Την επομένη του ναυαγίου, το Λιμεναρχείο Καλαμάτας ζήτησε «πραγματογνωμοσύνη», η οποία εξέτασε κάθε άλλο ενδεχόμενο για την πρόκληση του ναυαγίου, εκτός από τη ρυμούλκηση.
Στο προηγούμενο άρθρο μας (σ.σ. βλ. σχετική ανάρτηση στο blog μας: «Δεύτερος θάνατος»: Οι Εννέα του ναυαγίου της Πύλου μιλούν), οι Εννέα της Πύλου, τους οποίους το ελληνικό Λιμενικό Σώμα, υπό τη σκέπη της εκπεφρασμένης απ’ τον πρωθυπουργό πολιτικής βούλησης, οδήγησε να για το ναυάγιο, μας έδωσαν σαφή εικόνα της αντιμετώπισης που είχαν κατά την προανάκριση, καθώς και του ύποπτου παιχνιδιού με τη διερμηνεία.
Σήμερα, στο πλαίσιο συνεργασίας του omniatv με το AlJazeera και την Εφημερίδα των Συντακτών, το ρεπορτάζ της Εύας Παπαδοπούλου (σ.σ. παρατίθεται ολόκληρο παρακάτω) αποκαλύπτει πώς έγινε η «πραγματογνωμοσύνη» που συμπεριλήφθηκε στη δικογραφία κατά των Εννέα.
Δύο μέρες φτάνουν
Το Λιμενικό Σώμα, διενεργώντας την προανάκριση για το ναυάγιο – ενώ ήδη πλείστες όσες μαρτυρίες από τους διασωθέντες συνέκλιναν στην δική του ευθύνη για την ανατροπή της ψαρότρατας με τους περίπου 750 επιβάτες – ζήτησε και πήρε μια πραγματογνωμοσύνη για τα αίτια του ναυαγίου, η οποία ολοκληρώθηκε μέσα σε… δύο (2) εικοσιτετράωρα.
Οι πραγματογνώμονες ξεκίνησαν τη σύνταξη της «έκθεσης» στις 19 Ιουνίου 2023 και την παρέδωσαν στις 21.
Ποια στοιχεία έλαβαν υπόψη;
Το υλικό που παρέδωσε το Λιμενικό στους πραγματογνώμονες, ήταν το εξής:
- Οι γνωστές τρεις φωτογραφίες του πλοίου, που είχαν ήδη δοθεί από το Λιμενικό στη δημοσιότητα. Οι δύο τραβηγμένες από αεροσκάφος και η άλλη νυχτερινή, πιθανόν από κάποιο από τα παραπλέοντα πλοία.
- Το σύντομο, 38 δευτερολέπτων, βίντεο από το κινητό του πλοιάρχου του ΠΠΛΣ920, ο οποίος βιντεοσκόπησε την οθόνη των συστημάτων του πλοίου. Να θυμίσουμε εδώ ότι ο ισχυρισμός των Λιμενικών είναι πως στα υπερσύγχρονα, ισραηλινής κατασκευής συστήματα του ολοκαίνουργιου ΠΠΛΣ920 δεν λειτουργούσε το καταγραφικό. Το συγκεκριμένο βίντεο διέρρευσε, λίγες μέρες αργότερα, από άγνωστη πηγή στον αστυνομικό συντάκτη Β. Λαμπρόπουλο, ο οποίος το παρουσίασε στον τηλεοπτικό σταθμό Mega στις 8 Ιουλίου 2023.
Η εντολή των πραγματογνωμόνων περιλάμβανε και τη συλλογή επιπλέον στοιχείων από «κάθε άλλη πηγή, σχετικά με το πλοίο και τη βύθισή του». Ωστόσο, τα μόνα επιπλέον στοιχεία που «συνέλεξαν» οι συντάκτες της έκθεσης ήταν:
- Το βίντεο που είχε δημοσιοποιήσει ο FRONTEX, όπως είχε ανέβει στο YouTube. Το βίντεο αυτό αποτελεί σύνθεση από επιμέρους βίντεο που έχουν τραβηχτεί με εναέρια μέσα.
- Ένα διαβιβαστικό του αιγυπτιακού Κέντρου Έρευνας και Διάσωσης προς
το ελληνικό Κοινό Κέντρο Συντονισμού Έρευνας και Διάσωσης, με το οποίο η
αρμόδια υπηρεσία της Αιγύπτου απλώς ζητούσε από τις ελληνικές αρχές να
την ενημερώσουν σχετικά με τις συνθήκες βύθισης, καθώς και για επιζώντες
και αγνοούμενα άτομα αιγυπτιακής υπηκοότητας, χωρίς να εισφέρει
οτιδήποτε περαιτέρω για τα γεγονότα του ναυαγίου.
Αν όλα τα παραπάνω σας φαίνονται κάπως ελλιπή στοιχεία για να αποφανθεί ένας πραγματογνώμονας, ερευνητής, μηχανικός ή επιστήμονας για το τι οδήγησε στη βύθιση της μηχανότρατας, μάλλον καλά σας φαίνεται. Οι πραγματογνώμονες δεν κλήθηκαν να λάβουν υπόψη, όχι μόνο το πλήθος δημοσιευμάτων που υπήρχε ήδη, αλλά ούτε καν καταθέσεις μαρτύρων που δόθηκαν στις 18 Ιουνίου 2023 και ανέφεραν ρητά τη ρυμούλκηση.
Το συμπέρασμα της «πραγματογνωμοσύνης»
Πρόκειται λοιπόν για ένα γονατογράφημα, το οποίο καταλήγει, περίπου, στο συμπέρασμα ότι «δεν ξέρουμε πώς προκλήθηκε το ναυάγιο, αλλά αν κουνιόταν πολύ ο κόσμος, μπορεί να έγινε κι απ’ αυτό».
Χαρακτηριστικά αναφέρεται:
Το κρίσιμο εδώ ερώτημα είναι τι προκάλεσε τον μηδενισμό του μετακεντρικού ύψους;
Προηγούμενη εξωτερική δράση, όπως και οριζόντια μετακίνηση επιβαινόντων δεν μεταβάλουν(sic) το μετακεντρικό ύψος.
Η μεταβολή αυτή μπορεί να προήλθε από:
– Πιθανή εισροή υδάτων κυρίως στο χώρο του μηχανοστασίου. Στην αρχική φάση της ταλάντωσης δεν παρατηρείται κατάκλυση του εσωτερικού χώρου, όμως η εισροή υδάτων μπορεί να συνοδεύτηκε από απότομη μετακίνηση των επιβαινόντων από τους εσωτερικούς χώρους προς τα καταστρώματα με αποτέλεσμα μηδενισμό ή και αρνητικές τιμές στο μετακεντρικό ύψος.
– Μετακίνηση των επιβαινόντων προς τα πάνω για άλλους λόγους για τους οποίους δεν υπάρχει σαφής εικόνα (π.χ. αγανάκτηση, αγωνία, φόβος, εξάντληση υπομονής λόγω της επί ημέρες διαμονή(sic) τους σε μηχανοστάσιο και ψυγείο σε αφόρητες συνθήκες καθώς και λόγω του παράγοντα της διακοπής της λειτουργίας της μηχανής)
Απόσπασμα από την «πραγματογνωμοσύνη»
Ενώ καταλήγει με μια συμβουλή για την ασφάλεια των ναυτιλλομένων:
Τα διαθέσιμα μέσα μας προσανατόλισαν να επικεντρωθούμε στο μετακεντρικό ύψος ως τον κρίσιμο παράγοντα που προκάλεσε την εν λόγω τραγωδία. Τονίζουμε κλείνοντας, την αναγκαιότητα της συμμόρφωσης στους νόμους, εγκυκλίους και κανονισμούς που διέπουν τον κάθε πλου.
Απόσπασμα από την «πραγματογνωμοσύνη»
Σκοπιμότητα;
Τα σοβαρά προβλήματα αυτής της «πραγματογνωμοσύνης» είχαν διατυπωθεί, μεταξύ άλλων, και σε σχετική ένσταση την οποία είχαν υποβάλει κάποιοι απ’ τους κατηγορούμενους διά των συνηγόρων τους, η οποία όμως απορρίφθηκε με ένα παράλογο σκεπτικό.
Παρόμοια αντιμετώπιση είχαν και οι άλλες ενστάσεις, καθώς και το αίτημα 30 σημείων της υπεράσπισης για αποδεικτικά στοιχεία, το οποίο απορρίφθηκε συνοπτικά λίγο πριν περατωθεί η ανάκριση.
Όλα αυτά, έρχονται στο φως λίγες μέρες μετά το εσωτερικό έγγραφο του γραφείου FRO του FRONTEX, το οποίο αναφέρεται ρητά σε ευθύνες του ελληνικού Λιμενικού Σώματος:
οι ελληνικές αρχές φαίνεται ότι καθυστέρησαν την κήρυξη της επιχείρησης έρευνας και διάσωσης μέχρι τη στιγμή του ναυαγίου, όταν δεν ήταν πλέον δυνατή η διάσωση όλων των επιβαινόντων, αναπτύσσοντας ανεπαρκείς και ακατάλληλους πόρους, αν ληφθεί υπόψη ο αριθμός των ατόμων που επέβαιναν στο αλιευτικό, και δεν αξιοποίησαν τους πόρους που προσέφερε ο FRONTEX
Από την εσωτερική αναφορά του FRONTEX για την Πύλο
***
Διαβάστε εδώ το ρεπορτάζ των Moira Lavelle και Vedat Yeler για το Al Jazeera
***
Eκτός κάδρου το σενάριο της ρυμούλκησης
Σοβαρότατα ερωτήματα για την ποιότητα και τη διαφάνεια της ποινικής διερεύνησης του πολύνεκρου ναυαγίου της Πύλου, αν όχι ευθεία προσπάθεια συγκάλυψης των συνθηκών που οδήγησαν το υπερφορτωμένο πλοιάριο στα βάθη της θάλασσας, δημιουργεί η επίσημη πραγματογνωμοσύνη που διενεργήθηκε με εντολή των λιμενικών αρχών Καλαμάτας και έχει στη διάθεσή της η «Εφ.Συν.».
Μία μέρα μετά το ναυάγιο, στις 15 Ιουνίου 2023, το Λιμενικό ζήτησε τη διενέργεια πραγματογνωμοσύνης, η οποία ανατέθηκε σε έναν ναυπηγό μηχανολόγο μηχανικό και έναν υπάλληλο -επίσης ναυπηγό μηχανικό- του υπουργείου Ναυτιλίας. Η έρευνα διήρκεσε μόλις 2 μέρες, από τις 19 ώς τις 21 Ιουνίου, οπότε και είχε καθοριστεί από τις αρμόδιες αρχές η ημέρα υποβολής της για να συμπεριληφθεί στη δικογραφία για τους 9 κατηγορούμενους ως διακινητές.
Οι δύο πραγματογνώμονες ασχολήθηκαν δύο εικοσιτετράωρα για να συνεκτιμήσουν τις αιτίες του ναυαγίου και να καθαρογράψουν τις παρατηρήσεις τους και το γεγονός αυτό θα μπορούσε να εξηγήσει από μόνο του τις εκκωφαντικές ελλείψεις και ασάφειες που παρατηρούνται στο μόλις δεκατριών σελίδων πόρισμα. Η βιασύνη όμως δεν είναι το μοναδικό στοιχείο που οδηγεί σε εύλογους προβληματισμούς.
Το γεγονός πως η έρευνα διενεργήθηκε με εντολή των λιμενικών αρχών και ανατέθηκε (και) σε υπάλληλο του υπουργείου Ναυτιλίας γεννά ούτως ή άλλως πολλά ερωτήματα, με δεδομένο πως λίγο καιρό αργότερα ξεκίνησε μία δεύτερη δικαστική έρευνα για τις ποινικές ευθύνες του ίδιου του Λιμενικού από το Ναυτοδικείο Πειραιά.
Αυτό όμως που είναι σαφές είναι η άρνηση διεξαγωγής μιας σοβαρής πραγματογνωμοσύνης για ένα από τα πιο πολύνεκρα ναυάγια προσφύγων που έχουν καταγραφεί στη Μεσόγειο. Οι ανακριτικές αρχές της Καλαμάτας θα μπορούσαν αυτεπαγγέλτως να διατάξουν τη διεξαγωγή νέας πραγματογνωμοσύνης για την ακριβή διάγνωση των αιτιών του ναυαγίου, όπως επίσης να επιτρέψουν στους κατηγορούμενους να διορίσουν τεχνικούς συμβούλους προκειμένου να κάνουν δική τους έρευνα για να υπερασπιστούν την αθωότητά τους. Ομως οι Αρχές αρνήθηκαν και τη διεξαγωγή αυτόνομης έρευνας και το αίτημα των κατηγορουμένων να μη ληφθεί υπόψη η πραγματογνωμοσύνη του Λιμενικού.
Τα μοναδικά στοιχεία που παρέδωσαν οι λιμενικές αρχές στους πραγματογνώμονες για να συντάξουν το πόρισμα είναι τρεις φωτογραφίες του πλοίου, τις οποίες το ίδιο το Λιμενικό είχε δώσει στη δημοσιότητα, όπως και το γνωστό βίντεο 38 δευτερολέπτων τραβηγμένο από το κινητό τηλέφωνο του πλοιάρχου του πλοίου του Λιμενικού, που απαθανάτιζε την εικόνα που έδειχναν οι κάμερες του σκάφους και οι οποίες δεν αποθήκευσαν στη μνήμη του συστήματος καταγραφής το στιγμιότυπο.
Από τους ίδιους τους πραγματογνώμονες ελήφθησαν υπόψη για το πόρισμα ένα βίντεο που είχε δημοσιοποιήσει η Frontex και βρίσκεται διαθέσιμο στο YouTube και ένα διαβιβαστικό του αιγυπτιακού Κέντρου Ερευνας και Διάσωσης προς το αντίστοιχο ελληνικό Κέντρο, με το οποίο οι αιγυπτιακές αρχές ζητούσαν ενημέρωση σχετικά με τις συνθήκες βύθισης και τον αριθμό επιζώντων και αγνοουμένων αιγυπτιακής υπηκοότητας.
Αυτά είναι τα μόνα υλικά που αξιοποιήθηκαν για να συνταχθεί ένα πόρισμα που χαρακτηρίζεται όχι μόνο από ελλείψεις αλλά και από την απουσία οποιουδήποτε πραγματικού περιστατικού. Πότε πήγε το πλοίο του Λιμενικού στο σημείο; Πότε και από ποιους εντοπίστηκε για πρώτη φορά το αλιευτικό; Πότε έλαβαν το πρώτο σήμα κινδύνου οι Αρχές; Ποια επιχειρησιακά σχέδια έπρεπε να ενεργοποιηθούν για τη διάσωση των εκατοντάδων επιβαινόντων; Πόσο συντέλεσε η πρόσδεση του αλιευτικού από το πλοίο της ελληνικής ακτοφυλακής στην ανατροπή του σκάφους;
Ερωτήματα που μένουν αναπάντητα από τους πραγματογνώμονες, οι οποίοι περιορίζονται απλά στο να εξηγήσουν με επιστημονικούς όρους τον τρόπο που γενικά και αόριστα ένα πλοίο είναι δυνατόν να ανατραπεί αν, ουσιαστικά, χάσει την ισορροπία του.
Οι δύο πραγματογνώμονες εκφράζουν συγκεκριμένα ερωτήματα όπως «τι προκάλεσε την ανατροπή του [σ.σ. αλιευτικού] που τις προηγούμενες μέρες δεν είχε εκδηλωθεί;» ή «τι προκάλεσε τον μηδενισμό του μετακεντρικού ύψους;» κι αφήνουν επιδεικτικά εκτός διερεύνησης τον παράγοντα της ρυμούλκησης -έστω σαν ένα από τα πιθανά σενάρια- καθιστώντας την έκθεση αυτή μάλλον έκθεση ιδεών, και μάλιστα υποθετικών, παρά επιστημονικό πόρισμα.
Σε πλήρη εναρμόνιση με τους ισχυρισμούς του Λιμενικού, αποδίδουν τη βύθιση του πλοιαρίου σε δύο πιθανά σενάρια: στην «πιθανή εισροή υδάτων» και στη «μετακίνηση των επιβαινόντων προς τα πάνω για λόγους για τους οποίους δεν υπάρχει σαφής εικόνα (αγανάκτηση, αγωνία [...])». Επικαλούνται, μάλιστα, «συνδυασμό παραγόντων που οδήγησαν στη βύθισή του»: όπως το ότι κανένας αρμόδιος φορέας δεν είχε πιστοποιήσει πως το πλοιάριο είχε τις προϋποθέσεις για να ταξιδέψει και πως ένα αλιευτικό δεν μπορούσε να αντέξει απεριόριστο αριθμό επιβατών, δηλώνοντας βέβαιοι πως «η ανατροπή του επίκειται», χωρίς κάποιο έρεισμα σε στοιχεία, βίντεο και φωτογραφίες που είχαν στη διάθεσή τους.
Αυτό που μπορεί εύκολα να παρατηρήσει κανείς είναι πως στο πόρισμα, με όλη την επιστημονική ασάφεια από την οποία διέπεται, ομολογείται ακούσια η επιφανειακή ανάλυση με την οποία προσεγγίζουν οι Αρχές την υπόθεση. Καμία προσπάθεια δεν γίνεται για να δοθούν απαντήσεις στο τι συνέβη κατά την απόπειρα πρόσδεσης του αλιευτικού από το ελληνικό πλοίο. Η πρόσδεση έγινε γνωστή δύο μέρες μετά το πολύνεκρο ναυάγιο από τον εκπρόσωπο του Λιμενικού, Νίκο Αλεξίου, ο οποίος, αν και αρχικά τη διέψευδε, αργότερα ενημέρωνε πως τα δύο σκάφη «δέθηκαν με ένα σχοινί για να μην απομακρυνθούν όσο υπήρχε η επικοινωνία μεταξύ του καπετάνιου του ΠΠΛΣ με τους μετανάστες στο εξωτερικό κατάστρωμα».
Οι πραγματογνώμονες δεν αξιοποιούν ένα από τα πιο ουσιαστικά στοιχεία: τις επίσημες καταθέσεις των επιζώντων που περιλαμβάνονται στη δικογραφία. Κατά το χρονικό διάστημα που συντάχθηκε το πόρισμα, υπήρχαν ήδη ουσιώδεις καταθέσεις ενώπιον της ανακρίτριας Καλαμάτας που αναφέρονταν στην προσπάθεια ρυμούλκησης, ενώ είχαν ήδη δημοσιευθεί και πολλές άλλες μαρτυρίες επιζώντων, που στον απόηχο του πολύνεκρου ναυαγίου κατήγγειλαν ευθέως τη μοιραία ρυμούλκηση του αλιευτικού που είχε αποτέλεσμα να αποσταθεροποιηθεί και να βυθιστεί.
Ούτε οι δύο πραγματογνώμονες ούτε και οι δικαστικές αρχές θεώρησαν πως αυτά ήταν κρίσιμα στοιχεία για να ληφθούν υπόψη. Αυτό φάνηκε και στη συνέχεια, όταν οι κατηγορούμενοι επιζώντες υπέβαλαν ένσταση ακυρότητας της πραγματογνωμοσύνης και οι εισαγγελικές αρχές απέρριψαν το αίτημά τους, παρά το γεγονός πως ένα από τα αδικήματα για τα οποία κατηγορούνται είναι η ίδια η πρόκληση του ναυαγίου.
Αμφίβολη είναι όμως και η νομιμότητα της εν λόγω πραγματογνωμοσύνης. Σύμφωνα με τη νομοθεσία, οι κατηγορούμενοι όφειλαν να ειδοποιηθούν για τη διενέργεια της έρευνας, έτσι ώστε να μπορούν να ζητήσουν εξαίρεση των πραγματογνωμόνων αν το επιθυμούν, ή να διορίσουν δικό τους τεχνικό σύμβουλο, κάτι που στη συγκεκριμένη περίπτωση δεν έγινε: οι κατηγορούμενοι δεν έλαβαν ποτέ γνώση ότι ορίστηκαν πραγματογνώμονες. Για να γίνει κατανοητή η παραβίαση των δικαιωμάτων των κατηγορουμένων, αρκεί μόνο να σημειώσει κανείς πως ένας τεχνικός σύμβουλος διορισμένος από τους κατηγορούμενους θα μπορούσε να επιβλέπει, να ελέγχει, να σχολιάζει και να θέτει ερωτήματα στους πραγματογνώμονες καθόλη τη διάρκεια της διαδικασίας και αργότερα να υποβάλει και εγγράφως τη γνώμη του επί της γνωμοδότησης. Δυνατότητα την οποία στερήθηκαν παντελώς οι κατηγορούμενοι.
Η κύρια ανάκριση έχει ολοκληρωθεί με ελλιπέστατα στοιχεία για τους 9 Αιγύπτιους («Διάτρητη η δικογραφία για τους εννέα κατηγορούμενους», 15.1.2024, «Εφ.Συν.»). Πλέον έγκειται στην κρίση των Αρχών που θα εξετάσουν τη δικογραφία να αποφασίσουν αν οι 9 κατηγορούμενοι θα παραπεμφθούν σε δίκη ή όχι. Αν κρίνουν πως το πόρισμα βρίθει κενών, μπορούν να επιστρέψουν τη δικογραφία στον ανακριτή. Εναλλακτικά, μόνο όταν η υπόθεση φτάσει στο ακροατήριο, μπορούν οι δικαστές να διατάξουν τη διεξαγωγή νέας πραγματογνωμοσύνης.
● Το ρεπορτάζ έγινε σε συνεργασία της «Εφ.Συν.», του Al Jazeera και του OmniaTV
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου