Τετραετία κυβέρνησης Μητσοτάκη: Πόσο και πώς ακούστηκε ο χώρος του Πολιτισμού ;

EUROKINISSI/ΤΑΤΙΑΝΑ ΜΠΟΛΑΡΗ

• Σ’ εσάς που δεν τους ακούτε

 

Ναταλί Χατζηαντωνίου

Ο χώρος του πολιτισμού έδειξε εγκαίρως όλη αυτή την τετραετία της διακυβέρνησης Μητσοτάκη αξιοθαύμαστα πολιτιστικά, κοινωνικά και πολιτικά αντανακλαστικά, αλλά εξακολουθεί να είναι απών από το προεκλογικό τραπέζι.

Η υπόθεση Λιγνάδη ήταν η πρώτη που έσκασε ύστερα από αυτήν της Σοφίας Μπεκατώρου, δημιουργώντας τον πρώτο, σοβαρό και τέτοιας κλίμακας, τριγμό στη διακυβέρνηση Μητσοτάκη, όχι μόνο λόγω των ζοφερών της πτυχών (τέτοιες είχαν όλες αυτές οι υποθέσεις και δεν θα τις «ζυγίσουμε» φυσικά, ακόμα κι αν αυτή ήταν απ’ όσες αφορούσαν παιδιά), αλλά επειδή αφορούσε δημόσιο πρόσωπο επιλεγμένο απευθείας από το υπουργείο Πολιτισμού για την ύψιστη θέση στο πρώτο κρατικό θέατρο της χώρας.

Θυμόμαστε άλλωστε τι διημείφθη τον Φεβρουάριο του ‘21 μεταξύ του Κυριάκου Μητσοτάκη και του Αλέξη Τσίπρα στη Βουλή, σ’ εκείνη τη θυελλώδη συζήτηση περί της ποιότητας του πολιτικού λόγου. Θυμόμαστε και τι συνέβη μετά την πρωτόδικη καταδίκη του πρώην καλλιτεχνικού διευθυντή του Εθνικού Θεάτρου για δύο βιασμούς ανηλίκων, με τα πανό «Βιαστής είναι» να σηκώνονται σε όλες τις παραστάσεις και συναυλίες. Ηταν η πρώτη μαζική αντίδραση του καλλιτεχνικού χώρου έναντι ενός σοβαρότατου κοινωνικού ζητήματος, σε μια 4ετία που θα ακολουθούσαν διαρκώς τέτοιες αντιδράσεις καλλιτεχνών και αρχαιολόγων. Εργαζομένων στον πολιτισμό, γενικά.

Πρόχειρα μπορώ να ανακαλέσω τις περιπτώσεις που αυτός ο χώρος ήταν:

● Ο πρώτος που αντέδρασε στην κοινωνική συνθήκη αεργίας που έφερε η πανδημία (έτσι προέκυψαν και οι Support Art Workers).

● Ο πρώτος που ειδοποίησε και αντέδρασε στην προοπτική τότε απόσπασης διά της «λεγκοποίησης» του εξαιρετικά πολύτιμου και μοναδικού στον κόσμο βυζαντινού ενιαίου ευρήματος στον Σταθμό Βενιζέλου της Θεσσαλονίκης. Ενα έγκλημα που προειδοποίησε εγκαίρως για την «πολιτιστική πολιτική» αυτής της κυβέρνησης κι έκανε αρχαιολόγους Ελληνες και ξένους, κορυφαίους διεθνώς, να καταγγείλουν σε όλους τους τόνους την πρακτική.

● Ο πρώτος που ειδοποίησε και αντέδρασε στην, (αρνητικά) ιστορική πράγματι, απόφαση του ΥΠΠΟ να νομιμοποιήσει μια συλλογή ορισμένα από τα αποκτήματα της οποίας προέρχονταν αποδεδειγμένα από λαθρανασκαφή σε ελληνικό έδαφος και υπήρξαν «θύματα» δικτύου αρχαιοκαπηλίας. Υπό άλλες συνθήκες η επίσκεψη του πρωθυπουργού στο μέγαρο του Λ. Στερν στη Νέα Υόρκη και ο θαυμασμός του πρώτου προς τα αποκτήματα του συλλέκτη θα ήταν τουλάχιστον ντροπιαστική εικόνα.

● Ο πρώτος που ειδοποίησε για την πρακτική και αισθητική ζημιά που επιφέρει το τσιμέντο στην Ακρόπολη.

● Ο πρώτος που έκρουσε τον κώδωνα του κινδύνου ως προς το τι σημαίνει η μετατροπή των πέντε κορυφαίων μουσείων της χώρας σε ΝΠΔΔ. Δεν σημαίνει «ευελιξία». Σημαίνει αποκοπή από την Αρχαιολογική Υπηρεσία, δεξιώσεις γάμων μέσα στο Βυζαντινό Μουσείο π.χ. κι ένα υπουργείο που διορίζει τους εκλεκτούς του και κινεί τα νήματα όπως θέλει.

● Ο πρώτος που προειδοποίησε για την ανεξέλεγκτη «χορηγική» συνεργασία με μεγάλες εφοπλιστικές οικογένειες, οι οποίες στο τέλος της ημέρας τη δουλειά τους κάνουν.

● Ο πρώτος που αντέδρασε στον αποκλεισμό των Ελλήνων αρχιτεκτόνων από τον διαγωνισμό για τα σχέδια του πρώτου τη τάξει μουσείου της χώρας και, σύμφωνα με την άποψη πολλών επιστημόνων, πρώτου στον κόσμο ως προς τους αρχαιολογικούς θησαυρούς και τις ιστορικές μαρτυρίες. Του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου, που έπρεπε να συμπεριληφθεί στο όραμα της συζύγου του πρωθυπουργού, αλλά να αποκλείσει εξ αρχής το όραμα και την επιθυμία ενός Ελληνα αρχιτέκτονα να διαγωνιστεί ισοτίμως με τους συναδέλφους του.

● Ο πρώτος που απέκτησε χαρακτηριστικά κοινωνικού κινήματος. Είχαν προηγηθεί οι εργαζόμενοι της διανομής φυσικά. Αλλά η αντίδραση του χώρου του πολιτισμού στην πορεία αγκάλιασε και τομείς διαμαρτυρίας που δεν άπτονταν μόνον των δικών του διεκδικήσεων. Αντίθετα ήταν εντυπωσιακός ο τρόπος που η οργή ενάντια στο προεδρικό διάταγμα και την υποβάθμιση των καλλιτεχνικών πτυχίων «αγκάλιασε» την οργή για τα Τέμπη.

● Ο πρώτος που απενοχοποίησε τον «δαιμονοποιημένο» συνδικαλισμό δίνοντας νέα δυναμική στο Σωματείο Ελλήνων Ηθοποιών, στην Πανελλήνια Ομοσπονδία Θεάματος Ακροάματος κ.ά. και χαρίζοντας εργασιακές νίκες, όπως πιο πρόσφατα την υπογραφή της συλλογικής σύμβασης μεταξύ ΣΕΗ και Εθνικού Θεάτρου.

● Ο πρώτος που ανακατέλαβε τον, «αποστειρωμένο» λόγω πανδημίας και gentrification, δημόσιο χώρο όταν στο πλαίσιο της διαμαρτυρίας ενάντια στο Π.Δ. «ξόρκισε» τον φόβο της έκθεσης στον κορονοϊό και οργάνωσε μαζικές διαμαρτυρίες, συναυλίες και εκπληκτικά δρώμενα. Δίδαξε επίσης ότι μια «κατάληψη» δεν είναι συνώνυμο της φθοράς και της... ακολασίας, αλλά εστία γόνιμων συζητήσεων και πειραματισμών. Αλλά και προσωπική άσκηση στην ευθύνη και την οργάνωσή της.

● Ο πρώτος που, αντιμετωπίζοντας όπως πολλοί άλλοι με ευαίσθητα αντανακλαστικά το κύμα έμφυλης βίας και γυναικοκτονιών ή το προσφυγικό ή τον ακροδεξιό κίνδυνο, ενέταξε τέτοιες θεματολογίες σε παραστάσεις και δράσεις σκέψης, παιδείας και ευαισθητοποίησης.

● Ο πρώτος που, αφού κατάλαβε τι σημαίνει αυταρχική πολιτική παιδείας και «πανεπιστημιακή αστυνομία» και συντάχθηκε με όσους φοιτητές διαφωνούσαν, θέλησε να κάνει κάτι εμπράκτως, έστω και μεγάλες συναυλίες.

● Ο πρώτος που συντάχθηκε πίσω από τον επιλεγμένο από τους σπουδαστές του Εθνικού Θεάτρου και ελαφρώς παραλλαγμένο τίτλο έργου της Αναγνωστάκη «Σ’ εσάς που μας ακούτε» για να το κάνει σύνθημα αλληλεγγύης στη φωνή των πιο αδύναμων.

Κι αυτά είναι λίγα απ’ όσα μου έρχονται σε μια πρώτη, πρόχειρη αποτίμηση. Είναι όλα αυτά ο «ελιτισμός» των πίσω σελίδων, όπως αντιμετωπιζόταν χρόνια το πολιτιστικό ρεπορτάζ στα μέσα; Δεν είναι πολλά από αυτά πολιτική δράση και αντίδραση; Κοινωνική ευαισθησία, αντανακλαστικά και έγκαιρη προειδοποίηση; Ολη αυτή την 4ετία ο χώρος του πολιτισμού (που τουλάχιστον σ’ αυτή την εφημερίδα έγινε συχνά πρωτοσέλιδο-κεντρικό μας θέμα) δεν σήκωσε μόνον το βάρος του εαυτού του αλλά συχνά και το δικό μας. Ηχηρά και από όπου μπορούσε. Στον δρόμο, στα online της καραντίνας ή στα social media. Στα συσσίτια προς τους ανήμπορους λόγω αεργίας συναδέλφους τους ή στις τηλεοπτικές οθόνες των μεγάλων καναλιών.

Συνεπώς σε όλα αυτά και όλους αυτούς δεν αξίζουν η συνειδητοποίηση, η αναγνώριση και μια εμφανής θέση στο τραπέζι του προεκλογικού διαλόγου; Γιατί εξακολουθεί σε συζητήσεις και debate όπως το προχθεσινό ο χώρος του πολιτισμού ν’ αντιμετωπίζεται από δημοσιογράφους και πολιτικούς με μια συνθήκη… last year (με ελάχιστη, φευγαλέα εξαίρεση τον Αλέξη Τσίπρα που κάτι γενικό ανέφερε προς το τέλος);

Μ’ εκείνη τη συνθήκη δηλαδή που αντιμετώπιζε επί χρόνια τον πολιτισμό ως μια κλειστή, κάπως ελιτίστικη, κάπως «μεταξύ τους», κάπως απομακρυσμένη και δυσνόητη, κάπως προνομιούχα και αυτοαναφορική και δευτερεύουσα «περίπτωση», την ώρα που προέχουν άλλα ζητήματα; Γιατί εξακολουθεί ο χώρος του πολιτισμού να αντιμετωπίζεται κυρίως σαν μια νότα «ψυχαγωγίας»; Και αλήθεια, τέσσερα χρόνια τώρα, γιατί εσείς δεν τους ακούτε;