- Φως στην Ιστορία από έναν αυτόπτη μάρτυρα
Χαίρομαι για πολλούς λόγους την, ύστερα από χρόνια, επανέκδοση «Σαγγάριος-Εποποιία και Καταστροφή της Μικράς Ασίας» του Δημήτρη Φωτιάδη από τις εκδόσεις Σ. Ι. Ζαχαρόπουλος. Από τις πιο κατάλληλες μνήμες –ως τιμή και διδαχή– της τραγικής των 100 χρόνων εθνικής επετείου.
Για να κατανοήσουμε πρώτα πρώτα ότι την ιστορία δεν τη γράφουν οι νικητές, ούτε χρησιμεύει για να απολογούνται οι ηττημένοι. Νίκες και ήττες παρουσιάζονται με τρόπο που βολεύει την εξουσία. Αυτόν τον υπέργειο και κυρίως υπόγειο μηχανισμό που δημιουργούν πρόσωπα, τα οποία θα καρπωθούν την όποια έκβαση σύγκρουσης, θα επιβάλουν τη θέλησή τους σε κοινά θέματα, θα διαμορφώσουν καθοριστικά τις ζωές (δράσεις-ενέργειες, συμφέροντα, αξίες, αρχές) ενός λαού ή ομάδων, αδιάφορα αν αυτές οι ομάδες προέρχονται από τον ίδιο πολιτικό ή και κοινωνικό χώρο, αδιάφορο ακόμα και αν ήταν πρώην συμμαχητές τους. Πρόκειται δηλαδή για ένα ανελέητο μέσο/δύναμη που επιβάλλει απόψεις και ιδιοποιείται αγώνες και αποτελέσματα.
Ο Δημήτρης Φωτιάδης στέκεται απέναντί τους. Δεν είναι ιστορικός επιστήμονας βγαλμένος από φωτοτυπική εκπαίδευση. Σε εξομολόγηση-συνέντευξή του στον δημοσιογράφο-συγγραφέα Δημήτρη Γκιώνη σημειώνει: «Αποφάσισα να ασχοληθώ με την Ιστορία όταν διαπίστωσα πως ήμουν απληροφόρητος. Οι μεγάλοι απομνηματογράφοι του ‘21, ο Μακρυγιάννης, ο Φωτάκος, ο Κολοκοτρώνης ήταν η απαρχή της παραπάνω διαπίστωσης. Αυτά που μου μάθανε δεν είχανε καμιά σχέση μ’ αυτά που μάθαινα στο σχολείο. Μιλούσαν για το ίδιο είδωλο, αλλά μας το ‘διναν αναστραμμένο».
Θέλει επομένως να μάθει για να μας πει. Κινείται ερευνητικά, με ευτυχώς δύσπιστη διάθεση για τα πριν συμπεράσματα. Υπολογίζει όλες τις βιβλιογραφικές πηγές – σέβεται τα λαϊκά χαρακτηριστικά τους. Εχει το αισθητήριο να δει και να συμπληρώσει κενά από σκόπιμες διαγραφές και παραλείψεις. Ξέρει την τεχνική οργάνωσης της Ιστορίας, επομένως τι, πώς και πού θα το βρει. Η κρίση του προέρχεται από γόνιμο πολιτικό προβληματισμό∙ αξιολογεί σωστά∙ συμπεραίνει δίχως να αυθαιρετεί∙ βεβαιώνει παραθέτοντας χρήσιμα τεκμήρια, εξηγεί με σημειώσεις, αναφορές, παροράματα, γλωσσάρι.
 |
| Στη φωτογραφία του 1987 από αριστερά, ο επιμελητής-διορθωτής Μάνθος Γεωργαντάς, ο Δημήτρης Φωτιάδης, η σύζυγός του Κατερίνα και ο Σταύρος Ζαχαρόπουλος |
Τελικά, κερδίζει τον αναγνώστη επειδή αναπτύσσει λογοτεχνικά το έργο του, με δομή-σαφήνεια-συντομία-πλούσιο και ουσιαστικό αφηγηματικό λόγο. Εκθέτει αλήθειες, ανατρέπει αντιλήψεις, αποδεικνύει πως κανείς δεν τον τραβάει από το μανίκι μολονότι είναι ταγμένος ιδεολογικά. Συγγραφέας-αγωνιστής, με διωγμούς, εξορίες, φυλακίσεις για την κομμουνιστική του ιδεολογία, διαψεύδει πως η Αριστερά δεν είναι πατριωτική.
Αγαπά τον τόπο, αφιερώνεται να καταγράψει σε μια σειρά σπουδαίων βιβλίων τα γεγονότα (πολιτικά-οικονομικά-κοινωνικά) από το 1453 μέχρι τη δεκαετία του 1930, εξηγώντας στην πραγματικότητα το «παρών» της Ελλάδας. Η «Ιστορία της Επανάστασης του 1821», «Μεσολόγγι», «Καραϊσκάκης», «Κανάρης», «Κολοκοτρώνης», «Οθωνας» κ.λπ. προσφέρονται για την εθνική μας αυτογνωσία. Σταθμοί για τον απλό τρόπο αφήγησης και τη δομή τους, επαναστατικά ανατρέποντας μύθους και δικαιολογίες της σχολικής και όχι μόνο εκπαίδευσης, υπηρετούν την αλήθεια.
Ο «Σαγγάριος» πέρα από αυτά αποτελεί μια ανεπανάληπτη καταγραφή. Είναι πολύ σπάνιες οι περιπτώσεις που η Ιστορία συγγράφεται από τους αυτόπτες μάρτυρές της. Ο συγγραφέας γεννήθηκε στη Σμύρνη το 1898, πολέμησε εθελοντικά στη μικρασιατική εκστρατεία, βίωσε τον διωγμό, ήρθε πρόσφυγας στην Ελλάδα, όπου πέθανε το 1988.
Εξετάζονται οι κυριότεροι πρωταγωνιστές και οι χαρακτήρες τους, το διεθνές οικονομικό και κοινωνικό περιβάλλον λίγο πριν (Α’ Παγκόσμιος Πόλεμος) κι εκείνη την περίοδο, εξηγούνται/κρίνονται στα σωστά και στα λάθη τους οι διπλωματικοί και στρατιωτικοί χειρισμοί. Τα στοιχεία αντλούνται από δεκάδες βιβλιογραφικές πηγές, απομνημονεύματα, αναφορές, τα πρακτικά της Δίκης των Εξι, αντίστοιχα μελετήματα-δημοσιεύσεις Ελλήνων και ξένων συγγραφέων-πολιτικών-δημοσιογράφων.
Την ίδια στιγμή περιγράφεται σε βάθος ο ψυχισμός των Μικρασιατών, Τούρκων και Ελλήνων, με τις ελπίδες, τον τρόμο, τις θυσίες, την προδοσία τους, ώστε να έχουμε τελικά μια πλήρη καταγραφή σε όλες τις διαστάσεις της. Στην έκδοση περιέχονται πλούσιο φωτογραφικό υλικό, πλήρες Γενικό Ευρετήριο ονομάτων, τοποθεσιών, ελληνικών και τουρκικών στρατιωτικών μονάδων, πολύτιμο βοήθημα για πολλές χρήσεις. Μην ξεχνάμε άλλωστε τα προφητικά λόγια του Οκτάβ Μερλιέ: «Το 1453 σημαίνει το τέλος του Βυζαντίου, όμως το 1922 είναι ο θάνατος του μικρασιατικού Ελληνισμού».
*Δημοσιογράφος, λογοτέχνης
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου