Πειθαρχικός νεοφιλελευθερισμός και η «Πέμπτη Εξουσία» - Του Τάσου Τσακίρογλου

 

Τάσος Τσακίρογλου

 

Σε μια συνέντευξη που μου είχε παραχωρήσει ο Βρετανός καθηγητής Πολιτικής Επιστήμης Στέφεν Γκιλ, το 2017, μου είχε εξηγήσει τι σημαίνει ο όρος «νέος συνταγματισμός» που καθιέρωσε, λέγοντάς μου ότι αυτός «αναφέρεται σε ειδικά νομοθετήματα και στοιχεία της νεοφιλελεύθερης αναδιάρθρωσης που σχετίζονται με αυτήν, με στόχο να αποκόψει τις σημαντικές αποφάσεις στην οικονομική πολιτική από τη δημοκρατική λογοδοσία και τον έλεγχο». Ετσι, συνέχιζε, στη διάρκεια της κρίσης, η Ε.Ε. κατέληξε να αναπτύξει αυτό που ο ίδιος χαρακτηρίζει ως «πειθαρχικό νεοφιλελευθερισμό» με τη χρήση «εν μέρει τεχνοκρατικών και μέτρων εκτάκτου ανάγκης, κατά βάση εκτός δημοκρατικού διαλόγου και διαβούλευσης».

Οι χρηματοπιστωτικές αγορές στην ουσία επιβάλλουν τη θέλησή τους, μέσω «πρόθυμων» κυβερνήσεων, και συνιστούν την «Πέμπτη Εξουσία» στη δημοκρατία. Αυτή η κατάσταση ευνοεί απεριόριστα τους ακροδεξιούς λαϊκιστές και τους φασίστες, οι οποίοι απευθύνονται συνειδητά «στις ηττημένες και στους ηττημένους της παγκοσμιοποίησης». Το Κοινωνικό Ζήτημα, δηλαδή τη σύγκρουση των «από πάνω» με τους «από κάτω», το ερμηνεύουν σαν σύγκρουση των ντόπιων «δικαιούχων» και των παρασιτικών «εισβολέων».

Ο Γερμανός φιλόσοφος Κλάους Ντέρε στο βιβλίο του «Ακροδεξιά ανταρσία και αριστερή πολιτική» (εκδόσεις Νήσος), επικαλείται τον Γιούργκεν Χάμπερμας, ο οποίος διαπιστώνει ότι «το έδαφος για έναν νέο φασισμό» υπάρχει πράγματι. Και αυτό γιατί «η εθνικολαϊκή Δεξιά έχει την ικανότητα να αξιοποιεί επιτυχώς την κοινωνική δυστοπία ως δυναμικό για κινητοποιήσεις». Επιπρόσθετα, αναφέρει ότι είναι πολύ δύσκολο να μεταπειστούν οι ακροδεξιοί, γιατί «οι πεποιθήσεις τους έχουν θωρακιστεί εκ των προτέρων απέναντι σε κάθε κριτική και αυτό υποδεικνύει τη σταθεροποίηση και ριζοσπαστικοποίηση δεξιών προσανατολισμών».

Είναι το ίδιο που με διαφορετικό τρόπο διατυπώνει ο Σλαβόι Ζίζεκ, όταν λέει ότι «ο ιός της αυταρχικής μορφής του καπιταλισμού εξαπλώνεται αργά αλλά σταθερά σε όλο τον πλανήτη [...] στις μέρες μας ο δεσμός μεταξύ καπιταλισμού και δημοκρατίας έχει διαρραγεί». Και πώς να μη διαρραγεί όταν το Κοινοβούλιο απλώς επικυρώνει νομοσχέδια που έχουν ανατεθεί με outsourcing σε νομικά γραφεία, ιδιωτικές εταιρείες και γραφεία συμβούλων; Σε πολλές περιπτώσεις τα νομοσχέδια μένουν για τόσο μικρό χρονικό διάστημα σε διαβούλευση και έχουν τόσο τεχνικό χαρακτήρα, ώστε ο μέσος βουλευτής δεν προλαβαίνει καν να τα διαβάσει, πόσο μάλλον να τα κατανοήσει και να προτείνει τις όποιες αλλαγές στην κατεύθυνση προστασίας του κοινωνικού συνόλου. Σήμερα, ακόμα και σε ευρωπαϊκό και παγκόσμιο επίπεδο κυριαρχεί η βούληση των μεγάλων πολυεθνικών και των γιγάντων της τεχνολογίας (Big Tech), ενώ και στη διάρκεια της πανδημίας εξυπηρετήθηκαν τα συμφέροντα των μεγάλων φαρμακευτικών (Big Pharma). Μάλιστα, η περίοδος αυτή έγινε το πειραματικό εργαστήριο για μέτρα ασύλληπτης αντιδημοκρατικότητας και φοβερού αυταρχισμού. Από τον υποχρεωτικό εγκλεισμό μέχρι την υποχρεωτικότητα των εμβολίων, τα κράτη πειραματίστηκαν με ένα Πανοπτικόν που θα ζήλευαν και τα διασημότερα έργα επιστημονικής φαντασίας.

Η κλιματική αλλαγή, οι πολεμικές συγκρούσεις, η φτώχεια και η εξ αυτών επιβαλλόμενη μετανάστευση αναμένεται να γίνει σύντομα ένα νέο πεδίο ολοκληρωτικών μεθόδων περιορισμού των δικαιωμάτων μεγάλων πληθυσμιακών ομάδων. Γι’ αυτό απαιτείται εγρήγορση και δημοκρατικά ανακλαστικά. Οι δυνάμεις με αναφορά στην Αριστερά πρέπει να δίνουν καθημερινά τη μάχη για την προσέλκυση των εκατομμυρίων πολιτών που σήμερα πέφτουν θύματα του ακροδεξιού λαϊκισμού και των φασιστών δημαγωγών. Αυτός είναι ο μόνος δρόμος για να μην επιβεβαιωθεί ο Χάμπερμας ότι «υπάρχει σήμερα το έδαφος για έναν νέο φασισμό».