσεων γης (ακαθάριστες – εγκαταλελειμμένες γεωργικές εκτάσεις, δασικά οικοσυστήματα, χορτολίβαδα, οικισμοί κ.λπ.) που διαδέχονται η μία την άλλη σε πολύ μικρή κλίμακα μεγεθών και το γεγονός ότι η ελληνική ύπαιθρος έχει εγκαταλειφθεί από τις παραδοσιακές δραστηριότητες που μείωναν την καύσιμη ύλη και συνεπώς τον κίνδυνο πυρκαγιάς.
Τα παραπάνω αποτελούν μέρη του προβλήματος «δασικές πυρκαγιές» και συνδέονται με την αποτελεσματικότητα του κρατικού μηχανισμού. Συνεπώς, πρέπει να συζητήσουμε δημόσια για αυτά και κυρίως για τις αλλαγές που πρέπει να γίνουν. Είναι βέβαιο ότι η Δασική Υπηρεσία δεν μπορεί να συνεχίσει να μένει «άπρακτος θεατής» των καταστροφικών δρωμένων στον χώρο ευθύνης της ούτε τα δάση να αποτελούν την τελευταία προτεραιότητα στον επιχειρησιακό σχεδιασμό. Η επανασύνδεση της Δασικής Υπηρεσίας με την καταστολή των πυρκαγιών μέσα στα δάση και η οργάνωση δικού της μηχανισμού πρώτης επέμβασης είναι προτεραιότητες που πρέπει να εξεταστούν θεσμικά. Ασφαλώς η συζήτηση αυτή θα πρέπει να γίνει στη βάση συγκεκριμένων δεδομένων με μελέτες, ανθρώπινους και οικονομικούς πόρους, οι οποίοι υπάρχουν ή άλλως διατίθενται και σήμερα αλλά όχι με τον πιο αποτελεσματικό τρόπο.
***
Απαγόρευση Αντιπυράς, ένα έγκλημα κατά των δασών
Παύλος Κωνσταντινίδης*
Ακόμη μια χρονιά η Ελλάδα καίγεται από άκρη σε άκρη. Ολόκληρος ο κρατικός μηχανισμός με πλούσιο εξοπλισμό, με αναρίθμητα επίγεια και εναέρια μέσα και τα αποτελέσματα και πάλι τραγικά. Είναι άδικο να κάνουμε κριτική όταν άνθρωποι εκτίθενται σε υψηλές θερμοκρασίες και έχουν τα πνευμόνια τους γεμάτα καπνούς και στάχτη, διψασμένοι και άυπνοι. Όμως η προσπάθειά τους όσο ηρωική και εάν είναι δεν παύει να είναι και μη αποτελεσματική.
Είναι κουραστικό να λες κάθε χρόνο τα ίδια και κανείς να μην ακούει. Είναι προσβλητικό να σπουδάζεις μια επιστήμη, να σε πληρώνουν να την εξειδικεύσεις, να αποκτάς γνώσεις και εμπειρίες από διάφορες χώρες και εδώ στην πατρίδα σου να μην σου τις ζητά κανείς, να τις λες και να μην σε ακούνε.
Δεν θα αναφερθώ στις διάφορες μεθόδους κατάσβεσης που υπάρχουν (πέρα από τις εναέριες και επίγειες με νερό. Αυτές τις περιγράφω στο βιβλίο μου «ΜΑΘΑΙΝΟΝΤΑΣ ΝΑ ΖΟΥΜΕ ΜΕ ΤΙΣ ΔΑΣΙΚΕΣ ΠΥΡΚΑΓΙΕΣ».
Σήμερα θα αναφερθώ στις αντιπυρικές ζώνες που ενώ έχουν δημιουργηθεί για την αντιμετώπιση των πυρκαγιών, όχι μόνο δεν επιτελούν αυτό το έργο, αντίθετα μένοντας ασυντήρητες λόγω έλλειψης κονδυλίων και προσωπικού, αντί να διακόπτουν τη συνέχεια της βλάστησης, δημιουργούν γραμμές μικρών θάμνων που ως λεπτά καύσιμα λειτουργούν υπέρ της μετάδοσης της φωτιάς.
Τι είναι όμως οι αντιπυρικές ζώνες και γιατί δημιουργούνται;
Όλοι γνωρίζουμε ότι οι αντιπυρικές ζώνες είναι τεχνητές ή φυσικές λωρίδες γης απαλλαγμένες από εύφλεκτη βλάστηση. Ένας από τους σκοπούς τους είναι να λειτουργούν ως φραγμός στην εξάπλωση της φωτιάς και να διευκολύνουν την πρόσβαση των πυροσβεστικών δυνάμεων.
Στην Ελλάδα, οι αντιπυρικές ζώνες συχνά είναι ανεπαρκώς σχεδιασμένες, διότι έχουν μικρό πλάτος (συνήθως 20–30 μέτρα), κακή συντήρηση και έλλειψη καθαρισμού και απουσία στρατηγικής τοποθέτησης με βάση την τοπογραφία και τη βλάστηση δηλαδή ανοίγονται όπου βολεύει τον μπουλντοζέρη.
Τα τελευταία χρόνια εφαρμόστηκε ένα κακέκτυπο αντιπυρικής ζώνης το οποίο ονομάσθηκε πρόγραμμα AntiNero, όπου αφαιρούνται όλοι οι θάμνοι κάτω από τα πεύκα με τη λογική της μείωσης της καύσιμης ύλης. Το μέτρο αυτό καταδικάστηκε από όλους τους εξειδικευμένους επιστήμονες διότι όπου εφαρμόζεται, προκαλεί μεγαλύτερη υποβάθμιση από ότι η ίδια η φωτιά.
Όμως η μεγαλύτερη και ουσιωδέστερη χρήση των αντιπυρικών ζωνών είναι να αποτελέσουν τη γραμμή χρήσης μιας παγκόσμιας μεθόδου κατάσβεσης μεγάλων μετώπων δασικών πυρκαγιών, της αντιπυράς.
Τι Είναι η Αντιπυρά
Η αντιπυρά είναι η ελεγχόμενη καύση βλάστησης μπροστά από το πύρινο μέτωπο, με στόχο τη δημιουργία μιας ζώνης χωρίς καύσιμη ύλη. Χρησιμοποιείται ευρέως σε χώρες όπως οι ΗΠΑ, η Αυστραλία και η Ισπανία. Δηλαδή ανάβουμε μια ελεγχόμενη φωτιά μπροστά από το κυρίως μέτωπο το οποίο κινείται κόντρα στον άνεμο με μικρή ταχύτητα και συναντά το κυρίως μέτωπο, το οποίο συναντώντας καμένη γη σβήνει από μόνο του.
Μέχρι το 1997 η μέθοδος αυτή ήταν η πιο διαδεδομένη και στη χώρα μας. Προσωπικά την χρησιμοποίησα πολλές φορές πάντα με επιτυχία. Με την μεταφορά της δασοπυρόσβεσης στην ευθύνη του Πυροσβεστικού Σώματος η παγκόσμια αυτή μέθοδος ουσιαστικά απαγορεύτηκε αφού δεν εφαρμοζότανε σε αστικές πυρκαγιές και έτσι δεν προβλεπότανε στα εγχειρίδια του.
Χρειάσθηκα 25 χρόνια για να δημοσιευθεί Κοινή Υπουργική Απόφαση 167/2022 – ΦΕΚ 3232/Β/23-6-2022 (Καθορισμός όρων και προϋποθέσεων χρήσης φωτιάς από το Πυροσβεστικό Σώμα για την κατάσβεση υπαίθριας πυρκαγιάς) προκειμένου να έχουν την δυνατότητα να την εφαρμόσουν οι πυροσβέστες. Στο ΦΕΚ αναφέρεται επί λέξει «1.Σκοπός της παρούσας είναι ο καθορισμός των όρων και προϋποθέσεων χρήσης φωτιάς από το Πυροσβεστικό Σώμα, ως επιχειρησιακά αναγκαίου μέσου, για την κατάσβεση υπαίθριας εν εξελίξει πυρκαγιάς, η οποία λαμβάνει διαστάσεις ή ενέχει κίνδυνο περαιτέρω εξάπλωσης, εξαιτίας της οποίας υφίσταται κοινός κίνδυνος για πρόσωπα, πράγματα ή το φυσικό περιβάλλον». Και αναρωτιέται κάποιος καλόπιστος: πέρασαν τρία καλοκαίρια έχει καεί η χώρα, περιουσίες και άνθρωποι και δεν υπήρξαν μεγάλες σε διάσταση πυρκαγιές που ενείχαν κίνδυνο περαιτέρω εξάπλωσης, εξαιτίας της οποίας να υφίσταται κοινός κίνδυνος για πρόσωπα, πράγματα ή το φυσικό περιβάλλον για να εφαρμοσθεί; Μήπως κάποιος που έχασε την περιουσία του μπορεί να προσφύγει στη δικαιοσύνη με την απαίτηση αποζημίωσης αφού δεν εφαρμόσθηκε η Κοινή Υπουργική Απόφαση 167/2022;
Το 1989 μια μεγάλη πυρκαγιάς ξεκίνησε από την δυτική ακτή της Βόρειας Σιθωνίας και κατευθυνότανε προς τα Ανατολικά καίγοντας ώριμο πυκνό δάσος χαλεπίου πεύκης. Η φωτιά πήγαινε προς τον οικισμό της Βουρβουρούς πολλά σπίτια της οποίας ήταν μέσα στο δάσος. Ο δασάρχης Πολυγύρου έστειλε τις μπουλντόζες που είχε στη διάθεσή του στην κορυφογραμμή της χερσονήσου για να ενισχύσουν την αντιπυρική ζώνη. Το βράδυ που έκοψε ο άνεμος μετέβη και αυτός εκεί με τρία πυροσβεστικά οχήματα και εφάρμοσαν αντιπυρά. Όταν τα δύο μέτωπα συναντήθηκαν η φωτιά απλά έσβησε. Έτσι σώθηκαν δεκάδες κατοικίες. Αποφάσισε ο Δασάρχης και εκτελέσθηκε. Πράγμα που δεν μπορεί να κάνει ένα ένστολο τμήμα.
Υ.Γ. Μην αναρωτιέστε γιατί δεν σβήνουν οι φωτιές στη χώρα μας. Όσοι χάσατε την περιουσία σας στις πυρκαγιές να προσφύγετε στα δικαστήρια και να ρωτήσετε γιατί δεν εφαρμόσθηκε το ΦΕΚ 3232/Β/23-6-2022
(Η φωτογραφία είναι από επιδείξεις εφαρμογής αντιπυράς που είχα την τύχη να παρακολουθήσω σε αρκετές ευρωπαϊκές χώρες, ως προσκεκλημένος. Κανείς δεν πίστευε ότι η αντιπυρά ήταν απαγορευμένη στη χώρα μας. Νόμιζαν ότι ήταν ένα κρύο ανέκδοτο).
*Ερευνητής του Ινστιτούτου Δασικών Ερευνών Θεσσαλονίκης
Πηγή: Facebook μέσω neostrategy.gr
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου