Νομοσχέδιο για τις παραλίες: Όταν το δημόσιο συμφέρον ταυτίζεται με το εισπρακτικό

Της Τόνιας Παντελαίου    

Η Κίνηση Πολιτών Πάρου, η Περιβαλλοντική Ομάδα του Π.Σ. Αρχίλοχος και το Παρατηρητήριο Περιβάλλοντος Σύρου, συνεργάζονται στενά για το θέμα των παραλιών από το καλοκαίρι του 2023. Σε συνεργασία με το νεοσύστατο Δίκτυο για Βιώσιμες Κυκλάδες, συμμετείχαν δραστήρια στη διαβούλευση για το νομοσχέδιο με τίτλο «Όροι αξιοποίησης της δημόσιας περιουσίας στις παραθαλάσσιες περιοχές και άλλες διατάξεις».

Η δηλωμένη πρόθεση του νομοσχεδίου κατά τους συντάκτες του είναι «η ανάγκη εκσυγχρονισμού της διαχείρισης των παραθαλάσσιων περιοχών της χώρας, ώστε να διασφαλίζεται ο κοινόχρηστος χαρακτήρας τους και να επιτρέπεται η αξιοποίησή τους κατά τρόπο επωφελή για την εθνική οικονομία, προστατευτικό για το περιβάλλον και σύμφωνο με το δημόσιο συμφέρον».

Από αγαθό, περιουσία

Όμως, όπως γίνεται φανερό από τον ίδιο τον τίτλο του νομοσχεδίου που μετονομάζει το «δημόσιο αγαθό» σε «δημόσια περιουσία» και επιβεβαιώνεται από τον δηλούμενο σκοπό και βέβαια την ανάγνωση των άρθρων του, το νομοσχέδιο αυτό είχε εξαρχής ως βασικό και κύριο στόχο την εισπρακτικά αποτελεσματικότερη διαχείριση των παραλιών ως στοιχείο προσοδοφορίας και τίποτε άλλο. Η πρόθεσή του είναι να ρυθμίσει τους όρους παραχώρησης της χρήσης παραλιών για τοποθέτηση ομπρελοκαθισμάτων, με όρους επωφελέστερους εισπρακτικά απ’ ό,τι έκαναν οι προηγούμενοι νόμοι.

Η δική μας αντίληψη για το θέμα των παραλιών έχει στηριχτεί εξαρχής¹ σε δύο βασικές αρχές:

Οι παραλίες μας είναι καταρχήν αναπόσπαστο μέρος της γεωμορφολογίας και των οικοσυστημάτων των περιοχών και χρήζουν απόλυτης προστασίας ως προς αυτή τους τη λειτουργία, της οποίας η διατάραξη εγκυμονεί σοβαρούς κινδύνους για την ευρύτερη περιοχή. Οι κίνδυνοι από την κλιματική κρίση, που έχουν γίνει ήδη αισθητοί στη χώρα μας και μέσω τεράστιων καταστροφών που συνδέονταν άμεσα με την κακοδιαχείριση της παράκτιας ζώνης (Χαλκιδική, Κρήτη, κ.α) κάνουν ακόμα πιο επιτακτική την ανάγκη να αντιμετωπίζεται η παραλιακή ζώνη πρωτευόντως μέσα από το πρίσμα αυτής της λειτουργίας της ως πολύτιμο και ιδιαίτερα ευαίσθητο στοιχείο του περιβάλλοντος και να προστατεύεται ανάλογα, όπως το Σύνταγμα ορίζει.

Κατά δεύτερο λόγο, οι παραλίες είναι δημόσιο αγαθό, κοινόχρηστο, το οποίο πρέπει να απολαμβάνουν ελεύθερα οι πολίτες, μόνιμοι κάτοικοι ή επισκέπτες. Που σημαίνει ότι πρέπει να διασφαλίζεται η ανεμπόδιστη πρόσβαση τους σε αυτές και η ελεύθερη απόλαυση της ηρεμίας και της επαφής με το φυσικό στοιχείο που κατά τρόπο μοναδικό προσφέρουν οι παραλίες και οι ακτές μας.

Μόνον εάν και εφόσον διασφαλίζονται πλήρως οι πρώτες δύο λειτουργίες των παραλιών είναι νοητή η χρήση τους και για άλλους σκοπούς, όπως είναι η οικονομική τους εκμετάλλευση.

Βασισμένοι σε αυτές τις αρχές, που μας οδήγησαν και στις καλοκαιρινές μας κινητοποιήσεις, συμμετείχαμε στη διαβούλευση, καταθέτοντας τις γενικές μας παρατηρήσεις, αλλά και κατ’ άρθρο προτάσεις και ελπίζοντας ότι σε κάποιο έστω βαθμό, θα γίνονταν αποδεκτές.

Προσχηματική διαβούλευση

Η κυβέρνηση αγνόησε τις προτάσεις μας και συνεχίζει ακάθεκτη στην αρχική της γραμμή, δηλαδή την με κάθε τρόπο οικονομική εκμετάλλευση των παραλιών, είτε μέσω της είσπραξης εσόδων από ενοικιάσεις, είτε μέσω της επιβολής προστίμων.² Η διαβούλευση αποδείχθηκε προσχηματική.

Απορούμε στ’ αλήθεια ακόμα και για το νόημα των λέξεων που χρησιμοποιούνται στις διατάξεις του νομοσχεδίου. Από πότε ως «δημόσιο συμφέρον» νοείται μόνο το εισπρακτικό (δημόσιο) συμφέρον, αλλά όχι η προστασία των πόλεων, των χωριών και των εξοχών μας από τους ποικίλους κινδύνους που τις απειλούν εξαιτίας της αδιαφορίας της πολιτείας για την προστασία της παραλιακής ζώνης από κακοποιητικές ανθρωπογενείς παρεμβάσεις;

Από ποιο άρθρο του νομοσχεδίου προκύπτει η κάλυψη του υποτιθέμενου στόχου για «προστασία του περιβάλλοντος», όταν οι παλαιοί αιγιαλοί, οι παραλίες Natura 2000, ακόμα και οι μικρές, στενές εκτάσεις αμμουδιάς, αποδίδονται προς ενοικίαση, με όλες τις επιβαρύνσεις που επιφέρει αυτό και μάλιστα με διατάξεις που είναι χαλαρότερες από τις ισχύουσες;

Η προστασία του περιβάλλοντος αγνοείται

Τι μπορεί να σημαίνει η έκφραση «προστασία του περιβάλλοντος», όταν η κυβέρνηση αντί να ενσωματώσει στην ελληνική νομοθεσία τις ευρωπαϊκές οδηγίες που ζητούν την προστασία της παραλιακής ζώνης σε βάθος 100 ολόκληρων μέτρων από τον αιγιαλό, νομοθετεί καθαρά εισπρακτικά, χωρίς την ελάχιστη μέριμνα για την προστασία της παράκτιας ζώνης, επιτρέποντας την εκμετάλλευση από το πρώτο μέτρο της παραλίας με τις αντίστοιχες κατασκευές, αλλά ακόμη και μέσα στη θάλασσα;

Με ποιο τρόπο συνυπολογίζεται το δικαίωμα των πολιτών στην ελεύθερη χρήση, όταν ακόμα και οι δήμοι, δηλαδή οι πιο κατοχυρωμένοι θεσμικά εκφραστές της θέλησης και των αναγκών των τοπικών κοινωνιών, δεν έχουν λόγο –εκτός από τον «γνωμοδοτικό»– για το ποιες παραλίες ενοικιάζονται και ποιες όχι; Πώς διασφαλίζεται ο επαρκής για τους πολίτες ποιοτικός χώρος, όταν ακόμα και η αυθαίρετη κατάληψη παραλιακού χώρου έως και το 49% της νόμιμης παραχώρησης δεν θεωρείται «σοβαρή» αιτία για την άμεση καταγγελία της σύμβασης παραχώρησης; Ή όταν το περσινό όριο των πέντε μέτρων των ομπρελών από το κύμα, μετακινείται στα (μόλις) τέσσερα;

Συμφωνούμε με την κοινή ανακοίνωση των οκτώ περιβαλλοντικών οργανώσεων που δημοσιεύτηκε στις 20/2³. Θεωρούμε ότι το νομοσχέδιο όχι μόνο δεν απαντά στις διεκδικήσεις μας, αλλά αντίθετα επιδεινώνει περαιτέρω την κατάσταση, ακυρώνοντας παλαιότερες προστατευτικές διατάξεις.

Το μοναδικό θετικό στοιχείο του νομοσχεδίου, δηλαδή η εξ αποστάσεως παρακολούθηση της νομιμότητας με δορυφορική εικόνα, μπορεί να συμβάλλει στην είσπραξη προστίμων, πιθανόν και στον έλεγχο κάποιων υπερβολικών παρανομιών. Όμως δυστυχώς δεν επαρκεί ούτε για να προστατέψει τον φυσικό μας πλούτο, ούτε για να κατοχυρώσει την απρόσκοπτη δημόσια χρήση και την ασφάλεια των τόπων.⁴ Αντίθετα, τα θυσιάζει ανενδοίαστα στον βωμό της καθαρά εισπρακτικής εκμετάλλευσης. – Όπου η φράση «εισπρακτική εκμετάλλευση» δεν αναφέρεται μόνο στις εισπράξεις για το δημόσιο συμφέρον, αλλά και στο απολύτως ιδιωτικό, εκείνο των μικρών κα κυρίως μεγάλων επιχειρήσεων που θα καταλάβουν, «νόμιμα» πλέον, τις εκμεταλλεύσιμες παραλίες μας από φέτος το καλοκαίρι.

Όπως σημειώνει ο Γιάννης Σπιλάνης, διευθυντής του Εργαστηρίου Τοπικής και Νησιωτικής Ανάπτυξης του Πανεπιστημίου Αιγαίου, που συμμετείχε στη διαβούλευση εκ μέρους του Δικτύου για Βιώσιμες Κυκλάδες, «παρά τις διακηρύξεις περί βιώσιμης ανάπτυξης που ακούγονται καθημερινά, αυτό που βλέπουμε να υλοποιείται μέσα από τις πράξεις είναι μια αβίωτη, δυστοπική μεγέθυνση».

Σημειώσεις:

1. Οι αρχές μας έχουν καταγραφεί στο Δελτίο Τύπου που εκδώσαμε στις 15/1/2024. https://sustainablecyclades.eu/%CE%B4%CE%B5%CE%BB%CF%84%CE%AF%CE%BF-%CF%84%CF%8D%CF%80%CE%BF%CF%85-15-01-2024/

2. Το νομοσχέδιο πράγματι αυξάνει τα πρόστιμα για τις διαπιστωμένες παραβάσεις, αλλά αυτά δεν πρόκειται να τις αποτρέψουν, γιατί τα επιχειρηματικά κέρδη συχνότατα είναι τόσο υψηλά που καθιστούν τον κίνδυνο του προστίμου ένα πολύ ανεκτό ρίσκο. Η πραγματική ποινή, δηλαδή η καταγγελία τη σύμβασης, προβλέπεται μόνο σε περίπτωση υπέρβασης του χώρου που έχει παραχωρηθεί κατά 50% και αυτό μόνο μετά τη δεύτερη προειδοποίηση.

3. Ολόκληρο το κείμενο της κοινής ανακοίνωσης των 8 περιβαλλοντικών οργανώσεων στο: https://www.capital.gr/oikonomia/3773096/-to-upourgeio-oikonomikon-katargei-ti-zoni-paraktias-prostasias/

4. Οι καταγγελίες για καταπατήσεις αιγιαλών με μόνιμες κατασκευές είναι καθημερινές τα τελευταία χρόνια και η αντίδραση του υπουργείου ανύπαρκτη. Ακόμα και η πολυδιαφημισμένη κυβερνητική παρέμβαση στο Πάνορμο Μυκόνου προέκυψε μόνο μετά την επίθεση στον έντιμο αρχαιολόγο Μανώλη Ψαρρό και την πάνδημη κατακραυγή που ακολούθησε.

ΠΗΓΗ