Νόμος για τις ακτές. Αναπαραγωγή και διεύρυνση της ιδιωτικοποίησης

Το καλοκαίρι που μας πέρασε το κίνημα για την υπεράσπιση του δημόσιου χαρακτήρα των ακτών της χώρας έκανε ιδιαίτερη αίσθηση γιατί ζητούσε το αυτονόητο. Την εφαρμογή του νόμου.  Η κυβέρνηση έκανε δηλώσεις κατανόησης απέναντι σε αυτό το κίνημα και μερικές επικοινωνιακές παρεμβάσεις, με ελάχιστο όμως πρακτικό αντίκρισμα. Τότε εξήγγειλε ότι τον χειμώνα θα φέρει νόμο για να σταματήσει η ασυδοσία. Και όντως φέρνει το σχέδιο νόμου “όροι αξιοποίησης της δημόσιας περιουσίας στις παραθαλάσσιες διατάξεις και άλλες διατάξεις”, που βρίσκεται σε “δημόσια διαβούλευση” έως 14/02/2024. Όχι όμως για να σταματήσει την ασυδοσία, αλλά για να της κλείσει το μάτι.

Το νομοσχέδιο ουσιαστικά κάνει αλλαγές στις εξής κατευθύνσεις:

– Μειώνεται ο ελεύθερος χώρος-αυξάνεται ο χώρος που θα καταλαμβάνεται με τραπέζια, ομπρελοκαθίσματα κοκ. Διευρύνει το τμήμα της παραλίας που από δημόσιο κοινόχρηστο αγαθό, δίνεται με συμβάσεις σε επιχειρηματίες για εμπορευματική χρήση. Αυτό το κάνει με συγκεκριμένες αλλαγές στον νόμο. 

Πρώτον ρευστοποιεί, τα όρια που μπορεί να νοικιάσει για τοποθέτηση ομπρελοκαθισμάτων μια όμορη, σε τμήμα αιγιαλού, επιχείρηση. Ο όρος παλαιός αιγιαλός χάνει την έννοια που είχε παλαιότερα και από κοινόχρηστο αγαθό, σε πολλές περιπτώσεις, θα ιδιωτικοποιηθεί-εμπορευματοποιηθεί από παραχωρήσεις της ΕΤΑΔ προς όμορες ή άλλες επιχειρήσεις. 

Δεύτερον μειώνει τα μέτρα ελεύθερου χώρου από την ακτογραμμή, από 5μ σε 4μ, αλλά και το μήκος των μικρών κολπίσκων στις οποίες μπορούν να μπουν ομπρελοκαθίσματα. Τα οποία ήδη δεν τηρούνταν και κάποιοι επιχειρηματίες έβαζαν τραπέζια-ομπρελοκαθίσματα πάνω στο κύμα. 

Τρίτον, θεσμοθετεί την έννοια της δήθεν προστατευόμενης παραλίας για να πει ότι από τις παραλίες Natura (πάρα πολλές στην χώρα μας) αυτές για τις οποίες θα ισχύει ότι δεν μπορούν να καταλαμβάνονται άνω του 30% από ομπρελοκαθίσματα, θα είναι μόνο οι  “προστατευόμενες” και όχι όλες οι Natura, όπως ισχύει σήμερα. Έτσι σε πολλές παραλίες Natura από εκεί που ο καταλαμβανόμενος χώρος ήταν 30%, θα πάει σε 60%, όριο που ισχύει για τις “κοινές” παραλίες. Ο κ. Χατζηδάκης πραγματικά πουλώντας καθρεπτάκια σε ιθαγενείς παρουσιάζει ότι αυτό αντισταθμίζεται από το γεγονός ότι σε κάποιες Natura, προφανώς απομακρυσμένες που θα χαρακτηριστούν απάτητες, δεν θα μπουν ομπρελοκαθίσματα. 

Τέταρτον καταργεί την ελάχιστη πρόβλεψη για χάραξη παραλίας (30 μ).

Τέλος, ακόμα και οι προηγούμενες προβλέψεις για τον ήχο, αποσύρονται.

– πετάει, ακόμα περισσότερο, τους δήμους έξω από τις διαδικασίες παραχώρησης απλής χρήσης αιγιαλού αλλά και ελέγχου, επιβολής προστίμων. Υποτίθεται αναλαμβάνει η υποστελεχωμένη και αμαρτωλή Κτηματική Υπηρεσία, η επίσης αμαρτωλή ΕΤΑΔ, η ΑΑΔΕ, η αστυνομία και κάποια μικτά κλιμάκια. Και ο νοών νωείτω.

–  Οικοδομεί ένα σύστημα ελέγχου και κυρώσεων πολυδαίδαλο και χαοτικό, αναπαράγοντας τα προβλήματα της επικάλυψης αρμοδιοτήτων και της υποστελέχωσης – ειδικά της Κτηματικής Υπηρεσίας, ακριβώς για να μην λειτουργήσει. Με συγκεκριμένες διατάξεις δε, κλείνει το μάτι στις παρανομίες, καθώς κυρώσεις ενεργοποιούνται μετά την 2η όχληση και κυρίως σε αυτές δεν περιλαμβάνεται το μόνο μέτρο που μπορεί να λειτουργήσει αποτρεπτικά. Άμεση ανάκληση παραχώρησης και σφράγισμα της επιχείρησης. Τέλος, για την πολυδιαφημιζόμενη ψηφιακή πλατφόρμα καταγγελιών δεν υπάρχει κανένα εχέγγυο ποιος από την υποστελεχωμένη κτηματική υπηρεσία θα παραλαμβάνει την καταγγελία και τι θα την κάνει.

– δεν ανακόπτει, τουναντίον –μάλλον ενθαρρύνει- την έμμεση ιδιωτικοποίηση των παραλιών από μεγάλες ξενοδοχειακές μονάδες-resorts, οι οποίες περικλείουν ιδιοκτησιακά παραλίες μικρής ή μεγαλύτερης έκτασης, αποκόπτοντας την πρόσβαση και καταλαμβάνοντας με ομπρελοκαθίσματα και άλλες κατασκευές, όλη -εν δυνάμει- την έκταση τους. Το φαινόμενο των «ιδιωτικών» ξενοδοχειακών παραλιών, είναι πολύ διαδεδομένο σε διάφορες περιοχές της Ελλάδας, με αποτέλεσμα ολόκληρες παραλίες, που συνήθως βρίσκονται σε κλειστούς κόλπους, να αποκόπτονται τελείως και να είναι απροσπέλαστες για τους κοινούς θνητούς, σε αποκλειστική χρήση για τους ευκατάστατους ξενοδοχειακούς πελάτες. Με την πάροδο των χρόνων, εμπεδώνεται μια λογική ιδιωτικοποίησης των παραλιών αυτών. Αυτό συμβαίνει, όπως αναφέρθηκε παραπάνω, κυρίως με τη ρευστοποίηση των ορίων της έκτασης που μπορεί να νοικιάσει, στα πλαίσια μιας σύμβασης για απλή χρήση αιγιαλού,  μια όμορη επιχείρηση. Επίσης, δεν περιορίζεται η ενοικιαζόμενη έκταση π.χ. σε 500τμ, όπως ισχύει για τα τις επιχειρήσεις μπιτς μπαρς.

Με λίγα λόγια, άνθρακας ο θησαυρός του κ. Χατζηδάκη με τα συνθήματα περί τέλους της ανομίας. Η κυβέρνηση ανάμεσα στα κινήματα πολιτών, που ζητούν την τήρηση του Συντάγματος, και στα επιμελητήρια που ζητούν, με ανακοίνωσή τους, να έχουν δικαίωμα να καταλαμβάνουν όλη την παραλία για εμπορευματική χρήση, κλείνει το μάτι στους δεύτερους.

Από τον δημόσιο χώρο – που είναι οι παραλίες της χώρας – ακόμα μεγαλύτερο κομμάτι θα δεσμευτεί για εμπορευματική χρήση. Ενοχλητικές διατάξεις της έως τώρα νομοθεσίας, φεύγουν (ήχος, 30% επικάλυψη για περιοχές Natura). Μεγάλα ξενοδοχεία και επιχειρήσεις θα συνεχίσουν να μπορούν να καταλαμβάνουν, πρακτικά, όλη την παραλία, στο όνομα της όμορης επιχείρησης.

Αλλά κι έτσι το πρόβλημα στην έως τώρα ασυδοσία δεν ήταν ο νόμος. Νόμος υπήρχε. Και απαγόρευε ομπρελοκαθίσματα σε αρχαιολογικούς χώρους, όριζε όρια για το ελεύθερο τμήμα της παραλίας, δεν επέτρεπε καθίσματα πάνω στο κύμα και δεν αναγνώριζε ιδιωτικές παραλίες. Ε και; Δεν εφαρμοζόταν γιατί η κυβέρνηση δεν ήθελε να εφαρμοστεί. Και δεν ήθελε να εφαρμοστεί γιατί ζούμε σε μια χώρα που η οικονομίας της εξαρτάται, με επιλογή της άρχουσας τάξης, από το πόσα ομπρελοκαθίσματα θα μπουν σε μια παραλία. Αυτό είναι το μοντέλο ανάπτυξης, γι’ αυτό ζούμε και αυτές τις τριτοκοσμικές εικόνες της καταπάτησης και της αυθαιρεσίας, κάθε καλοκαίρι.

Η απαίτηση να μην είναι οι δημόσιες ακτές χωράφι προς εκμετάλλευση για κάθε ιδιώτη λοιδορείται ως αναχρονιστική και μη αναπτυξιακή. Κι όμως είναι εφικτό ένα μοντέλο για την δημόσια διαχείριση των ακτών (πχ από τους δήμους), σε μια κατεύθυνση παροχής υπηρεσιών υψηλής ποιότητας και ασφάλειας για τους λουόμενους, ντόπιους και τουρίστες. Σε μια λογική διαχείρισης ενός δημόσιου κοινωνικού αγαθού με σημαντικές μακροπρόθεσμες περιβαλλοντικές επιπτώσεις και όχι μιας… προέκτασης, δίπλα στο κύμα, του κάθε μαγαζιού. Τις πλέον πολυφωτογραφιζόμενες παραλίες με τις οποίες ο ΕΟΤ διαφημίζει το τουριστικό προϊόν της χώρας, όπως ο Μπάλος και το Λαφονήσι στην Κρήτη, το Ναυάγιο στην Ζάκυνθο, ο Μύρτος στην Κεφαλονιά, η Ελαφόνησος στην Πελοπόννησο κ.α.), δήμοι τις διαχειρίζονται. Με πολλά αρνητικά σημεία, που όμως σε καμία περίπτωση δεν φτάνουν την καταπάτηση, την κακογουστιά και την ασυδοσία της πλειοψηφίας του τουριστικού επιχειρείν…

Η εμφάνιση του κινήματος για τις δημόσιες παραλίες, έκανε το περσινό καλοκαίρι τα πρώτα του βήματα. Βασικά έσπασε την σιωπή και τον ωχαδερφισμό του “και τι να κάνεις;”. Πολλές χιλιάδες  άνθρωποι έμαθαν τα δικαιώματά τους και προβληματίστηκαν για τα αδιέξοδα που μπορεί να φέρει η υπερτουριστικοποίηση και το μοντέλο ανάπτυξης που την τρέφει.

Αυτά είναι σημαντικά ως αποτελέσματα. Σιγά σιγά συνειδητοποιεί ότι απέναντι του δεν έχει απλά μερικούς επιχειρηματίες, αλλά και μια κυβέρνηση που προωθεί την καταπάτηση.

Και κυρίως, πέρα από το να ζητήσει την απόσυρση του συγκεκριμένου νόμου ή τουλάχιστον την αλλαγή των επίμαχων διατάξεων και κυρίως την αυστηροποίηση-συγκεκριμενοποίηση των κυρώσεων των καταπατητών, πρέπει να προετοιμαστεί για το καλοκαίρι που έρχεται.

Πριν 2-3 δεκαετίες μια οικογένεια δεν πλήρωνε τόσο την δημόσια παιδεία, δεν πλήρωνε τόσο την δημόσια υγεία, δεν ήθελε τόσα λεφτά για να γευτεί λίγες ώρες αναψυχής στις δημόσιες παραλίες μας.

Ο αγώνας για τον δημόσιο χαρακτήρα των ακτών είναι ένας αγώνας ενάντια στην όλο και διευρυνόμενη ανισότητα και τους πολλαπλούς ταξικούς αποκλεισμούς. Αν στην νέα γενιά, που αποκλείεται πολλαπλώς από πολλά κοινωνικά αγαθά, γίνει αυτό αντιληπτό, πολλά μπορούν να αλλάξουν.

Πάνος Λεονταράκης

Δημήτρης Μητρόπουλος

Μέλη σε πρωτοβουλίες πολιτών για την υπεράσπιση του δημόσιου χαρακτήρα των ακτών.

ΥΓ: Τα στοιχεία αντλήθηκαν από την δουλειά που έκανε, στην ηλεκτρονική “διαβούλευση”,  μια ομάδα πολιτών από την Κίνηση Πολιτών Πάρου και από την Σύρο.

ΠΗΓΗ