Τίνος είναι οι τόποι; - Της Βαρβάρας Παπαδοπούλου*

ΑΝΤΩΝΗΣ ΝΙΚΟΛΟΠΟΥΛΟΣ/EUROKINISSI

 

Τόποι εύθραυστοι γράφαμε, πρόσφατα, ότι είναι τα νησιά, περιβάλλοντα με περιορισμένες αντοχές και εξ αυτού ευάλωτα, γεγονός που επιβεβαιώθηκε από την κατακλυσμιαία εμπειρία του φετινού καλοκαιριού. Ενα από τα καίρια θέματα που επανέρχονται στη δημόσια ατζέντα των νησιών και σχετίζεται με την ευθραυστότητα τοπίου και οικοσυστήματος είναι η διάνοιξη δρόμων. Πυροδοτεί δικαίως έντονες αντιπαραθέσεις, καθώς η χάραξη ενός δρόμου ανήκει σε αυτές τις αποφάσεις που διαμορφώνουν το τοπίο και συνακόλουθα το μέλλον ενός τόπου κατά τρόπο αμετάκλητο.

Παρακολούθησα διαδικτυακά την τελευταία συνεδρίαση του δημοτικού συμβουλίου της Αμοργού όπου συζητήθηκε η διάνοιξη δύο δρόμων σε μέρη παρθένα, από εκείνα που ανήκουν στα ιερά και τα όσια της αιγαιοπελαγίτικης φύσης: ο ένας για τον Θεολόγο, μοναστηριακό συγκρότημα από την εποχή της εικονομαχίας, προσεγγίσιμο ώς σήμερα από ένα υπέροχο μονοπάτι, κι ο άλλος για τα Χάλαρα, έναν απόκρημνο, άγριου κι ασύλληπτου κάλλους τόπο που συμπυκνώνει ίσως τη φυσιογνωμία του νησιού.

Τη νομιμότητα της διάνοιξης των δύο δρόμων έχει προσβάλει δικαστικά ο σύλλογος για το περιβάλλον και τον πολιτισμό «Νήσος Αμοργός», εστιάζοντας στην τεράστια προσοχή με την οποία πρέπει να προσεγγίζεται κάθε παρέμβαση με αδρό αποτύπωμα σε ένα εξόχως ευαίσθητο και ιδιαίτερο οικοσύστημα. Κάποια μέλη του συλλόγου είναι άνθρωποι που αγαπούν την Αμοργό και σχετίζονται στενά μαζί της χωρίς όμως να κατάγονται από αυτήν ενώ με την ένσταση του συλλόγου συντάσσονται συγγενείς συλλογικότητες από άλλα νησιά του Αιγαίου.

Το επιχείρημα που κυριάρχησε στις τοποθετήσεις των δημοτικών συμβούλων περιέργως δεν αφορούσε την ουσία της ένστασης, αλλά στο πώς είναι δυνατόν μη Αμοργιανοί να έχουν λόγο για το νησί τους. Το στοιχείο, δηλαδή, της εντοπιότητας παρουσιάστηκε ως ο κατ’ εξοχήν παράγοντας που δίνει το δικαίωμα να έχει κανείς άποψη και λόγο για τον τόπο.

Σε μια εποχή που η περιβαλλοντική κρίση έχει καταστήσει σαφές ότι δεν υπάρχουν σύνορα στον πλανήτη, μπορεί στα αλήθεια η εντοπιότητα να είναι κριτήριο και έννοια-κλειδί στη διαχείριση της μοίρας εύθραυστων τόπων; Αναμφίβολα οι ντόπιοι δικαιούνται να έχουν τον βασικό λόγο για τα πατρογονικά τους χώματα, όμως τα ίδια χώματα είναι κτήμα της ανθρωπότητας, της μίας και αδιαίρετης.

Αλλο πράγμα γεννήθηκα και ζω σε έναν τόπο κι άλλο μου ανήκει ο τόπος ή, πολύ περισσότερο, δικαιούμαι να αποφασίζω γι’ αυτόν θεωρώντας ότι η εντοπιότητα από μόνη της καθιστά την απόφασή μου νόμιμη και ορθή, τη δε πρόθεσή μου αυταπόδεικτα αγνή. Αμέτρητες οι καταστροφικές για το περιβάλλον επιλογές στις οποίες έχουν προβεί τοπικές κοινωνίες και άλλο τόσο αμέτρητες οι περιπτώσεις όπου η μακρινή «γραφειοκρατία των Βρυξελλών» μέσα από θεσμικά πλαίσια προστασίας φυσικού περιβάλλοντος και πολιτισμικής κληρονομιάς έχει σώσει τόπους από αναπτυξιακών προθέσεων βαναυσότητες.

Κάθε κομματάκι βράχου και θυμαριού είναι υπόθεση και ευθύνη όλων μας. Οι τόποι δεν είναι ιδιοκτησία κανενός. Το μόνο που μας ανήκει είναι τα λιγοστά εκατοστά που καταλαμβάνουν οι πατούσες μας πάνω στη Γη –και τούτα μόνο για όσο είμαστε περαστικοί από αυτόν τον κόσμο.

*καλλιτέχνιδα, ακτιβίστρια

ΠΗΓΗ